Տնտեսական Կեանք
Գիւղացիութեան Գաղթը
Դէպի Քաղաքներ
Աշխարհիս ամէն կողմէն ահազանգ կը հնչեցնեն դէպի քաղաքներ գիւղացիութեան գաղթի մասին: Մարդկային կեանքի նոր պայմաններու բերումով հողագործը, եւ, մասնաւորապէս, հողագործին զաւակները կը թողուն գիւղը եւ իրենց ապագան կը փնտռեն քաղաքներու մէջ:
Գիւղացիին գաղթը Լիբանանի համար ցաւալի երեւոյթ մըն է, ուր բոլոր տեսակի սննդեղէնները, հացէն սկսեալ, դուրսէն կը ներածուին: Դէպի քաղաք գաղթը տարափոխիկ հիւանդութեան պէս արմատ ձգած է գիւղական շրջաններու մէջ: Գիւղացիին զաւակները հազիւ քիչ մը ուսում առած` կը լքեն հողը եւ կը նետուին քաղաքներու ժխորին մէջ` օրուան չոր ապրուստը ճարելու համար: Անոնց աչքին քաղաքը դրախտ, ապրուստը դիւրամատչելի, կեանքը հաճելի եւ ապագան շողշողուն կ՛երեւին: Երեւոյթ մը, որ դժբախտաբար դժուար է անմիջական միջոցներով առաջքը առնել:
Ճիշդ է, որ ներկայ հողագործութիւնը լիուլի գոհացում չի տար գիւղացիին բոլոր պահանջներուն: Մէկ խօսքով, հողային արդիւնաբերութիւնը չի բաւարարեր գիւղացիի այսօրուան բազմապիսի ծախքերուն: Գիւղացիներ կան, որոնք պարտքերու լուծին տակ խեղդուած են: Պատահի, որ երաշտ տարուան հանդիպի վճարումը, խեղճ գիւղացին առաւել եւս կը մխրճուի բաղադրեալ տոկոսի հաշիւներուն մէջ:
Յաճախ լսած ենք, որ Լիբանանի հողը անբաւարար է հողագործութեան համար: Մինչդեռ պետութեան «Կանաչ փլան»-ի գրասենեակին տուած տեղեկութիւններուն համաձայն, ահագին հողեր կան, որոնք անմշակ ձգուած են գիւղացիութեան կողմէ:
Հողային արդիւնաբերութիւնը Լիբանանի ազգային եկամուտին կու տայ տարեկան 400 միլիոն լ. ոսկիի հասոյթ, որ ընդհանուր եկամուտին 18 առ հարիւր տոկոսը կը կազմէ: Հաշիւ եղած է, որ հողային աշխատանքով մօտ 250 հազար հոգի կը զբաղի: Անցեալ տարի Լիբանան արտածում ունեցած է` 101.590 թոն խնձոր, 99.000 թոն նարինջ, 41.600 թոն կիտրոն, 9870 թոն պանան, 3295 թոն չամիչ եւ հողային զանազան արտադրութիւններ:
Պաշտօնական վիճակագրութիւններու համաձայն, Լիբանանի մէջ կը մշակուի 326.000 հեկտար հող` 2.400.000 բնակչութեան համար: Սննդեղէնի մասնագէտներու կարծիքով, Լիբանանի պէս երկրի մէջ պէտք է անձ գլուխ 100 ար հող (10 տէօնիմ) մշակուի: Մինչդեռ, անձ գլուխ հազիւ 15 ար կը մշակուի: Եւրոպայի մէջ, ուր հողագործութիւնը արդիական մեքենաներով կը կատարուի, հետեւաբար ստացուած արդիւնքը անհամեմատօրէն բարձր է, անձ գլուխ միջինը 35 արի կը հասնի:
Միւս կողմէ, Լիբանանի բնակչութեան աճումը նկատի առնելիք պարագայ մըն է: Ասկէ 25 տարի ետք, եթէ հողամշակութիւնը այսօրուան պէս ընթանայ, կը կարծեն, որ անձ գլուխ 10 արի (մէկ տէօնիմ) պիտի իջնէ: Ըստ «Կանաչ փլան»-ի տուած տեղեկութեան, մօտ 300.000 հեկտար հող անմշակ ձգուած է, որուն 70.000 հեկտարը կը գտնուի լեռնային շրջաններու մէջ` պատերով պաշտպանուած: Շատ բնական է, որ տարիներու ընթացքին անձրեւները այդ պատերը պիտի քանդեն եւ հողն ալ պիտի դառնայ անգործածելի: Դաշտ մը երբ անմշակ կը մնայ, հողը կը կարծրանայ եւ անձրեւի ջուրերը փոխանակ երկրին մէջ մնալու, կը թափին ծովը:
Հողային արդիւնաբերութիւնը գիւղացիի աշխատանքին կապուած հարց մըն է: Այնպէս որ, երբ գիւղացին կը լքէ հողը, հողային արդիւնաբերութիւնն ալ կը նուազի: Լիբանան տարեկան 325 միլիոն լ. ոսկի արժողութեամբ սննդեղէն կը ներածէ, ինչպէս` մսացու անասուն, կաթնեղէն, ալիւր, ցորեն եւ այլ արտադրութիւններ:
Արդարեւ, վերջին տարիներուն ոռոգումի միջոցով պտուղը 100.000 թոնէն (1955) բարձրացած է 225.000 թոնի (1966): Հաւաբուծութիւնը 1955-ին տուած է 5.800.000 լ. ոսկի, իսկ 1965-ին բարձրացած է 45 միլիոն լ. ոսկիի:
«Կանաչ փլան»-ի մասնագէտներու գնահատումով, ժամանակին Լիբանանի անտառները 270.000 հեկտար հող կը ծածկէին: Այսօր հազիւ 74.000 հեկտարի կը հասնի ծածկուած հողը: Կլիմայական տեսանկիւնէն քննելով` այդ տոկոսը 18 առ հարիւրը պէտք է ըլլայ, մինչդեռ 7 առ հարիւր տոկոս կը ներկայացնէ: Այնպէս որ, այսօրուան անտառները նոյնիսկ չեն կրնար երկրին հասարակ փայտի պահանջին գոհացում տալ: Այս պատճառով ամէնէն հասարակ տախտակն անգամ դուրսէն կը ներածուի` տարեկան 30 միլիոն լ. ոսկի արժողութեամբ:
Գիւղացին հողին կապելու մէկ ձեւն ալ անասնաբուծութիւնն է, որուն համար բաւարար արօտատեղիներ անհրաժեշտ են: Անասնապահութեամբ գիւղացին թէ՛ կը զբաղի եւ թէ՛ ալ, ամառ ձմեռ, կենդանական արտադրութեամբ առատօրէն կը սնանի: Այսօր Լիբանան տարեկան 70 միլիոնի կենդանական սննդեղէն կը ներածէ:
«Կանաչ փլան»-ի գրասենեակը, որ հիմնուած է 1965-ին, սկսած է հողը արժեւորելու մասին ուսումնասիրութիւններ ընել: Այս ուղղութեամբ կը պատրաստուի անձնակազմ մը, որ ի վիճակի ըլլայ Լիբանանի գիւղացիութեան կարիքներուն հասնիլ: Ծառաստաններու եւ պտղատու ծառերու տունկեր պիտի տրուին գիւղացիներուն: Մասնաւոր հսկողութեան տակ պիտի առնուին այծերու պահպանման եւ անոնց վերջնականօրէն փճացման պարագան, տրուած ըլլալով, որ այծերը մեծ վնասներ կը հասցնեն կանաչութեան: Վերջապէս, դրամական օժանդակութիւն պիտի ըլլայ գիւղացիին` հողը լաւապէս հերկելու եւ արդիւնաւորելու համար:
1965-ին «Կանաչ փլան»-ի գրասենեակը գիւղացիներուն 54 թրաքթէօր տրամադրած է: Անցեալ տարի 67-ի բարձրացած է: Այս տարի աւելի մեծ թիւով թրաքթէօրներ պիտի յատկացուին: 1965-ին 11.000 տէօնիմ հող հերկուած է, իսկ 1966-ին` 15.000 տէօնիմ: 1965-ին 91 գիւղեր օգտուած են, իսկ 1966-ին` 161 գիւղեր: Փոխ դրամ տրուած է 1965-ին 2,5 միլիոն լ. ոսկի, իսկ 1966-ին` 4 միլիոն լ. ոսկի: Օգտուող գիւղացիներուն թիւը 837-էն բարձրացած է 1500-ի: Աշխատանքը եղած է ընդհանրապէս արտերու մաքրագործում, լեռնային շրջաններու մէջ արտերուն յենարան պատերու, շինութիւն եւ արտերու յարդարում: Ծրագրուած է ոռոգումի համար փոքրիկ ջրամբարներ եւ դաշտերու միջեւ ճամբաներ շինել` փոխադրութիւնները դիւրացնելու համար:
Հողագործութիւնը զարգացնելու եւ գիւղացիութիւնը քաջալերելու նպատակով, «Կանաչ փլան»-ի գրասենեակի 10 տարուան ծրագրային աշխատանքներուն համար, պետութիւնը 40 միլիոն լ. ոսկիի ծախք մը նախատեսած է: Այս տասնամեակին մօտ 150.000 տէօնիմ հող պիտի արժեւորուի, որ հաւասար է հողագործներուն կողմէ ներդրուած 150 միլիոն լ. ոսկիի:
Հողագործական նախարարութեան մէկ տեղեկագրէն կ՛իմանանք, որ 1966-ին հողագործութիւնը Լիբանանին տուած է 331 միլիոն լ. ոսկի հասոյթ, իսկ գիւղատնտեսութիւնը (ագարակներ)` 160 միլիոն լ. ոսկի: Բաղդատելով 1965-ի հետ` մօտ 70 միլիոն լ. ոսկիի յաւելում արձանագրուած է: Սոյն յաւելումը առաջ եկած է հաւաբուծութեան, հաւկիթի եւ հողային արտադրութեան զարգացումէն:
Ամէն պարագայի, Լիբանանի կառավարութիւնը իր կարելի միջոցներով կ՛աշխատի հողային արդիւնաբերութիւնը եւ գիւղատնտեսութիւնը զարգացնելով` աստիճանաբար նուազեցնել դէպի քաղաքներ գիւղացիութեան գաղթը:
ԳԷՈՐԳ ՍԱԶՃԵԱՆ
Հայերը Երուսաղէմի Մէջ
Երուսաղէմէն 12 յուլիս թուականով կը հաղորդեն «Մարմարա»-ի.
Արաբեւիսրայէլեան պատերազմի օրերուն, ըլլա՛յ Եղիշէ պատրիարքը, ըլլա՛յ բոլոր միաբանները վանք կը գտնուէին եւ ոչ մէկ կորուստ ունեցան: Քաղաքը յանձնուեցաւ առանց կռիւի: Պատերազմիկ կողմերը չուզեցին, որ սրբավայրերը վնասուին, եւ այդպէս ալ եղաւ: Հիմա ամէն բան բնականոն վիճակի մէջ կ՛ընթանայ:
Կռիւներու ընթացքին միայն երկու հայեր վիրաւորուեցան թեթեւ կերպով, պատահական գնդակներէ: Բոլոր հայերը իրենց տեղերը մնացած են` ի բաց առեալ անոնցմէ, որոնք նախքան պատերազմը գործով կամ պտոյտի համար արտասահման մեկնած էին:
Բեթղեհեմի Ս. Ծննդեան վանքը եւ քաղաքին հայ բնակչութիւնը եւս որեւէ վնաս չեն կրած: Անցեալ կիրակի Սուրէն արքեպիսկոպոս, շրջապատուած 7 վարդապետներով, նախագահեց Ս. Հրեշտակապետաց եկեղեցիին արարողութեանց:
Երուսաղէմի ամբողջ բնակչութիւնը, ընդ որս եւ` հայերը, նիւթական դժուար օրեր կ՛անցընեն անգործութեան պատճառով:
Վանքի պիւտճէն ալ շատ ցնցուած է, քանի որ ատենին կարելի չ՛ըլլար գանձել վարձքերը եւ պահանջները:
Միւս կողմէ, դարձեալ դրամի չգոյութեան պատճառով, առժամաբար դադրած է շինութիւնը երկու մեծ շէնքերու, որոնցմէ մին Երուսաղէմի եւ միւսը Եաֆայի մէջ կը կառուցուէին, եւ որոնք հասոյթի կարեւոր աղբիւր մը պիտի ըլլային վանքին համար:
