«Ազդակ»-ի խմբագրութեան կազմակերպած մամլոյ լսարաններու ծիրին մէջ երէկ` երկուշաբթի, 22 մայիս 2017-ին, երեկոյեան ժամը 7:00-ին, «Ազդակ»-ի «Ժիրայր Պուտագեան» մամլոյ ուսումնասիրութեան կեդրոնին մէջ տեղի ունեցաւ մամլոյ 128-րդ լսարանը, որուն ընթացքին «Ժպիտ» մանկապատանեկան ամսաթերթի խմբագրութեան անդամ Մարի Աքպաշ անդրադարձաւ պոլսահայ կեանքի ներկայ կրթական եւ հրատարակչական մարզերուն մէջ տիրող կացութեան:
Բացման խօսքը արտասանեց Կարօ Աբրահամեան, որ ներկայացուց Մարի Աքպաշը` իբրեւ պոլսահայ համայնքի արտակարգօրէն աշխուժ մշակութային գործիչներէն մէկը: Ան 12 տարի մաս կազմած է «Ժպիտ» մանկապատանեկան ամսաթերթին, ուր ստորագրած է երաժշտական էջեր եւ մանուկներուն համար պատրաստած հայերէն երգերու նօթագրութիւններ:
Կ. Աբրահամեան ներկաներուն ուշադրութեան յանձնեց այն, որ Մարի Աքպաշ իրականութեան մէջ կինն է հայերէն գիրքերու մասնագէտ Բիւզանդ Աքպաշի, որուն եւ օսմաներէն-թրքերէն գիրքերու մասնագէտ Նետրեթ Իշլիի պատկանող «Թուրքուազ» գրատուն-հրատարակչատան գրապահոցներուն մէջ Մ. Աքպաշ մնայուն փնտռտուքներ կը կատարէ, թարգմանական աշխատանքով եւ այլապէս փոշիներուն տակէն լոյսին կը բերէ կարեւոր հրատարակութիւններ:
Ապա Մարի Աքպաշ` շեշտելով, որ ինք համայնքի ներկայացուցիչը չէ, այլ համայնքի աշխատանքներուն հետեւող ջանասէր անձ մը, լուսարձակի տակ առաւ ներկայիս Թուրքիոյ հայկական իրականութեան մէջ առկայ կրթական ու հրատարակչական կացութիւնը, համայնքին դիմագրաւած դժուարութիւնները` կարեւորութեամբ շեշտելով այն, որ բոլոր աշխատանքները պէտք է իբրեւ թիրախ ունենան հայ նոր սերունդի զաւակներուն մօտ վառ պահել հայ գիր-գրականութեան, լեզուին ու մշակոյթին հանդէպ սէրն ու հետաքրքրութիւնը:
Ան խօսեցաւ հայկական վարժարաններուն օրինական կարգավիճակին մասին` շեշտելով, որ անոնք ո՛չ պետական են, ո՛չ սեփական եւ ո՛չ օտար, բայց եւ այնպէս, ըստ ներկայ կանոնագրութեան, կը սահմանուին սեփական եւ օտար վարժարաններու շարքին մէջ` պատճառելով ելեւմտական լուրջ հարցեր:
Ըստ Մարի Աքպաշի, Պոլսոյ մէջ այժմ կան 17 գործօն վարժարաններ, ուր հայ աշակերտը կրթութիւն կը ստանայ մինչեւ երկրորդական: Ըստ «Ակօս» շաբաթաթերթի 2016 թուականի աշակերտութեան մարդահամարին, պոլսահայ վարժարաններուն մէջ աշակերտութեան թիւը 2947 է:
«Ինչ կը վերաբերի հայերէնի դասապահերուն, նախակրթարաններու մէջ հայերէնի դասապահերը 10 ժամ են: Այս դասապահերուն կողքին, գիտութեան, թուաբանութեան, երաժշտութեան նման դասերն ալ հայերէնով կը դասաւանդուին:
Միջնակարգի կրթութեան պարագային, հայերէնի դասապահերը 5 ժամ են: Կրօնի դասապահերը 2 ժամ են: Երկրորդական ուսման ծրագիրներուն հայերէնը կը բաժնուի երկու զատ դասապահերու` գրական եւ լեզուական: Լեզուական պահերը կ՛ընդգրկեն քերականական աշխատանքներ եւ շաբթուան մէջ 3 ժամ են: Իսկ գրականութեան պահերը կ՛ընդգրկեն հայ հեղինակներու եւ անոնց ստեղծագործութիւններու մասին աշխատանք, եւ շաբթուան մէջ 2 ժամ են: Կրօնի մէկ ժամն ալ հաշուի առնելով, ընդհանուր հայերէն դասապահերը կ՛ըլլան 6 ժամ` օրէնքով հաւասարուելով թրքերէնի դասապահերու քանակին», տեղեկացուց զեկուցաբերը:
Մարի Աքպաշ անդրադարձաւ դասագիրքերուն պատճառով ծագած դժուարութիւններուն, տուներուն մէջ իբրեւ խօսակցական լեզու հայերէնի գործածութեան նահանջին, համայնքին ունեցած պիւտճէական հարցերուն պատճառով կրթական եւ հայկական հաստատութիւններուն դիմաց ցցուող մարտահրաւէրներուն, որոնց դէմ յանդիման կանգնելու համար հեւքոտ աշխատանք կը տարուի:
Ան նաեւ խօսեցաւ հայ գիրքի ճակատագիրին մասին, ընդհանուր գիծերու մէջ ներկայացուց Պոլսոյ մէջ ծաւալած հրատարակչական գործունէութիւնը, կատարուող թարգմանութիւնները, աւելի համընդհանուր գրադարան մը ունենալու կարեւորութիւնը, տարբեր տեսակի արգելքները, որոնք պատճառ կը դառնան հետաքրքրութեան նահանջին:
Իր խօսքին վերջին բաժինով Մարի Աքպաշ դիտել տուաւ, որ համայնքը բազում դժուարութիւններու եւ խոչընդոտներու դէմ յանդիման է, սակայն պէտք է պահել հաւատքն ու կառչածութիւնը, որպէսզի յաջորդ սերունդները հայկական ինքնութիւնը պահեն:
