Մ. Լ.
Երկար ատեն է, որ կը սպասէինք իր վերադարձին: Ձայնը կարօտցած էինք: Կը յիշեմ` արցախեան ազատագրական պայքարի օրերն էին, հայրենիքի պաշտպանութեան համար անհաւասար կռիւ կը մղէին ղարաբաղցի տղաքը: Ինչպէս ամէնուր, ֆրանսահայութիւնն ալ ոտքի ելած էր: Ամէնուրեք` հանրահաւաքներ, զօրակոչի ձեռնարկներ… Եւ Վիգէնը բեմին վրայ էր, իր երգերով ու խօսքով կը քաջալերէր երիտասարդութիւնը: Իր «Զարթի՛ր, լաօ»-ն կը դղրդացնէր սրահները եւ ոգեւորուած նոր սերունդը միաբերան կը ձայնակցէր իր կոչին: «Դէպի Երկիր» կանչը համատարած էր: Այդպէս են յանձնառու արուեստագէտները: Այդպէս է Վիգէնը:
Վիգէնը հայ է, տարագիր հայ: Իր ժողովուրդին պէս ինք ալ թափառական ու աստանդական կեանք ապրած է` Դամասկոսէն Պէյրութ, այնտեղէն ալ Ֆրանսա… Փոքր տարիքէն սիրած է երգը, թատրոնը եւ «եկեղեցին հայկական»-ը, որոնք մեր մշակոյթի անբաժան մասնիկներն են: Վիգէն կ՛երգէ հայերէն, արեւմտահայերէն: Հին ու նոր երգերը կը պատշաճեցնէ ժամանակի ոգիին: Կարօտը, յիշատակները, մանկութիւնը, ընկերները, հայրենի բնօրրանը եւ մօր սէրը միշտ ներկայ են իր երգերուն մէջ: «Երբ եկայ Ֆրանսա, բացութիւն մը զգացի, գտնուեցայ պարտէզի մը մէջ, ուր ծառ չկար, կարօտս խորացաւ եւ որոշեցի իմ միջոցներով ուղիս գտնել ու… երգս դարձաւ բոլոր ետիս ձգածներուս ապաւէնը», կ՛ըսէ Վիգէն:
Եւ ահաւասիկ, Վիգէնի «Վերադարձը»… Յաճախ կ՛ըսուի, որ արուեստագէտի մը վերջին գործը ամէնէն կատարեալն է: Եւ արդարօրէն այդպէս է 21 կտորներէ բաղկացած Վիգէնի վերջին խտասալիկը, որ երկարաշունչ եւ բծախնդիր աշխատանքի արդիւնք է: Երգերուն բառերը փրցուած են իր վերջին տարիներու օրագրութենէն: Գեղեցիկ ու պատկերաւոր է իր նկարագրած մէկ տեսարանը. «Պատուհանը աջիս, զիս կը հանդարտեցնէ, ժամը կը յուշէ, կը նկատեմ, թէ երկինքը պահած է ամպերը, անձրեւ կը տեղայ, դիմացի ծառը, որ կը գրաւէ ուշադրութիւնս, դիմացի մայթին ծայրը, թրջուած կը նայի ինծի… ան դարձած է պատուհանիս մէջի շրջանակուած պատկերին կեդրոնական դերը ստանձնող տիպարը` ընկերս. իր տարբեր տարազներով կը նկարագրէ եղանակները: Տպաւորուած եմ իր համբերատար գոյութեամբ, հիւրընկալ տարածքով` անձրեւին, արեւուն, փոթորիկին… մանաւանդ հիւղակ մը` թռչուններուն…»:
Ուրբաթ, յունուար 20-ին, Փարիզի եկեղեցւոյ «Նուրհան Ֆրենկեան» սրահին մէջ հաւաքուած էին երաժշտասէրներ: Ներկայ էր Ֆրանսայի Հայոց թեմի առաջնորդ Վահան եպս. Յովհաննէսեանը:
Սրբազան հօր առաջարկով եւ նախաձեռնութեամբ կազմակերպուած էր երեկոյթը: Բեմը կը զարդարէին բարձրադիր մոմակալներու մէջ դրուած զոյգ մոմեր, որոնց սփռած լոյսը խորհրդաւոր մթնոլորտ մը կը ստեղծէր: Բեմին վրայ երեւցաւ երգիչը: Ունկնդրեցինք իր տպաւորիչ ձայնը: Իր նոր երգերը նուիրուած են գարնան անձրեւին, ծիծեռնակներուն, հայրենիքին, Մուսա Տաղին, Ղարաբաղին, անկեղծ ընկերներուն, Սասունցի Խաչիկին… Երգեց` առանձնութիւնը, նոր աշխարհը, հին ու նոր յուշերը, սէրը… Եւ այսպէս, վերանալով շուրջ երկու ժամ, շարունակ մենք ալ Վիգէնի հետ միտքով փոխադրուեցանք ուրիշ աշխարհ մը: Վերյիշեցինք մեր մանկութեան օրերը, լաւ ընկերները, պապենական այգիները, հին սէրերը, երազները…
Երգահանդէսի աւարտին Վիգէն Դարբինեան յատկապէս շնորհակալութիւն յայտնեց սրբազան հօր, որուն ընդունելութիւնը եւ աջակցութիւնը հաճելի անակնկալ եղած են իրեն համար: Նաեւ երախտագիտութեան խօսք ըսաւ իր բարեկամներուն, հայ թէ օտար երաժիշտներուն ու արուեստագէտներուն, որոնց օժանդակութեամբ ծնունդ առած էր «Վերադարձը»:
Հուսկ, բեմ բարձրացաւ Վահան սրբազանը, որ դրուատիքով անդրադարձաւ Վիգէնի երգարուեստին եւ գնահատեց արեւմտահայերէնով երգելու անոր յանձնառութիւնը: Ան ըսաւ, թէ կը ծրագրեն Ֆրանսայի զանազան շրջաններու մէջ ալ համերգներ կազմակերպել, որպէսզի մեր միւս համայնքներն ալ ծանօթանան այս նոր խտասալիկի երգերուն:
Երգարուեստի նուիրեալ եւ հայ երաժշտական աշխարհի համակրելի մենակատար է Վիգէնը:
Կը մնայ ըսել` բարի՛ «Վերադարձ»:
«Նոր Յառաջ»
