Վեհափառ Հայրապետը Կ՛այցելէ Պուրճ Համուտի Հայ Կոյրերու, Խուլ-Համրերու Եւ Ծերերու Զուիցերիական Հաստատութիւնը
Ուրբաթ, 16 դեկտեմբեր 1966- առաւօտեան ժամը 10:00-ին, յատուկ կարգադրութեամբ, Խորէն Ա. վեհափառ կաթողիկոսը այցելութիւն մը տուաւ Պուրճ Համուտի հայ կոյրերու եւ խուլ-համրերու զուիցերիական հաստատութիւն:
Այս այցելութեան ներկայ եղան նաեւ լիբանանահայոց առաջնորդ Տաճատ արք. Ուրֆալեան, հայ աւետարանական եկեղեցւոյ միութեան նախագահ` վեր. Յովհաննէս Ահարոնեան, վեր. Սողոմոն Նիւյիւճիւքեան, ինչպէս նաեւ խումբ մը վարդապետ հայրեր եւ ազգայիններ:
Հիւրերը ընդունուեցան հաստատութեան վարիչ-տնօրէն Փիթըր Պրաունշուայկի եւ տիկ. Պրաունշուայկի կողմէ, որոնք գովելի հայերէնով մը բարի գալուստի սիրալիր արտայայտութիւններէ ետք, առաջնորդեցին վեհափառը եւ բարձրաստիճան ընկերակիցները հաստատութեան զանազան բաժինները` տալով մանրամասն տեղեկութիւններ եւ բացատրութիւններ` միշտ հայերէնով:
Իր տեսակին մէջ եզակի այս բարեսիրական հաստատութիւնը ֆիզիքական եւ բարոյական հոգածութեան ձեռնարկ մըն է` ի նպաստ կարօտեալներու: Իր մէջ կը պարփակէ թէ՛ մարդկայինը, թէ՛ ազգայինը: Որպէս զուտ քրիստոնէական գործ` ան հոգեկան սնունդ կը մատակարարէ բնութենէն զրկուածներու:
Այլապէս, հաստատութիւնը մաքրութեան, կոկիկութեան եւ կարգ-կանոնի նմուշ մըն է, որ կը պահուի առաւելաբար Զուիցերիացի հայասէրներու միութեան նպաստներով:
Հոն, ոչ միայն գիտականօրէն կը խնամուին աչազուրկներ, խուլեր, համրեր եւ թերաճ-երեխաներ, այլեւ բնութեան բարիքներէն զրկուած այս անբախտներուն կը տրուի ուսում, կ՛ուսուցուի գրել, կարդալ, արտայայտուիլ` ամենաարդիական մեթոտներով, որպէսզի իւրաքանչիւրը ժամանակի ընթացքին կազմաւորուելով, իր տեղը գտնէ մարդկային եւ ազգային ընկերութեան մէջ: Զգայ, որ մարդ է , ունի իր տեղը եւ դերը: Սիրուած է, յենարան ունի եւ հոգածութիւն կը վայելէ:
Բացի դպրոցական բաժնէն, հաստատութիւնը ունի արհեստանոց, ուր աւելի տարեց կոյրեր կ՛աշխատին ու կ՛արտադրեն աւել, աթոռ, սեղան, կողով, եւ այլն, որոնք կը ծախուին առեւտրական շուկային վրայ սովորական առեւտուրի սկզբունքով: Այս արհեստանոցն ալ անտարակոյս չի գոցեր նախանիւթի եւ արտադրութեան վերաբերեալ իր ծախսերը, բայց հաստատութիւնը կը պահէ զայն` բարոյական նպատակով, աչազուրկները զբաղուած եւ մխիթարուած պահելու մտահոգութեամբ:
Բարձրաստիճան հիւրերը մեծ հետաքրքրութեամբ հետեւեցան տրուած բացատրութիւններուն: Իւրաքանչիւր դասարանի եւ բաժնի մէջ վեհափառ հայրապետը ողջունեց աշակերտները եւ աշխատաւորները իր օրհնութիւնը բաշխելով բոլորին: Վեհափառը օրհնեց նաեւ Զուիցերիացի հայասէրներու միութիւնը, որուն զոհողութեանց եւ ջանքերուն արդիւնքն է այս խիստ գնահատելի հաստատութիւնը, որ արժանի է ամէն քաջալերանքի:
Այցելութիւնը վերջ գտաւ կէսօրուան ժամը 12:00-ին, երբ վեհափառ հայրապետը եւ իր ընկերակիցները Հիլտա Վիցըմանի կողմէ առաջնորդուեցան նոյն ընկերակցութեան պատկանող ծերանոցի հաստատութիւնը, ուր թիւով 90-ի մօտ հայ մամիկներ ճաշասեղաններու շուրջ նստած` վեհափառ հօր կը սպասէին անհամբեր:
Հոս եւս վեհափառը օրհնեց հայ մամիկները` տալով անոնց քաջալերանքի եւ մխիթարութեան խորհուրդներ, աղօթելով Աստուծոյ, որ անոնց պարգեւէ երկար, քաջառողջ եւ երջանիկ կեանք:
Ապա, անգամ մը եւս օրհնեց այս հաստատութեանց նուիրեալ վարիչները, Հիլտա Վիցըմանը, տէր եւ տիկին Պրաունշուայկները, ինչպէս նաեւ` անոնց զուիցերիացի եւ հայ բարեջան գործակիցները:
Ներկաները մեկնեցան մխիթարուած եւ մեծ գոհունակութեամբ:
ԹՂԹԱԿԻՑ
Համաստեղ
«… ԵՍ ՃԻԳ ԸՐԱԾ ԵՄ ՏԱԼՈՒ ՄԵՐ ՀԱՅՐԵՆԻ ՀՈՂԻ ԲՈՒՐՄՈՒՆՔԸ եւ ժողովուրդի շունչը: Այնտեղ ենք ես եւ դուն, եւ մեր գրականութեան մշակները: Չէ՛, ուրիշ երկինք չունինք: Հայաստանի մասին մեր մարմով եւ դնդերներով կը մտածենք ու կ՛ապրինք:
«… Արդեօ՞ք մեղաւոր եմ անոր համար, որ հակառակ իմ եւ քո ջերմ փափաքին չկրցի Հայաստան գալ: Հայաստան գալը առաւելապէս իմ ՀՈԳԵԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆ է եւ ես իմ ՀՈԳԻԻՆ հետ հաշիւներ չեմ կրնար ունենալ: Զրկանքը իմս է, սիրելի Գուրգէն, որ մինչեւ հիմա կրցած չեմ Հայաստանի հողի վրայ քալելու զգլխանքն ունենալ եւ քեզի հետ` Աբովեանէն…»:
(ՀԱՄԱՍՏԵՂ – ՎԵՐՋԻՆ ՆԱՄԱԿԻՑ»
Մեկնեց անդարձ եւ անվերադարձ: Մեկնեց եւ տարաւ իր հետ հայրենիքը տեսնելու, «Հայաստանի հողի վրայ քալելու» մուրազը: Մեկնեց, երբ 70-ամեակի յոբելենական պսակով զարդարուած էր նրա խոհուն ճակատը, երբ շրջապատուած էր տօնական հանդիսականներով, ծափերի եւ ծաղկեփնջերի մէջ: Ծափերը յանկարծ լռեցին, վերջին խօսքը կիսատ մնաց եւ հանդիսութեանց ծաղիկները զարմացած ու ահաւորած իջան նրա դագաղին:
Համաստե՛ղ:
Հայրենի բնաշխարհի, կորուսեալ դրախտի արշալոյսների ու վերջալոյսների, միջօրէների եւ լուսաւոր գիշերների մեծ երգիչը:
Համաստե՛ղ:
Հայրենի տրտմուրախ դաշտերի, խոհուն բլուրների, սար ու սարաւանդների, ժամերի ու վանքերի, ոլոր-մոլոր արահետների, վազող ջրերի եւ առուների, գիւղական հարսնեւորների ու ալրաբոյր ջրաղացների նկարիչը:
Համաստե՛ղ:
Տափան Մարգարի, Միջոյի, Փիլիկ աղբօր, Կար Ամուի, Չալոյի, Բամպակ Մարսուպի ու դեռ բազում-բազում անհետացած, անկրկնելի ու չխամրող կերպարների դասական քանդակագործը:
Մեծ, տառապող գիւղացին Նիւ Եորքի կատակոմբներում, հայրենի վերյուշների գերին ու վերստեղծողը, երազներով եւ գրչով այնտեղ, իսկ մարմնով ու կենցաղով երկնաքեր շէնքերի շուքի տակ, վիզը սեղմած վզնոց-փողկապով, օթոյի ղեկի մօտ, տնից արհեստանոց արհեստանոցից տուն:
Ու ապրուստ շահելու ժամերից դուրս` «գրականութիւն ընել»: «Ինչ որ ըրած եմ, ոտի վրայ ըրած եմ»: Ոտի վրայ… Եօթանասուն տարուց յիսուն տարին` «ոտի վրայ»: Ոտի վրայ էլ մահացաւ մարդը, այնպէս, ի միջի այլոց…
Կան գրողներ եւ գրիչներ, Համաստեղը գրիչ էր այս բառի ազնիւ եւ տոհմիկ իմաստով: Նրա սէրը տարածւում էր ինչպէս հայրենի երկիր, այնպէս էլ երկիրը շէնցնող, հողը մշակող մարդու վրայ: Նա հաւատում էր հողին ու հողւորին, ջրին ու ջրւորին, գերիվարուած Պան էր նա` ընկած մեծ քաղաքների գռիհներում, շնչում էր պենզինի հոտը, բայց երազում հայրենի գիւղի խրճիթների ծխաններից բարձրացող հացաբոյր ծխի բուրմունքը: Չտեսաւ Հայաստանը, բայց նրա գրական շունչը հասաւ մեզ, այդ շնչով հաղորդուեց անմոռաց Բակունցը, եւ անցաւ նորերին:
Հանգաւ հայրենի երկրի կարօտից ծխացող սիրտը, որն այնքան զգայուն էր երկրից հասնող ամէն մի տողի հանդէպ. «Որքա՜ն կը նախանձիմ քեզ, ի՜նչ յուզմունքով կը գրես ձիւնի մասին, այստեղ ալ կայ ձմեռ ու ձիւն, բայց չկայ ձմեռուայ ու ձիւնի հայրենական զգացողութիւնը», տրտնջում էր նա իր նամակներից մէկում:
«Իսկ հիմա ո՛չ տրտունջ, ո՛չ մրմունջ»: Համայն աշխարհում ցրուած հայկական պանթէոնը հարստացաւ մի տապանաքարով եւս: Սկսւում է հայրենասէր գրչի մշակի երկրորդ ծնունդը. նրա գրական մեծ հարստութիւնը պէտք է վերադարձնել իր օրինական տիրոջը, մայր ժողովրդին:
Կանաչ ճանապա՛րհ հոգեւոր Համաստեղին:
ԳՈՒՐԳԷՆ ՄԱՀԱՐԻ
