Հալէպ 2012-ի oգոստոս ամիսէն սկսեալ, 5 տարի շարունակ, ապրեցաւ դժոխային օրեր: Կրեց բազմատեսակ զրկանքներ, բայց համբերեց: Ականատեսը եղաւ ահարկու բարբարոսութիւններու, բայց արշալոյսին ոտնաձայնը առաւ ու սպասեց, դիմադրեց: Ատելութեամբ սնանած ահաբեկիչներ, որոնք երբեմն քաղաքի թաղամասերուն անգամ ծանօթ չէին, քանդեցին` դպրոցներ, եկեղեցիներ, մզկիթներ, մշակութային կեդրոններ: Թալանեցին` գործարաններ, բարեսիրական կեդրոններ, հիւանդանոցներ, գրադարաններ, անկելանոցներ, գործատեղիներ, բնակարաններ: Բայց հալէպցին շարունակեց իր կրթական, մշակութային, բարեսիրական գործու-նէութիւնը: Շարունակեց աշխատիլ ու դժուարութեամբ վաստկիլ իր ապրուստը:
Հալէպի բնակչութեան մեծամասնութիւնը տնազուրկ դարձաւ, ունեցաւ նահատակներ, զոհեր եւ վիրաւորներ: Հայ համայնքը եւս ապրեցաւ այս բոլոր դժուարութիւնները, ունեցաւ տնտեսական, մարդկային կորուստներ: Քանդուեցան հայ բնակիչներու աւելի քան 1000 բնակարաններ, ազգային, միութենական կառոյցներ: Անցնող հինգ տարուան ընթացքին համայնքը ունեցաւ 102 զոհ, 379 վիրաւոր, 32 նահատակ: Նման դժուարութիւններու լոյսին տակ ոմանք գաղթեցին, ուրիշներ տեղափոխուեցան Սուրիոյ այլ նահանգներ` գէթ իրենց կեանքերը փրկելու:
Ազատութեան պիտակին տակ խաւարամիտ ահաբեկիչներ ոչ միայն քաղաքը քանդեցին, այլեւ իրենց ատելավառ կոչերով, այլամերժութեամբ փորձեցին ատելութիւն սերմանել բնակչութեան տարբեր բաղադրիչներուն միջեւ, արտաքին ուժերու թելադրութեամբ եւ ուղղորդումով Հալէպը բաժնել արեւելեան ու արեւմտեան մասերու:
Հալէպի բնակչութեան տառապանքին վրայ աւելնալու եկաւ արեւմտեան եւ հարեւան կարգ մը երկիրներու կողմէ ի գործ դրուած ապատեղեկատուական հսկայածաւալ արշաւը` արդարացնելու ի գործ դրուած անմարդկայնութիւնն ու ահաբեկիչներու հոսքը:
Հալէպի բնակչութեան հիւսուածքը, սակայն, չքայքայուեցաւ, իւրաքանչիւրը լուռ տարաւ իր տառապանքը ու հաւատաց, որ Սուրիան պիտի մնայ քաղաքակրթութիւններու ու կրօններու գոյակցութեան այն հաւասարակշռուած երկիրը, որուն ժողովուրդը իր միասնութեամբ պիտի վանէ ահաբեկչութեան սպառնալիքը:
2016-ի դեկտեմբեր 12-ը պատմական օր մը եղաւ Հալէպի բնակչութեան համար: Սուրիական բանակը ազատագրեց Հալէպ քաղաքի տարածքին 99 առ հարիւրը:
12 դեկտեմբերին յայտարարուած Հալէպի ազատագրումը թէեւ պատերազմին աւարտը չէր աւետեր, սակայն անկիւնադարձ մըն էր սուրիական պատերազմին մէջ, նկատի ունենալով, որ Հալէպը Սուրիոյ երկրորդ մեծագոյն քաղաքն է, տնտեսութեան մայրաքաղաքը:
Հալէպի ազատագրման մէջ, սուրիական բանակին ու անոր դաշնակիցներուն մարտնչումներուն կողքին, նշանակալի դերակատարութիւն ունեցան քանի մը տուեալներ.
Ա) Նախագահին համաներման հրամանագիրը, որուն շնորհիւ շատ մը զինեալներ վար առին իրենց զէնքերն ու յանձնուեցան սուրիական բանակին:
Բ) Ռուս-թրքական մերձեցումը, որուն շնորհիւ ռուսական կողմը յաջողեցաւ ճնշում բանեցնել Թուրքիոյ վրայ` փակելու իր սահմաններն ու դադրեցնելու զինեալներուն շարունակուող մատակարարումը:
Գ) Սուրիական եւ ռուսական բանակներուն կողմէ մարդասիրական անցքերու հաստատումն ու Հալէպի արեւելեան թաղամասերէն բնակչութեան դուրս բերելու համակարգուած ծրագիրը:
Դ) Հալէպի ժողովուրդին, նոյնիսկ` արեւելեան շրջաններու բնակչութեան, բողոքի լայն ալիքը` ընդդէմ զինեալ խմբաւորումներու անմարդկային արարքներուն:
Ե) Զինեալ խմբաւորումներու շարքերէն ներս տեղի ունեցող պառակտումները:
Հալէպի ազատագրումով բնակչութիւնը խանդավառուեցաւ յատկապէս խաղաղութեան վերատիրանալու յոյսով ու իր կեանքը աստիճանաբար վերակազմակերպելու հեռանկարով:
Կը մնայ յուսալ, որ քաղաքի ազատագրման ամրագրումով, յառաջիկայ տարուան մէջ ընթացք առնեն վերականգնումի ծրագիրներու մշակումն ու սուրիական տագնապի լուծման բանակցային փուլի մեկնարկը:
Հալէպի ամբողջական ազատագրումը անկիւնադարձ մը պիտի ըլլայ` ուղենշելով սուրիական տագնապի քաղաքական լուծման ողջ ընթացքը:
