ՅԱԿՈԲ ՀԱՒԱԹԵԱՆ
Լիբանանահայութիւնը եւ արուեստասէր հանրութիւնը այսօր հողին կը յանձնեն վաստակաշատ գեղանկարիչ եւ արուեստի դասախօս Կիւվտէրը: 56 տարիներու գեղանկարչական արուեստի ուսուցման վաստակի մը եւ աւելի քան 70 տարիներու վրայ ծաւալած ստեղծագործական գործունէութեան մը դիմաց բոլո՛րս պիտի խոնարհինք այսօր:
Կիւվտէր երեւոյթ մըն էր լիբանանեան արուեստի իրականութեան մէջ: Ճիշդ է, որ արուեստագէտը միշտ ալ կը զատորոշուի հաւաքականութեան մէջ իր ուրոյն մտածողութեամբ, աշխարհահայեացքով եւ արտայայտութեան ոճով, բայց Կիւվտէր` արուեստագէտի այս յատկանիշներէն անդին նաեւ իբրեւ անհատականութիւն ինքզինք դրսեւորելու, իր մտածումները ժողովրդականացնելու եւ մանաւանդ մեր ազգային հաւաքական յիշողութեան արթուն ու հաւատարիմ պահակը դառնալու ինքնակամ պարտականութիւնը ստանձնեց միշտ եւ ամէն տեղ:
Իր ստեղծագործական աշխարհի առանցքները կազմեցին մեր ազգի հաւաքական յիշողութիւնը եւ համամարդկային արժէքները: Աւելի՛ն, ան քրիստոնէական հաւատքը կեանքի փիլիսոփայութեան վերածած, փորձեց արուեստով թափանցել անոր խորքը:
Այո՛, Կիւվտէր իր ստեղծագործած պաստառներուն վրայ հայ ազգին նկատմամբ թուրքին կողմէ գործադրուած Ցեղասպանութիւնը, յատկապէս տեղահանութիւնն ու կոտորածը, բայց մանաւանդ հայութեան վերապրումի անկոտրում կամքն ու վճռակամութիւնը դարձուց մնայուն արտայայտութիւն, գոյն եւ շարժում: Շարժումը միշտ անպակաս մնաց իր արուեստին եւ առօրեայ կեանքին մէջ: Միշտ լսեց Տէր Զօրի անապատներուն վրայ սովամահ եւ ուշակորոյս հայ մօր հեծկլտանքը. իր աչքերուն առջեւէն ոչ մէկ ատեն բացակայեցաւ որբացած, անօթեւան եւ անօթի հայ մանուկը. այլ խօսքով, ան Ցեղասպանութեան արհաւիրքը ապրեցաւ եւ իր արուեստը դարձուց յարատեւ պայքար մը` մեր ազգին վիճակուած ճակատագիրը մերժելու եւ պայքարեցաւ հպարտութեամբ ու բարձրաթռիչ երեւակայութեամբ:
Համամարդկային արժէքները միշտ ալ դարձան իր արուեստին խոր ներշնչարանը: Քարէն, փայտէն, բնութենէն շարունակեց ստեղծագործել, սակայն ստեղծագործեց այլեւս լքուած ու անգործածելի առարկաներով` պոկուած, չորցած ճիւղերով եւ տերեւներով, փշրուած քարերով: Այդ բոլորը իրեն համար դարձան արուեստի նոր յայտնագործութեան միջոց եւ թթխմոր: Ան անբացատրելի ու վառ տեսիլքով եւ ուժականութեամբ փորձեց այդ բոլորը վերապրեցնել, փրկել կորուստէ եւ վերածել արուեստի իւրայատուկ նմուշներու: Այլ խօսքով, կեանքի բովանդակ փիլիսոփայութիւն մը` վերապրումի, ինքնակերտումի եւ յաւերժականութեան ձգտումի` փորձեց դրոշմել իր ապրած կեանքի ժամանակահատուածին մէջ:
2009 թուականին Համազգայինի «Լիւսի Թիւթիւնճեան» ցուցասրահի հիմնադրութիւնը տեղի ունեցաւ Կիւվտէրի անհատական ցուցահանդէսին կազմակերպումով, եւ տակաւին բոլորիս մտքին եւ յիշողութեան մէջ թարմ կը մնան այդ օրուան Կիւվտէրի արտասանած խօսքն ու պատգամը եւ մանաւա՛նդ մեր հաւաքական յիշողութիւնը նորահաս սերունդներուն մէջ արմատացնելու համար իր ալեկոծ, բայց բարձր ձայնով արտասանած տողերը:
Այնուհետեւ Կիւվտէր «Լիւսի Թիւթիւնճեան» սրահը վերածեց իր հարազատ տան. յաճախ հանդիպեցաւ, ներկայ գտնուեցաւ ցուցահանդէսներու բացումներուն, ինքնակամօրէն այդ հանդիսութեանց ընթացքին արտասանեց խօսքեր` արժեւորելով եւ քաջալերելով բոլոր արուեստագէտները, որոնցմէ շատեր աշակերտած էին իրեն եւ վայելած իր տաղանդն ու ստեղծագործական ներաշխարհը:
Այսօր Համազգայինի ընտանիքը եւ յատկապէս «Լիւսի Թիւթիւնճեան» ցուցասրահը կը գուժեն այս իւրայատուկ անձնաւորութեան, վաւերական հայուն, մեծ դաստիարակին եւ վերջապէս վաստակաշատ գեղանկարիչին մահը:
Սիրելի՛ Կիւվտէր, ապրեցար ու մնացիր հպարտ. միշտ հայութեամբ հպարտացար. հայուն ճակատը քեզի համար սրբութիւն էր, եւ իւրաքանչիւր հայորդի կը համբուրէիր իր ճակատէն:
Այսօր բոլորս կը համբուրենք լայն ճակատդ. տակաւին կը լսենք բարձրաթռիչ ձայնդ, կը յիշենք աչքերուդ մէջ միշտ առկայ մեր հաւաքական ցաւի եւ պոռթկումի խորհրդանիշ արցունքներդ ու բարի յիշատակներովդ կը փորձենք լեցնել մահովդ ստեղծուած մեծ պարապութիւնը:
Շա՜տ պիտի կարօտնանք քեզի:
