Յաղթանակին
Խանդավառութիւնը
ՀՄԸՄ կիրակի տիրացաւ «Հապիպ Ապի Շահլա»-ի բաժակին` պարտութեան մատնելով արժանի հակառակորդ մը` Նըժմէն (2-0): Յաղթանակէն ետք, որոտընդոստ ծափահարութիւններու մէջ, խմբապետ Լ. Ալթունեան բաժակը ստացաւ լիբանանցի երբեմնի անուանի ֆութպոլիստ Լապիպ Մեժտելենիէն եւ ամբողջ խումբը, խանդավառ մթնոլորտի մէջ, ուղղուեցաւ ՀՄԸՄ-ի ակումբը:
Կիրակիի յաղթանակը պէտք է ըլլայ մեկնակէտը յաղթանակներու շարքի մը, որուն համար անհրաժեշտ է յարատեւ ճիգ ու փորձ, որոնց հոգեպէս պատրաստուած են ՀՄԸՄ-ի մարզիկները:
Ակնարկ
Նախագահին Շրջապտոյտը
Սովորական երեւոյթ մը չէ, երբ Միացեալ Նահանգներու նախագահ մը շրջապտոյտի կ՛ելլէ օտար երկիրներ, մանաւանդ երբ այդ շրջապտոյտը կը նշանակէ 40.000 քմ ճամբայ, այցելութիւն` վեց երկիրներ ու նաեւ վեհաժողով մը, որ կոչուած է ըլլալու տաք պատերազմի մը վճռական փուլերէն մէկը:
Նախագահ Ճոնսըն, որ ներկայիս կը գտնուի Հաուայ` ամերիկեան 50-րդ նահանգը, շուտով պիտի հասնի Մանիլա, ուր վեց այլ երկիրներու նախագահներ կամ վարչապետներ ժողովի պիտի նստին` Վիեթնամի պատերազմին ապագայ ընթացքը ճշդելու, ինչպէս նաեւ որոնելու համար այն միջոցները, որոնք կրնան խաղաղութեան ճամբան բանալ:
Շատ հաւանական է, որ Մանիլայի ժողովը խաղաղութեան նոր առաջարկներ ներկայացնէ Հիւսիսային Վիեթնամի, որ ասկէ առաջ մերժեց Ուաշինկթընի բոլոր դիմումները, մանաւանդ` վերջինը, որ կատարուեցաւ Միացեալ ազգերու կազմակերպութեան ընդհանուր ժողովին առջեւ:
Հանոյ այս անգամ աւելի զիջող պիտի ըլլա՞յ: Բոլոր երեւոյթները ցոյց կու տան, որ նման հաւանականութիւն մը կարելիութեան շատ չնչին տոկոս մը կը ներկայացնէ քաղաքական դիտողներու հաշիւներուն մէջ: Հիւսիսային Վիեթնամը զանգուածային օդարշաւներու ենթարկելու ամերիկեան վարանումներուն առջեւ, Հանոյի վարիչները կարծէք սիրտ առած են եւ իրենց յոյսը դրած ժամանակի մաշումին վրայ` կարենալ պարտադրելու համար իրենց կամքը Միացեալ Նահանգներուն:
Նշաններ կան, ինչպէս` պաշտպանութեան նախարար Մաքնըմարայի Սայկոն այցելութիւնը, որ Մանիլայի ժողովէն բխելիք առաջարկներուն հանդէպ բացասական վերաբերումի մը պարագային, մագլցումը նոր ընթացք մը պիտի առնէ, եւ Ամերիկա պիտի զօրացնէ իր ճնշումը:
Այս քաղաքականութիւնը անշուշտ ունի իր վտանգները, բայց վիեթնամեան պատերազմը հասած է այնպիսի տեղ մը, որ առանց վտանգներ աչք առնելու` կարելի չէ արմատական լուծումներու յանգիլ:
Մինչեւ հիմա Ամերիկա միշտ քաղած է վճռականութեան պտուղը: Ընդհակառակն, մեծ բան կորսնցուցած է իր վարկէն եւ հեղինակութենէն, ամէն անգամ որ խուսափած է իր միջազգային պատասխանատուութենէն: Ու Վիեթնամի մէջ Ուաշինկթըն այնքան առաջ գացած է, որ նահանջի ճամբաները գրեթէ փակուած են:
X
Ծալկայի Հայ Գաղութը
1828 ապրիլին սկսած ռուս-թրքական պատերազմը վերջ գտաւ 1829 սեպտեմբեր 2-ին Ադրիանոպոլսի մէջ կնքուած հաշտութեան դաշնագրով, որուն համաձայն, Ռուսիոյ ձեռքը անցան Սեւ ծովի ափերը` Կուբանէն մինչեւ Փոթի եւ Ախալցխա ու Ախալքալաք քաղաքները` յարակից տարածքներով: Ադրիանապոլսի դաշնագիրը հնարաւորութիւն տուաւ հայերու Արեւմտեան Հայաստանէն գաղթելու դէպի ռուսական տիրապետութեան տակ գտնուող հողերը: Չուզելով կրկին մնալ թրքական լուծի տակ` 1829-1830 Էրզրումի, Կարսի եւ Բայազիտի շրջաններէն 90.000 հայեր կը գաղթեն եւ բնակութիւն կը հաստատեն հարաւային Վրաստանի մէջ` Ծալկայի սարահարթին, որ կը գտնուի Ջաւախքէն դէպի հիւսիս-արեւելք, ծովի մակերեսէն 1500 մեթր բարձրութեան վրայ:
Շրջանը ունի բերրի սեւ հող եւ հարուստ է սառնորակ աղբիւրներով: Էրզրումէն գաղթող հայերը Ծալկայի մէջ կը հիմնեն 13 հայկական գիւղեր, որոնք կը կրեն Էրզրումի հայկական գիւղերուն վաղեմի անունները: Այդ գիւղերէն են` Ղուշչին, Աշխալան, Նարդեւանը, Այազման, Դարագիւղը, Օզնին, Խաչգիւղը եւ այլն: Հայերու թիւը շրջանին մէջ այսօր կը հասնի 14 հազարի: Մեծ մասը հողագործ է:
Ծալկայի հայերուն խօսակցական լեզուն հայերէնն է: Բոլոր գիւղերը ունին հայկական դպրոցներ, ուր դասաւանդութիւնը կը կատարուի մայրենի լեզուով: Այժմ Ծալկայի մէջ կան 14 հայկական դպրոց. հինգը միջնակարգ, եօթը ութամեայ եւ երկուքը` տարրական: Աշակերտներու ընդհանուր թիւը կը հասնի մօտ չորս հազարի:
Ուսուցիչներու թիւն է 250, մեծ մասը աւարտած է Թիֆլիսի մանկավարժական հիմնարկութեան հայոց լեզուին եւ գրականութեան բաժինը եւ Երեւանի բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւնները:
Ծալկայի հայերուն մշակութային կեանքին մէջ մեծ դեր խաղացած է Ղուշչիի դպրոցը, որ մինչեւ 1956 միակ հայկական միջնակարգ դպրոցն էր շրջանին մէջ: Շրջանի հայ մտաւորականներուն մեծամասնութիւնը Ղուշչիի միջնակարգ դպրոցին նախկին սաներն են:
Ծալկայի հայկական դպրոցները կ՛առաջնորդուին Հայաստանի լուսաւորութեան նախարարութեան կողմէ հաստատուած ուսումնական ծրագիրներով եւ Հայաստանի մէջ հրատարակուող դասագիրքերով: Բոլոր դպրոցները ունին գրադարաններ, ուր կան երեսուն հազարէ աւելի հայերէն գիրքեր:
1966-ի սկիզբէն սկսաւ լոյս տեսնել շրջանին թերթը` «Լենինեան ուղի»` հայերէն եւ ռուսերէն բաժիններով: