ՍԻԼՎԱ Գ.
13 ապրիլ 2016, թուական մը, որ կամայ թէ ակամայ պատմական տխուր էջ մը կը յիշեցնէ Լիբանանի արդի պատմութեան մէջ: Ու այսօր, 13 ապրիլ 1975-էն քառասնամեակ մը ետք, ահաւոր այդ օրերու սարսափները նոյնքան մղձաւանջային են վերապրողներու յիշողութեան մէջ: Պատերազմի օրերուն 17 հազար անյայտ կորսուածներու ճակատագիրը անբուժելի սպիներ թողած է անոնց հարազատներու սրտին վրայ: Փորձեր կը կատարուին անոնց «Տի. Էն. Էյ.»-ի պահպանման, թերեւս… օր մը հեռաւոր անկիւնէ մը յայտնուին անոնք կամ անոնց հետքերը:
Անյայտ մեկնողներու թղթածրարը օրինակ մըն է սրտաճմլիկ այդ դէպքերուն թողած անբաղձալի աւանդէն նահատակներ, նիւթական հսկայական աւերներ ու կորուստներ, երազներու խարխափումներ:
Հանգրուանային կերպով, աշխարհագրական թափով թաւալած ու լիբանանցիները ցնցած 17-ամեայ պատերազմը «առկախուած» էր հոկտեմբեր 1990-ին, Սէուտական Արաբիոյ Թաէֆ քաղաքին մէջ «պարտադրուած» համաձայնագիրով:
Պարտադրուած` այո՛, որովհետեւ օրուան շրջանային ուժերու ներկայացուցիչներ լիբանանեան պատերազմի իշխանները «արգելափակեցին» Թաէֆի մէկ պալատին մէջ` արգիլելով անոնց մեկնումը, նախքան այս «սեւ էջ»-ի փակումը:
Այսօր լիբանանցիք նոյնքան կարիքը ունին Թաէֆի մը, որ սակայն պէտք է վերամրապնդէ Լիբանանի համակեցութեան առաքելութիւնը, ո՛չ ի հեճուկս այս կամ այն կողմի իրաւունքներուն…
Փաստօրէն, պատերազմը կանխած դէպքերը գրեթէ կրկնուեցան տարբեր պիտակներու տակ: Երէկ պաղեստինցի զինուորական պատասխանատուի մը ահաբեկումը կը յիշեցնէր 18 յունուար 1975-ին, դարձեալ Հարաւի ուղղութեամբ, պաղեստինեան դատին համակիր, բայց լիբանանցի ղեկավարի մը` Մաարուֆ Սաատի ահաբեկումը, անկախ թէ ի՛նչ դրդապատճառի, շարժառիթի կամ պիտակի տակ: Էականը երկպառակութեան հրահրումն էր:
Աւելին, ահաբեկումի անմիջական արձագանգներուն մէջ ակնյայտ են այն մտավախութիւնները, թէ Թուրքիա – Սէուտական Արաբիա – Եգիպտոս մերձեցման գինը պիտի «գանձուի» Լիբանանի գաղթակայաններէն:
Ու ճիշդ ա՛յս մտավախութենէն կը զգուշացնէր երէկ ահաբեկուած պաղեստինցի ղեկավար` Ֆաթհի Մուսթաֆա Զէյտան (ծանօթ` Զորօ անունով)` շեշտելով պաղեստինեան գաղթակայաններու, յատկապէս` Այն Հլուէի եւ Միէումիէի ապահովութեան միջոցառումներու ամրապնդումը:
Փաստօրէն լիբանանեան արիւնալի դէպքերով նշուող այդ պատերազմը ուրիշ բան չէր, եթէ ոչ շրջանային հրատապ հարցերու լուծման «գինը»: Չէ՞ որ ամէն «քայլ» իր գինը ունի… 1978-ին Եգիպտոսի օրուան նախագահ Անուար Սատաթ պատմական «քայլ»-ով Երուսաղէմ կ՛երթար, եւ անոր «գինը» Լիբանանի փողոցներուն մէջ արիւնահեղութեամբ կը հատուցուէր…
Ներկայիս ալ շրջանը նոյնքան եռեւեփող հրատապ հարցերու ռազմադաշտի վերածուած է, արաբական այսպէս կոչուած «գարուն»-էն մինչեւ մերօրեայ ենիչերիներու սանձարձակ «սխրանքները»:
Սակայն լիբանանցիք վճռած են իրենց վէրքերը ամոքել դատապարտումով ու ինքնազսպումի կոչերով, որպէսզի պատմութիւնը ինքզինք չկրկնէ:
Ու եթէ Լիբանանի տխրահռչակ այդ արհաւիրքին փորձառութենէն դասեր պէտք է քաղել, ապա պահը եկած է դարձեալ չիյնալու նոյն ծուղակին մէջ ու գործիք չդառնալու մեծերու «խաղերուն»:
Ու հոս իսկ է մարտահրաւէրը… Պատերազմին լիբանանեան «պիտակ» տուած պայմանները` ընկերային անհաւասարութիւն, դաւանական իրաւազրկում, առանձնաշնորհումներու նուազում, քաղաքական երկփեղկումներ, անգործութիւն, այլ խօսքով` ազդակները տակաւին առկայ են եւ անլոյծ, սակայն տրամադրութիւնները, չըսելու համար ախորժակները…