Հայ Ժողովուրդի Հաւատարիմ Բարեկամ
Հարոլտ Պաքսթըն
Անգլիացի մեծանուն հայասէր Հարոլտ Պաքսթըն եպիսկոպոս, որուն ամբողջ կեանքը նուիրում մը եղած է մարդկութեան բարիքին, համալսարանական իր ուսումը ստացած է Քեմպրիճի մէջ:
Անկլիքան եկեղեցւոյ հոգեւորական, հովուական, հասարակական ու կրթական պաշտօններ վարած է Անգլիոյ, Կիպրոսի, Ճիպրալթարի եւ Անդրկովկասի մէջ, որոնց համար արժանացած է շքանշաններու:
1913-ին, Թուրքիոյ վարած հակահայ քաղաքականութեան շուրջ առարկայական տուեալներ ձեռք բերելու համար, Հարոլտ Պաքսթըն Անգլիոյ խորհրդարանի անդամ իր եղբօր հետ Հայաստան կ՛այցելէ:
1914-ին Պաքսթըն եղբայրները կը հրատարակեն «Ճամբորդութիւն եւ քաղաքականութիւն Հայաստանի մէջ» անգլերէն գիրքը, ուր հանգամանօրէն կը ներկայացնեն հայ ժողովուրդէն իրենց ստացած դրական, իսկ թուրքերէն եւ քիւրտերէն ստացած բացասական տպաւորութիւնները:
Գործօն անդամներէն «Պրիթիշ-Արմինիըն կոմիտէ»-ի Պաքսթըն եղբայրները յօդուածներով եւ գրքոյկներով անգլիացի ժողովուրդին կը ծանօթացնեն հայկական գաւառներու մէջ կատարուող անմարդկային արարքները եւ ամէն ճիգ կը թափեն, որպէսզի անգլիական խորհրդարանի միջոցով ճնշում բանեցուի թրքական կառավարութեան վրայ եւ իրագործուին խոստացուած բարենորոգումները:
Համաշխարհային Ա. պատերազմի օրերուն, Լոնտոնի քաղաքապետի նախագահութեամբ, կը հիմնուի «Լոնտոնի լորտ քաղաքապետի ֆոնտ` հայ գաղթականներուն համար» կազմակերպութիւնը, որ կը յաջողի մօտ կէս միլիոն անգլիական թղթոսկի գոյացնել:
Հարոլտ Պաքսթըն, իբրեւ պետը «Լորտ քաղաքապետի ֆոնտ»-ին, 1915-ին Մոսկուայի վրայով կ՛անցնի Արեւելեան Հայաստան: Իր ջանքերով Էրզրումի մէջ կը հիմնուի հիւանդանոց մը, իսկ Երեւանի մէջ` գաղթականներու տուն մը:
Հայաստանի մէջ Հարոլտ Պաքսթըն արժանացած է հայ ժողովուրդի անվերապահ յարգանքին ու վստահութեան:
Մեր յեղափոխական գործիչներէն Մուրատ Վանէն Հարոլտ Պաքսթընի գրած իր 14 յունիս 1916 թուակիր նամակին մէջ կը գրէ, ի մէջ այլոց.
«Աւելորդ է խօսիլ ձեր մարդասիրական զգացմանց մասին` մասնաւորապէս դէպի հայերը: Համաշխարհային այս ահեղ պատերազմի մէջ, որուն մասնակից է ձեր հայրենիքը եւս, դուք եկած էք սփոփելու մեզ` հայ ժողովուրդի մնացորդներս եւ սրբելու անտէր որբերու արցունքը: Ձեր այդ վարմունքը այսպիսի րոպէի մը մէջ` մեր ամենամեծ մխիթարութիւնն է»:
Զինադադարէն ետք, 1922-ին, իբրեւ նանսենեան կազմակերպութեան գործօն անդամ, Հարոլտ Պաքսթըն երրորդ անգամ ըլլալով կ՛երթայ Հայաստան` որբանոցներ հիմնելու եւ սովեալներուն օժանդակելու համար:
Գէորգ Ե. կաթողիկոս 1922 յունուար 12 թուակիր կոնդակով Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ շքանշանով կը պատուէ Հարոլտ Պաքսթընը` հայ ժողովուրդին մատուցած իր թանկագին ծառայութիւններուն համար:
Անգլիական շրջանակներուն ծանօթացնելու համար հայ ժողովուրդն ու եկեղեցին` Հարոլտ Պաքսթըն, 1919-ին կը հրատարակէ «Հայ եկեղեցին» գրքոյկը, որուն մէջ նկարագրած է իր Հայաստան կատարած երրորդ այցելութիւնը:
Այսօր, 85-ամեայ ծերունի, Հարոլտ Պաքսթըն եպիսկոպոս կը շարունակէ հետաքրքրուիլ հայ ժողովուրդի կեանքով մնալով միշտ մեծ բարեկամ մը:
«ԱՐԵԳԱԿ»
