Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ
Արդի Եգիպտոսի մէջ մամլոյ աշխատակիցին` լրագրողին, յօդուածագիրին պաշտօնը այսօր բաւական դժուար է, սակայն, հակառակ բոլոր արգելքներուն, Գահիրէի մամուլը կը ձգտի ինքնականոնակարգումի միջոցով վստահելիութիւն նուաճել:
Անգլիական «Կարտիըն» թերթի կայքի ընթերցողներու կարծիքներու բաժնի խմբագիր Սթիւըն Փրիչարտ անդրադարձած է Խալետ Սալահի, որ գլխաւոր խմբագիրն է Եգիպտոսի ամէնէն ժամանակակից լրատու գործակալութիւններէն մէկուն:
Խալետ Սալահ անհաւանական ժիհատական մը կը թուի: Գահիրէի իր գրասենեակին մէջ նստած` կարծես թէ ան դժուար կը հաւատայ, որ այժմ գլխաւոր խմբագիրն է Եգիպտոսի ամէնէն ժամանակակից լրատու գործակալութիւններէն մէկուն: Ասիկա երկար ուղեւորութիւն մըն է բանտի խուցէն, ուր մնացած է իր արմատական ընկերներուն հետ: Խալետ Սալահ անկեղծօրէն կը պատմէ իր պատանեկութեան տարիներուն մասին, երբ այլ երիտասարդներու հետ, իր մզկիթին մէջ, զինք քաջալերած են միանալու նախագահ Մուպարաքը տապալելու դաւադրութեան, որպէսզի ազատեն Եգիպտոսի բանակը` միանալու իսլամութեան համար Երուսաղէմը վերագրաւելու պայքարին:
Սալահ կ՛ըսէ, որ բանտարկութեան զանազան շրջաններուն հանդիպած է ուրիշ կարծր գիծի կողմնակիցներու, բայց երբ անոնք արգիլած են, որ ինք կարդայ իսլամութեան խաղաղ նպատակներու մասին, ինք սկսած է լուրջ կասկածներ ունենալ եւ վտարուած է ընտանիքին կողմէ, բանտէն ազատ արձակուելէ ետք:
«Ես այն ատեն 19 տարեկան էի: Այժմ ես 45 տարեկան եմ եւ կը ղեկավարեմ Եգիպտոսի միակ առաջին թուային թերթը», ըսաւ Խալետ Սալահ` այցելելով Youm7 արաբերէն եւ անգլերէն վեց անջատ կայքեր եւ երկու թերթեր, որոնք ունին անձնակազմի 600 երիտասարդ եւ աշխուժ անդամներ:
Թերթին կայքէջին մէջ իր փորձառութիւնները գրելու մասին Սալահ կ՛ըսէ. «Ծայրայեղական միտքերու ծուղակը ինկայ: Ես պատրաստ էի նահատակուելու Աստուծոյ շարիային համար: Այսպէս թուեցաւ աշխարհը ինծի, երբ ես երիտասարդ էի, եւ այսպէս կը թուի այժմ այս երկրի տասնեակ հազարաւոր երիտասարդներուն համար: Այսօրուան երիտասարդները չեն ուզեր խամաճիկները ըլլալ իրենց մեծաւորներուն, որոնք կը ձեռնարկեն քաղաքական պատերազմի` իշխանութեան հասնելու համար»:
Ասիկա երկիւղ կը ստեղծէ ժամանակակից Եգիպտոսի արմատականութեան սրտին մէջ: «Իսլամ եղբայրներ» կազմակերպութիւնը, որ տապալեցաւ նախագահ Սիսիի եւ բանակին կողմէ, ճանչցուած է ահաբեկչական, տեսակէտ մը, որ ըստ երեւոյթին հաստատած են համապատասխան լրատու միջոցները: Բազմաթիւ լրագրողներ, որոնց հետ ես զրուցեցի, փորձեցին զիս համոզել, որ բանակի իշխանութիւնը կը ներկայացնէ շատ անհրաժեշտ կայունութիւնը, որ հազուադէպ էր Մուպարաքի տապալումին յաջորդած խռովութիւններու տարիներուն: Կայունութեան ցանկութիւնը նոյնիսկ ունին ե՛ւ պետական, ե՛ւ սեփական լրատու միջոցներու 17 խմբագիրներ, ներառեալ` Խալետ Սալահ: Անոնք բոլորն ալ կը խոստանան չքննադատել բանակը, ոստիկանութիւնը եւ դատական համակարգը:
Սակայն, հակառակ այս ամբողջ պատրաստակամութեան, զիջողութեան, Լրագրողներու պաշտպանութեան խորհուրդը յստակ դարձուցած է, որ Եգիպտոս դժուար եւ վտանգաւոր տեղ է լրագրողներու համար: «Անկախ լրագրողութեան տարածքը սեղմուած է տարիներու անկայունութեան, ահաբեկչութեան մտահոգութեան, կաղացող տնտեսութեան, իշխանութիւններու եւ հանրութեան` տեղեկատուական մարզէն յուսախաբութեան պատճառով», նշուած է տեղեկագիրին մէջ: Լրագրողներու պաշտպանութեան խորհուրդը 2013-ին Եգիպտոսը դասած է լրագրողներու համար երրորդ ամէնէն վտանգաւոր երկիրը եւ կ՛ըսէ, թէ առնուազն վեց լրագրողներ սպաննուած են Սիսիի իշխանութեան գալէն ի վեր:
Այժմ վերստին կը սկսի դատավարութիւնը «Ժազիրա»-ի անձնակազմի անդամներ Պահեր Մոհամետի եւ Մոհամետ Ֆահմիի, որոնք բանտարկուած են «Իսլամ եղբայրներ» կազմակերպութեան մեղսակցելու յանցանքին համար: Անոնք կը հերքեն մեղադրանքը եւ կ՛ըսեն, թէ իրենք պարզապէս լուրերը կը հաղորդեն: Առնուազն 67 լրագրողներ այսօր կը գտնուին եգիպտական բանտերու մէջ:
Բոլոր այս լուրջ սպառնալիքներով (զուգորդուած` ինքնագրաքննութեան աստիճանով մը), դուք պիտի կարծէք, թէ ինքնակարգաւորումը վերջին առաջնահերթութիւններէն պիտի ըլլայ Եգիպտոսի մամուլին, բայց եգիպտացի խմբագիրները համոզուած են, որ լրատու միջոցներուն մէջ վստահութիւնը չնչին է, եւ թէ ամրացնելով պատասխանատուութիւնը` անոնք կրնան բարձրացնել վստահելիութիւնը:
Ամբողջ աշխարհի սիւննի իսլամներու հոգեւոր առաջնորդը նկատուող Ազհարի իմամ շէյխ Մոհամետ Թայիպի հետ միջազգային լրատու գործակալութիւններու եւ Լրագրողներու պաշտպանութեան խորհուրդի պատուիրակութիւնը տեսակցութիւն մը ունեցաւ: Իմամը, որ խստիւ կը դատապարտէ ՏԱՀԵՇ-ի ահաբեկչական արարքները, դժգոհութիւն յայտնեց, որ իսլամները տառապած են վատ լրագրութենէ` ե՛ւ Արեւելքի, ե՛ւ Արեւմուտքի մէջ: «Եգիպտոսի մէջ մենք ունինք տեղեկատուական մարզ մը, որ կը նախընտրէ գրգռել, հրահրել ժողովուրդը, իսկ արեւմտեան լրատու աղբիւրներ կ՛անտեսեն նոյն այդ մարդոց իրաւունքները», ըսաւ ան:
«Շարլի Հեպտօ»-ի երգիծանկարները երբ քննարկեցինք, շէյխ Մոհամետ Թայիպի ուզեց գիտնալ, որ Լրագրողներու պաշտպանութեան խորհուրդը լիազօրութիւն ունի՞ պարտադրելու թերթերուն, որպէսզի պատասխանատուութեամբ գործեն: Մենք անոր բացատրեցինք, որ մերը բռնատիրական իշխանութիւն մը չէ:
