Հայ Կեանք
Գաւառական Ժողովի
Լրացուցիչ Ընտրութիւններ
Լիբանանի թեմի ազգային Քաղաքական ժողովին որոշումով, կիրակի, 14 նոյեմբեր, առաւօտեան ժամը 8:00-էն մինչեւ երեկոյեան ժամը 5:00, տեղի ունեցաւ վիճակով դադրած ազգային Գաւառական ժողովի լրացուցիչ երեսփոխաններուն եւ իրենց ժամանակաշրջանը աւարտած թաղականութեանց տեղ նորերու ընտրութիւնը:
Քուէարկութեան մասնակցելու իրաւունք ունեցող, քսան տարիքը լրացուցած Առաքելական եկեղեցւոյ զաւակներ, օրինակելի կարգապահութեամբ կատարեցին իրենց ազգային պարտականութիւնը:
Ազգային երեսփոխան ընտրուեցան Արամ Ամասեան, Ոսկեբերան Արզումանեան եւ Բիւզանդ Թիւթիւնճեան, յաջորդաբար Էշրեֆիէի-Ռըմէյլի-Հայաշէնի, Քարանթինայի եւ Այնճարի շրջաններուն համար:
Ընտրուեցան նաեւ Ս. Նշան մայր եկեղեցւոյ (քաղաք), Ս. Յակոբ եկեղեցւոյ (Էշրեֆիէ),- Ս. Յովհաննու Կարապետ եկեղեցւոյ (Հայաշէն), Ս. Երրորդութիւն եկեղեցւոյ (Քարանթինա), Ս. Քառասնից Մանկանց (Նոր Մարաշ), Ս. Սարգիս եկեղեցւոյ (Նոր Սիս), Ս. Վարդանանց եկեղեցւոյ (Նորաշէն – Թիրօ) եւ Ս. Պօղոս եկեղեցւոյ (Այնճար) թաղականութեանց անդամները:
Օշական Կը Վերապրի
«Մենք կը սպասենք մեր սիրածներուն, ինչպէս երաշտահիւծ արտերը ամրան անձրեւին»: Գրասէրներս կը սպասէինք յուսափափաք: Աւետի՜ս մը կը հաղորդէ Բ. Թաշեան. լոյս աշխարհ պիտի գայ Յ. Օշականի ամբողջական երկերը` շնորհիւ ամերիկահայ բժիշկ Հ. Քեքլիքեանի:
Վաստակափառ գրագէտին հոգին կը ցնծայ: Բերկրանքի մէջ ենք ամէնքս: Հայկական աշխարհը պիտի յագենայ: Կաթողիկէ՜ մը կը նուիրէ մեկենասը հայութեան:
Ծրագրուեր է շուրջ քառասուն հատորներու մէջ զետեղել բոլոր աշխատութիւնները` տպուած թէ անտիպ: Վերջին հատորը պիտի յատկացուի ծանօթագրութիւններու եւ նամակներու: Մեծապէս բաղձալի է, որ կորուստէ փրկուին մտերմական այդ նամակները, որոնք հրապարակումի սահմանուած գրութիւններէն աւելի անսքող, բարբառուն ու բաբախուն կրնան ըլլալ:
Ամբողջակա՜ն երկեր: Յաճախ պատահած է, որ հեղինակի մը «ամբողջական երկեր»-ու ծածքէն դուրս մնացած ըլլան խիստ շահեկան գործեր, այս ու այն թերթին կամ հանդէսին մէջ ցրիւ թաղուած: Առնենք Ա. Արփիարեանը: Իր երգիծական գրականութիւնը, այլազան ծածկանուններով, անխաչ շիրիմներու շարք մըն է մեր մամուլի շիրմաստանին մէջ: Չըլլա՜յ, թէ նոյն տնտեսումէն տառապի առաջադրուած հրատարակութիւնը:
Խղճամիտ պրպտումներ հարկաւոր են: Հարկաւոր է, մանաւանդ, ձեռքի տակ ունենալ մեր մամուլին լիակատար հաւաքածոն: Նոյնիսկ` կարճատեւ ապրած թերթերուն եւ պարբերաթերթերուն: Ձեր մտքէն կ՛անցնի՞, օրինակի համար, որ քիչերու ծանօթ «Հայ գրականութիւն» կոչուած հանդէսին աշխատակցած է Յ. Օշական:
Հոն կարդացած եմ ես իր «Հօրքուր Վարդան»-ը (1-14 սեպտեմբեր 1912), Ա. Իսահակեանի (1-14 մայիս 1912) եւ Աղեքսանդր Փանոսեանի (1-14 ապրիլ 1912) մասին իր ուսումնասիրութիւնները Յ. Քիւֆէճեան ստորագրուած:
Իզմիրեան բովանդակալից այս հանդէսը,- որուն լրիւ թիւերը անգտանելի են հիմա,- յաճախավայրը եղած է իր ատենին արեւմտահայ գրականութեան գահերէց ներկայացուցիչներուն: (Խմբագիրը` Զ. Գազազեան առատօրէն կը վարձատրէր զանոնք, մէկ դեղին ոսկի` յօդուած գլուխ, մինչ Բ. Քէչեանի պարտադրած սակը մէկ մեճիտիյէ էր):
Քանի՞ օրինակ պիտի տպուին Յ. Օշականի քառասուն հատորները: Հայաստանի կառավարութիւնը, որ ամբողջական երկերը հրատարակութեան կու տայ հին թէ նոր արեւելահայ հեղինակներուն, երբեմն ալ արեւմտահայ գրագէտներուն, հաւանի թերեւս եղածին պէս Հայաստան ներածել եւ լայն խաւերու մէջ մուծել բազմաթիւ օրինակներ: Այս առնչութեամբ յուշ մը կը յառնէ յիշողութեանս մէջ: Կէս դար առաջ Մեսրոպ Նուպարեան կը պատմէր պատենամարդիս.
– Իզմիրի թարգմանչական գրականութիւնը եթէ զարգացաւ եւ գոյատեւեց, այդ կը պարտի, որոշ չափով, հրատարակիչ-տպագրիչներու հնարամտութեան եւ ձեռներէցութեան: Չեմ գիտեր ինչպէս, ձեռք ձգեր էին թերթերու բաժանորդներուն անուանացանկը` հասցէներով: Իւրաքանչիւր հասցէին օրինակ մը կը ղրկէին թարգմանուած առաջին հատորէն: Ծրարին կ՛ընկերանար երկտող մը, ուր կ՛ըսուէր. «Այս գիրքը կարդալէ ետք, եթէ գոհ մնացիր, փոխարժէքը կը վճարես: Եթէ գոհ չմնացիր, ձրի է»:
Պատասխաններ կը հասնէին փոխարժէքներով հանդերձ, ուրիշ թարգմանութիւններու ապսպրանքներով հանդերձ: Վիպապաշտ դպրոցէն վէպի մը առաջին մասը կարդացողը կը բռնուէր ու կը ցանկար կարդալ նաեւ շարունակութիւնը: Այս ցանկութիւնը նախատեսելով, ձիրաբար առաքումներ կատարելուն մէջ է հնարամտութիւնը:
Եւ սակայն, կ՛ուզեմ շեշտել իրողութիւնը. չըլլար Կովկասը, կը կաղար, կը կասէր իսկ թարգմանչական գործունէութիւնը: Սպառումի մեծ շուկայ էր Կովկաս, որուն գրավաճառատուներէն կը հասնէին կանոնաւորաբար ո՛չ միայն ճոխ ապսպրանքներ տպուած գիրքերու, այլ նաեւ կանխիկ կարեւոր գումարներ, գալիք արտադրութիւններու ի հաշիւ:
Հանգամանաւոր տպագրիչներ, թեւ առած այս սատարէն, գործի լծուեցան վազնիվազ: Իրենք անձամբ թարգմանեցին, ուրիշներու թարգմանել տուին: Հատոր հատորի վրայ դիզուեցաւ եւ կերտուեցաւ Իզմիրի թարգմանչական դպրոցը, որուն հիմնաքարերը կովկասահայք հայթայթեր էին իրողապէս:
Կէս դար առաջուան այս յուշախօսութիւնը կը դատախազէ մաղթանքս եւ կոչս.
– Այն հին օրերուն ցարական ծայրամաս գաւառ էր Կովկաս: Հիմա ինքնավար Հայաստան ունինք հոն: Ինքնավար Հայաստա՞նը վար պիտի մնայ ցարավար Կովկասէն: – Ո՛չ: Աւելի մեծ իրաւամբ պիտի բացուին դռները Հայաստանի:
Հայաստանի՛ վարիչները, ճամբա՛յ բացէք, լա՛յն ճամբայ` տարասփիւռ հայութեան իրաւագոյն գրագէտ Յ. Օշականին: Քառասո՜ւն հատորներով կը ներկայանայ ձեզի: Քառասուն հատոր, քառասուն կաթնաղբիւր: Մեզի պէս դուք ալ պատուի կեցէք: Թոյլ տուէք, որ այդ ստեղծագործութիւնները լիայագ վայելէ համայն ժողովուրդը Հայաստանեայց Աշխարհին:
Բարութիւն կրած կ՛ըլլաք: Եղբայրութիւն ըրած կ՛ըլլաք:
ԼԵՒՈՆ ԵՐԿԱՆԵԱՆ
