Խաչատուրեանի Վիճակը
Գոհացուցիչ Է
Երաժշտագէտ Արամ Խաչատուրեանին վիճակը կայուն է, կը հաղորդէ Ժընեւի հիւանդանոցը: Երգահանը առանձին է իր սենեակին մէջ: Այցելութիւնները արգիլուած են` բացի ընտանեկան պարագաներէն եւ բարեկամներէ:
Ժընեւի խորհրդային առաքելութեան կեդրոնը կը հաղորդէ, որ խորհրդահայ երգահան Արամ Խաչատուրեանի առողջական վիճակը գոհացուցիչ է: Դարմանող բժիշկները այսօր նոր քննութեան մը պիտի ենթարկեն հիւանդը` զայն վտանգէ զերծ յայտարարելու համար: Արամ Խաչատուրեան 62 տարեկան է:
Արամ Խաչատուրեան
Աշխարհահռչակ Երգահանը
Ի՞նչ Կը Գրէ Ֆրանսական
Գործակալութիւնը «Գայեանէ»-ի
Հեղինակին Մասին
Արամ Խաչատուրեան, որ սրտի տագնապ մը ունեցաւ, ազնուադրոշմ դիմագիծ մը ունի. սուր աչքեր, թաւ յօնքերու ներքեւ, արեւելեան գիծեր, կարճ քիթով, արծաթափայլ մազեր: Խորհրդային մայրաքաղաքին մէջ յաճախ ներկայ կ՛ըլլար դիւանագիտական ընդունելութիւններու: Մոսկուայի աշխարհիկ շրջանակներուն ծանօթ դէմք մը:
Իշխանութեան կողմէ պատւուած (չորս ստալինեան մրցանակ, մէկ` լենինեան) եւ ժողովուրդին պաշտամունքին առարկայ` 1948-ին սակայն ենթարկուեցաւ շնորհազրկման կարճատեւ շրջանի մը, իր «արհեստապաշտութեան» եւ շռնդալից ազդեցութիւններու որոնումին պատճառով, որոնք չափազանցուած կը նկատուէին:
Զաւակը թիֆլիսցի բանուոր-կազմարարի մը` Վրաստան ծնած այս հայը հաւատարիմ աշակերտն է ռուս երգահաններու դասական աւանդութեան, միանալով Մուսորկոքիի մը կամ Կլինքայի մը` իր երաժշտութեան էապէս նկարագրական եւ ֆոլքլորիք բնոյթով: Այդ երաժշտութեան ամէնէն հռչակաւոր նմուշներէն մէկն է «Սուրերու պարը»` առնուած իր «Գայեանէ» պարանուագէն (1942):
Այսուհանդերձ, երբ 20 տարեկան էր, երիտասարդ Խաչատուրեան 1923-ին ներկայացաւ Մոսկուայի «Թեքնիքում միւզիքալ»-ը մտնելու համար թաւջութակի դասարանը, մեծ դժուարութիւններ ունեցաւ ընդունուելու համար: Այդ շրջանին նոյնիսկ ի վիճակի չէր երաժշտական նոթեր կարդալու:
Փառքի տիրացաւ 1934-ին` իր «Առաջին համանուագ»-ով, որուն 1936-ին հետեւեցաւ «քոնչերթօ դաշնակի եւ երգչախումբի համար», որ վերջնականապէս հաստատեց իր համբաւը:
Պաշտօնական երգահան` Խաչատուրեան 1938-ին ստեղծեց «Պոէմ Ստալին»-ին եւ հեղինակն է Հայաստանի խորհրդային հանրապետութեան քայլերգին:
Դասական երգահան` հեղինակն է համայն աշխարհի մէջ ծանօթ երաժշտութեան մը, «Գայեանէ» եւ «Սփարթաքիւս»-ի նման պարանուագներու:
Ժողովրդային երգահան վերջապէս` գրած է «Օթելլօ» խորհրդային ժապաւէնին երաժշտութիւնը, ինչպէս նաեւ` բազմաթիւ պարանուագներ, սիրերգներ եւ այլ եղանակներ, որոնք բոլորին շրթներուն վրայ են:
Խաչատուրեան նաեւ մեծ ճամբորդ մըն է: Յաճախ իր գործերը վարած է արտասահմանի մէջ եւ այս գետնին վրայ կը հանդիսանայ իր երկրին «մշակութային դեսպանը»:
Շթորայի Կազդուրման Կայանը
1965 սեպտեմբեր 1: Պուրճ Համուտի Ժողովրդային տան առջեւ մարդատար հսկայ ինքնաշարժի մը շուրջ մեծ եռուզեռ կայ: Մայրեր, իրենց սրտահատորներուն ձեռքէն բռնած, ծրարներով եւ պայուսակներով ուրախ զուարթ կը փութան դէպի օթոպիւսները:
Հետաքրքրութենէս մղուած` կը հարցնեմ փոքրիկներուն.
– Ո՞ւր կ՛երթաք:
– Շթորայի կազդուրման կայանը,- կը պատասխանեն 5 – 12 տարեկան տղաք:
Ամէն ոք իր տեղը գրաւած է:
Շարժավարը կ՛աշխատցնէ մեքենան, փոքրիկներուն ուրախ բացագանչութիւնները կը յամենան մեր ականջներուն մէջ: Մայրերուն արցունքներն ալ կը հետեւին սուրացող կառքին:
Այս ուրախալի երեւոյթը 12 տարիներէ ի վեր կը շարունակուի եղեր: Շատեր գաղափար չունին, թէ մեր մանուկները որո՞նց կը յանձնուին, ի՞նչ կ՛ուտեն եւ ինչպէ՞ս կ՛անցընեն ամառուան երեք ամիսները:
Իրազեկ դառնալու համար, այցելութիւն մը տուի Շթորայի «Աղբալեան» սրահը: Բակին մէջ ամայութիւն է, մինչդեռ կը յուսայի երեխաներուն ճռուողիւնը լսել. հանգիստի պահն է, խոհանոց կը մտնեմ: Տեսայ, որ աշխատաւորները մեղուաջան աշխատանքով կերակուր կը պատրաստեն տեսչուհիին հսկողութեան տակ:
Մեծ եղաւ ուրախութիւնս, երբ նկատեցի, որ վարժուհին մեզի հինէն ծանօթ, փորձառու կրթական մշակ մըն է: Իր պաշտօնին արժանի մանկապարտիզպանուհի Մարի Յ. Քէշիշեանն է: Այս բարեդէպ առիթէն օգտուելով` մօտեցայ մահճակալներուն, որոնք մաքուր եւ լաւ շտկուած են: Փոքրիկներ` մշիկ-մշիկ կը քնանան, ուրիշներ` կէս քուն-կէս արթուն: Ոմանք ալ մեղմիւ իրարու հեքիաթներ կը պատմեն:
Իսկ պատասխանատու ուսուցչուհին կը շրջի ննջարանին մէջ: Ան, որ տկար է եւ որեւէ բանի պէտք ունի, անմիջապէս օգնութեան կը հասնի: Եթէ մէկը բաց պառկած է, վրան կը գոցէ, որ չմսի: Կը կազմակերպէ հանդէսներ, հաւաքոյթներ, որոնց մէջ կը խօսի աշխարհագրութեան, տնտեսագիտութեան, կրօնի, հայրենիքի մասին, հնազանդութիւն կը յանձնարարէ հօր, մօր եւ մեծերուն, նաեւ յարգանք: Պտոյտի երթալու ատեն «գառնուկ»-ները կը համրէ: Առաւօտուն կ՛արթննան, կը լուացուին: Իւրաքանչիւրը իրեն յատկցուած անձեռոցով կը սրբուի: Շաբաթը մէկ անգամ բոլորը անխտիր կը լոգնան:
Սեպտեմբեր 12, Խաչվերացի օր: Պատարագ կը մատուցուի: Պատարագիչն էր Սահակ քհնյ. Պալեան: Բոլոր աշակերտները յոտնկայս ու երկիւղած կը հետեւին արարողութեան:
Սեպտեմբեր 19-ին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Խորէն Ա. կաթողիկոս իր Այնճար երթի ճամբուն վրայ կանգ առաւ Շթորայի կազդուրման կայանը: Մեծ հիւրին համար պատրաստուած էր յաղթական կամարներ: Աշակերտութիւնը մաքուր հագուած` փութաց զայն արժանապէս ընդունելու: Եղան երգեր, ուղերձներ` աշակերտութեան եւ տեսչութեան կողմէ: Թռցուեցան աղաւնիներ: Վեհափառէն սկսեալ, բոլոր հետեւորդները գնահատանքով խօսեցան տարուած աշխատանքին մասին:
Կայան եկած տկար աշակերտներուն թիւը ամսական 45 էր: Հիմա 82-ի բարձրացած է: Այս հանգստեան տունը ամրան ամսական 2000 փոքրիկներ կրնայ ընդունիլ, պայմանաւ որ նոյնքան ալ մահճակալներ տրամադրուին եւ երկրորդ յարկն ալ բարձրանայ:
Ուրեմն գործի սկսելու ատենն է: Հարուստը իր ունեցածէն առատօրէն, սիրայօժար, աղքատն ալ իր լուման պէտք է տայ այս վսեմ ու ազգապարծան նպատակը իրագործելու համար:
Շթորայի չոր ու առողջարար օդէն մեր փոքրիկները կազդուրուած` մեզի կը վերադարձուին, որովհետեւ հոն պաշտօն վերցնողները անձուիրաբար կ՛աշխատին:
Իբրեւ ծնող` այցի եկանք Լիբանանահայ օգնութեան խաչի կազդուրման կայանը: Գոհ մնացինք փոքրիկներու տրուած խնամքներէն: Մեր խորին շնորհակալութիւնները կը յայտնենք Լիբանանի Շրջանային վարչութեան, խաչուհիներուն եւ բոլոր անոնց, որոնք հայ մանկան հոգեկան, բարոյական ու մարմնական խնամքին համար ճիգ չեն խնայեր:
ԾՆՈՂ ՄԸ
