«Առաջին լրատուական»-ի զրուցակիցն է Ազգային ժողովի ՀՅԴ խմբակցութեան ղեկավար Եւրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի Հայաստանի պատուիրակութեան անդամ Արմէն Ռուստամեան:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Պարո՛ն Ռուստամեան, դուք Սթրազպուրկում էք, որտեղ մեկնարկել է Եւրախորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովի աշնանային նստաշրջանը: Այսօր (30 սեպտեմբերին, «Ա.») ԵԽԽՎ քննարկուել է Պոպ Ուոլթերի հակահայկական զեկոյցը: Հայկական պատուիրակութեանն արդեօք յաջողուե՞լ է հակափաստարկներ բերել, ընդդիմանալ եւ այնպէս անել, որ յետաձգուի զեկոյցի հրապարակումը:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Նախ զեկոյցը` որպէս այդպիսին, չի ներկայացուել, զեկուցողը ներկայացրել է ընթացքի հետ կապուած իր գնահատականները, եւ բնականաբար մենք իրեն համապատասխան պատասխաններ ենք տուել, որովհետեւ փորձ էր անում մեղադրանք ներկայացնել հայկական կողմին, որ իբր թէ խոչընդոտւում են իր այցելութիւնները, մենք այդ մեղադրանքը չենք ընդունել, որովհետեւ դա չի համապատասխանում իրականութեանը, ասել ենք այն, ինչ ինքն էլ է նկատել. այն, որ հայկական հասարակութեան մէջ կայ անվստահութիւն իր նկատմամբ. «Անկախ ձեր անձի նկատմամբ այդ անվստահութիւնից` մենք որեւէ խոչընդոտ չենք տեսնում, եւ ամէն մարդ էլ կարող է Հայաստան այցելել, Հայաստանը բաց երկիր է` ի տարբերութիւն հարեւան երկրների, որոնք սեւ ցուցակներ ունեն: Բայց եթէ դուք ուզում էք զբաղուել Ղարաբաղի հարցով, բնականաբար պէտք է համապատասխան պատշաճ կարգով դիմէք տեղի իշխանութիւններին եւ նրանց հետ պայմանաւորուէք, եւ մէկը միւսի հետ պէտք չէ կապել, դուք կարող էք գալ Հայաստան, բայց եթէ Ղարաբաղ չգնաք, ձեր զեկոյցը ոչ մի արժէք չի ունենայ»:
Բացի դրանից` նա փորձում էր ներկայացնել, որ իբր թէ ինքը մտահոգ է այն իրավիճակով, որ այսօր գոյութիւն ունի սահմանին, եւ իր հիմնական նպատակը մագլցումը, լարուածութիւնը կանգնեցնելն է: Բայց մենք ասացինք, որ ճիշտ հակառակն է: Ես ասացի. «Շատ բան ձեզ վրայ մի՛ վերցրէք, դուք այն անձը չէք, որ մագլցումը դադարեցնէք: Ընդհակառա՛կը, ամէն անգամ ձեր Պաքու գնալուց յետոյ աւելի է լարուածութիւնն ուժեղանում: Ոմանց պէտք է, որ լարուածութիւնը մեծանայ, որ ձեր զեկոյցի անհրաժեշտութիւնը երեւայ»:
Նա մէջբերումներ էր անում` ընտրովի հատուածներ, որոնք ձեռնտու են Ազրպէյճանին, բայց մենք ասացինք. «Բարի եղէք կատարել աւելի լիարժէք մէջբերում: Մասնաւորապէս` վերջին յայտարարութիւնը նկատի ունեցէ՛ք, որտեղ յստակ ասւում է, որ հէնց Ազրպէյճանը պէտք է վերջապէս ընդունի այն մեքանիզմը, որով առաջարկւում է վերահսկել հրադադարի խախտման դէպքերը: Եւ Ազրպէյճանը շարունակաբար մինչեւ հիմա անընդհատ հրաժարւում է այդ մեքանիզմները որդեգրել: Հայաստանը, հայկական կողմերը պատրաստ են դա հէնց այսօր էլ իրականացնել: Եթէ մտածում էք, որ դուք պէտք է այդ մեքանիզմներն ամրապնդէք, գնացէ՛ք, խօսէ՛ք Ազրպէյճանի հետ, որովհետեւ այդ կողմն է, որ մերժում է: Սրա մասին դուք երբեք չէք խօսել, մինչեւ հիմա լռել էք ընդհանրապէս մագլցումի մասին, որտեղ մարդիկ են զոհւում: Որպէս զեկուցող դուք մտածում էք ձեր այցի մասին, մտածէ՛ք, որ եթէ ունէք հանգամանք, դա օգտագործէք յօգուտ այս գործընթացի, յօգուտ նրա, որ լարուածութիւնը մեղմուի, դրա հետ կապուած մատը մատին չէք տուել»: Այսպիսի սուր խօսակցութիւն է եղել նրա հետ: Բայց բնական է, նա խնդիր ունի` կապուած այն բանի հետ, որ նոյեմբերի սկզբին նրա ժամկէտը աւարտւում է, եւ ամէն ինչ ուզում է անել, որ մինչեւ իր հեռանալը հասցնի զեկոյցը գրել:
Հ.- Մինչեւ պաշտօնավարման աւարտը որքանո՞վ նրան կը յաջողուի այդ զեկոյցը հասցնել ԵԽԽՎ, եւ ձեր կարծիքով, երաշխիքներ կա՞ն, որ նրան յաջորդած համազեկուցողը չի շարունակելու նրա հակահայկական գործելաոճը:
Պ.- Որեւէ երաշխիք գոյութիւն չունի: Ընդհակառա՛կը, այստեղ ազրպէյճանական լոպիին այնքան մեծ է, որ մեր աշխատանքը նմանւում է միլի մէճլիսում աշխատանքին: Շատ մեծ ակնկալիք չունենք, որ եթէ զեկուցողը փոխուի, դրանից բան կը փոխուի: Նախ` վերնագիրն արդէն մեզ համար անընդունելի է եւ կանխորոշում է զեկոյցի բովանդակութիւնը («Բռնութեան մագլցումի Լեռնային Ղարաբաղում եւ գրաւեալ այլ տարածքներում»), բնականաբար հէնց այդպիսի ձեւակերպումով ու հաստատումներով զեկոյցը չի կարող անաչառ լինել, ես վստահ եմ, որ ընդհանրապէս Եւրոպայի խորհուրդը, այսօրուայ մթնոլորտով, բացարձակապէս այն միջավայրը չէ, որտեղ հնարաւոր է ակնկալել ինչ-որ բնական զեկոյց: Ես վստահ եմ, որ հայկական կողմը պէտք չէ թոյլ տայ, որ երկխօսական մեղադրանքներ իր վրայ բերեն, հիմնականում դա են ուզում անել, բայց մնացած բոլոր առումներով մենք որեւէ լաւ բան այդ զեկոյցից չենք սպասել ու չենք էլ սպասում:
Հ.- Չէ՞ք կարծում, որ եւս մէկ անգամ պէտք է ԵԽԽՎ ղեկավարութեանը բացատրել, յիշեցնել ԵԽԽՎ շրջանակներում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան հարցի քննարկման աննպատակայարմարութեան մասին:
Պ.- Մենք միշտ էլ այդ մասին ասել ենք, իրենք էլ են դա շատ լաւ հասկանում, բայց իրենք իրենց յաճախ հակասում են, ասում են, որ չենք ուզում անել մի բան, որը զուգահեռ է գնում Մինսքի խմբին կամ խանգարի Մինսքի խմբին, բայց ամէն ինչ անում են, որ ոչ միայն զուգահեռ գնայ, այլ նաեւ խանգարի: Սա վկայում է այն մասին, որ իսկապէս կան շահագրգիռ կողմեր` յանձին ազրպէյճանա-թուրքական լոպիինկի, որ այս ամէն ինչը պարզապէս տանում է օգտագործելու համար այս կառոյցը իրենց նպատակների ուղղութեամբ: Եւրոպայի խորհուրդը չունի այդ լիազօրութիւնը եւ չունի այդ հնարաւորութիւնը ընդհանրապէս կարգաւորելու: Նրա դերը մարդասիրական պէտք է լինի, փորձի երկու կողմերի միջեւ ձեւաւորել վստահութեան մթնոլորտ, որի մասին միշտ ասել ենք, եւ պատրաստ ենք եղել այդպիսի ձեւաչափերով աշխատել, բայց` ոչ աւելին:
