ՍԻԼՎԻ ԱԲԷԼԵԱՆ
Օգոստոսի ամէնէն տաք օրերէն մէկն էր: Գործէս արձակուեցայ` մտածելով. «Նախորդ գիշեր օդերեւութաբանը յանձնարարեց խուսափիլ ուղղակի արեւու ճառագայթներուն ենթարկուելէ. Է՜, ո՜վ է ան, որ կ՛որոշէ, ոչ թէ սովորական մարդու, այլ հայու մը ընելիքը: Մենք` հայերս, գիտենք մեր ընելիքը. «Կէսօրուան տաքուն պիտի քալեմ», մրթմրթացի ու շատ հանգիստ, շորորալէն ճամբաս բռնեցի դէպի տուն:
Ցուցափեղկերուն դիմաց երբեմն կը դանդաղիմ` բան մը փնտռողի դերը լաւապէս կատարելով, բայց իրականութեան մէջ չգիտնալով, թէ ճիշդ ի՛նչին կը նայիմ: Իսկութեան մէջ կը դիտեմ մարդոց դէմքերը: Շատեր գործ ստանձնած կը շտապեն, ուրիշներ` ցաւէ բռնուած, կարծես բժիշկի կ՛երթան: Մէկը սուրճի ափսէն շալկած կը սուրայ: Անցորդներուն մէջ սեւամորթներուն թիւը զգալի է. ես ինծի կը մտածեմ. «Հա՛, ասոնք չեն վախնար արեւէն, որովհետեւ խանձուեր ու սեւցեր են, ի՜նչ պիտի ընէ իրենց արեւը»: Քիչ մը անդին խանութի մը առջեւ ծերունի մը քովինին բարձրաձայն կը խրատէ. «Գաղտնիքդ ուրիշին պիտի չտաս, եղբա՛յր»: Ես ալ կը համաձայնիմ ծերուկին ու կը մտածեմ ըսուածին մասին. յանկարծ թա՜րխկ, գլուխս կը զարնեմ սիւնին, որուն քով նստողը կ՛երերցնէ գլուխը քմծիծաղով մը. կարծես ըսել ուզելով. «Խելքդ ո՞ւր է»:
Կը շարունակեմ ճամբաս: Ինքնաշարժ վարելու համար արտօնագիր պէտք է, բայց այս օրերուն քալողներն ալ պէտք է հետեւին դասընթացքի, որովհետեւ ո՛չ ճամբայ կայ քալելու, ո՛չ ալ մայթ. օրինակ` տեղ-տեղ շեղակի պիտի քալես, որ մայթին երկայնքին կախուած տասնեակ պայուսակներու կապերէն մին, չար բախտէդ չանցնի թեւիդ ու չիյնաս գետին, բայց ուղիղ ալ կարելի չէ քալել. յանկարծ ստիպուած պիտի թեքիս, չկոխկռտելու համար մայթերուն վրայ խանութպաններուն փռած առարկաները, կ՛որոշես անցարգել ընել, եւ ահա լայնքին-երկայնքին շարուած կը տեսնես ինքնաշարժ մը, ստիպուած պիտի վերադառնաս, կանգ առնես ու պահ մը մտածես, ի՞նչ ուղղութիւն բռնել այս անելէն դուրս գալու…:
Հովիկ մը փչեց, օ՜ֆ… կրկին կը դանդաղիմ, ճիշդ նոյն պահուն դիմացէս կու գայ շուրջ 70 տարեկան մարդ մը, որ քաւ լիցի ո՛չ ծեր էր, ո՛չ ալ տարիքոտ, այլ երիտասարդներէն աւելի կայտառ. ճերմակամորթ, կաս-կապոյտ աչքերով, դեղին առատ մազերով, որոնց մէջ հազիւ կը նշմարուին սպիտակ թելեր: Հակառակ յառաջացած տարիքին, իր գեղեցկութիւնը պահած այս օտարականը կը ժպտի ինծի, ես` փոխադարձաբար: Դեռ չմօտեցած` կը կանչէ.
– Մարօ՜, դուն ո՜ւր ես, Մարօ՜:
Մարոն չըլլալուս չեմ կասկածիր, բայց չեմ գիտեր ինչո՛ւ կանգ կ՛առնեմ:
– Մարօ՛, աղջի՛կ Մարօ, քեզ երկար փնտռեր եմ….
Համոզելու նուրբ եղանակով մը կ՛ընդմիջեմ` ըսելով, «Մարոն չե՛մ»:
– Չէ՜, դուն ճիշդ Մարոն ես, եկուր ինծի պաչիկ մը տուր, տարիներէ քեզ կը փնտռեմ,- այս գեղադէմ մարդուն յուզմունքը կարելի չէր անտեսել, բայց կը ստիպուիմ ընդհատել.
– Ես Մարոն չեմ, կը ներէք, սխալած էք,- կ՛ըսեմ ու կը շարունակեմ ճամբաս:
– Բայց դո՛ւն ես, չի կրնար ըլլալ, դո՛ւն ես,- կը կանչէ մարդը, երբ արդէն կռնակս դարձնելով կը շարունակեմ քալել:
Տաքը կը սաստկանայ: Անցորդներուն քրտինքը ճակատներէն կը կաթկթի, բայց ի՜նչ փոյթ, ես կ՛իյնամ Մարոյին ով ըլլալը բացայայտելուն մէջ: Երեւի սիրուհին էր, կորսուած սէրը կամ թերեւս աշակերտը, կրնար նաեւ դրացին ըլլալ:
Ու կը հասնիմ տուն… Շէնքի մուտքին ի յայտ կու գայ, որ երեկտրականութեան հոսանքը անջատուած էր, ուստի ստիպուած էի ոտքով բարձրանալ. առաջին անգամն ըլլալով առանց գանգատելու կը բարձրանամ, որովհետեւ Մարոյին հարցը պէտք է վճռէի:
Այո՛, Մարոն չէի, բայց կը կարծեմ ամէն արարած Մարօ մը ըլլալու հանգամանքը կը վայելէ. ով որ էր կամ ուր ալ էր Մարոն, մէկու մը համար կը մնար շատ սիրելի ու փնտռուած: Ովքեր ալ ըլլանք մենք կամ ուր ալ գտնուինք, մէկու մը համար անապայման փնտռուած պիտի մնանք ու անչափ սիրելի, իսկ մեր սրտին մէջ միշտ անթեղուած պիտի մնայ սիրած էակին կարօտով հանդիպելու գեղեցիկ պահը:
