«Յառաջ»-ի Քառասնամեակը
Ողջոյնի Խօսք
Փարիզի մեր պաշտօնակից «Յառաջ»-ի քառասնամեակին առթիւ ՀՅ դաշնակցութեան Արեւմտեան Եւրոպայի Կեդրոնական կոմիտէն հրատարակած է ողջոյնի հետեւեալ խօսքը` գնահատանքի ջերմ արտայայտութիւններով.-
Քառասուն երկարաձիգ տարիներու բեղուն վաստակով բեռնաւոր, «Յառաջ» ճակատաբաց կը ներկայանայ տարագիր հայութեան առջեւ` իր առաքելութիւնը խղճմտօրէն կատարած ըլլալու գոհունակութեամբ:
Ի՞նչ պատկեր կը ներկայացնէինք քառասուն տարի առաջ:
Համաշխարհային Ա. պատերազմը ճակատագրական դեր էր կատարած մեր ժողովուրդի արեւմտեան ու արեւելեան հատուածներուն համար միանգամայն:
Տմարդի դահիճը կիսովին կոտորակած եւ ամբողջովին արմատախիլ էր ըրած Արեւմտեան Հայաստանի հայերը` ի սպառ թաղելու համար Հայ դատը:
Սահմանին միւս կողմը, անհուն զոհողութեանց եւ հերոսական կռիւներու շնորհիւ, վերածնած էր Հայաստան` կազմելով անկախ հանրապետութիւն մը, համեստ սահմաններու մէջ:
Մինչ ջարդերէն ու տարագրութենէն վերապրող հայերը կը պատրաստուէին զանգուածօրէն հաստատուիլ ազատագրուած հայրենիքի մէջ, որուն սահմանները պէտք էր ընդարձակուէին ըստ Սեւրի դաշնագրին, ամեհի նոր փոթորիկներ պայթեցան հայութեան զոյգ հատուածներուն գլխուն:
Մէկ կողմէ խորհրդայնացաւ Հայաստան` ամուր փակելով իր դուռերը: Միւս կողմէ` Կիլիկիոյ պարպումը` 1921-ի վերջերը, Զմիւռնիոյ աղէտը` 1922 սեպտեմբերին, եւ Պոլսոյ ու շրջանի պարպումը դաշնակիցներուն կողմէ 1923-ի գարնան` նոր բռնագաղթի մղեցին մեր հայրենակիցները:
Տասնեակ հազարներ եկան ապաստան փնտռելու հիւրընկալ հողին վրայ Ֆրանսայի, որ լայն բացած էր իր դուռերը:
Փարիզ շուտով դարձաւ ազգային կարեւոր կեդրոն մը:
Պատասխանատու պարտականութիւն կը ծանրանար ՀՅ դաշնակցութեան ուսերուն վրայ:
Իննսունական թուականներէն սկսեալ դաշնակցական մարմիններ կային Ֆրանսայի մէջ` Փարիզ ու Մարսէյ: Առաւելաբար համալսարանական ուսանողներ եւ հայրենասէր երիտասարդներ համախմբուած էին անոնց շուրջ:
Գաղթականութեան նոր հոսանքը թարմ ուժերով ա՛յնքան ստուարացուց կուսակցութեան շարքերը, որ 1925-ի յուլիսին Դաշնակցութեան Ֆրանսայի կազմը դարձաւ կեդրոնական կոմիտէութիւն` հետագային վերածուելու համար Արեւմտեան Եւրոպայի կեդրոնական կոմիտէութեան, երբ իր գործունէութեան սահմանները տարածուեցան Ֆրանսայէն դուրս:
Անհրաժեշտ պահանջ մըն էր այլեւս հրատարակութիւնը թերթի մը, որ առաջնորդ հանդիսանար ֆրանսահայ գաղութին, համադրէր անոր ճիգերը, արձագանգ ըլլար զանազան մարզերու մէջ անոր կատարած ձեռնարկներուն եւ ազգապահպան փորձերուն: Որ մանաւանդ վառ պահէր հայրենասիրական հուրը տարագիր բազմութեանց հոգիներուն մէջ:
«Յառաջ» ծնունդն եղաւ այդ պահանջին: Հասաւ ճիշդ իր ժամուն:
Շաւարշ Միսաքեան, «Ազատամարտ»-ի հին սերունդէն, հրաշքով ճողոպրած Մեծ եղեռնէն, ստիպուեր էր հեռանալ Պոլսէն, քեմալական յաղթանակէն ետք, լքելով «Ճակատամարտ»-ը, զոր կը խմբագրէր զինադադարէն ի վեր:
Հաստատուած Փարիզ` իբրեւ անդամ ՀՅԴ Բիւրոյի, կուսակցութեան հաւանութեամբ նախաձեռնեց հրատարակելու «Յառաջ»-ը` լոյս քաղաքին մէջ վերակենդանացնելով համանուն թերթը, որուն խմբագիրն էր եղած Էրզրումի մէջ տարի մը, 1911-1912:
1925 օգոստոսի սկիզբը լոյս կը տեսնէր «Յառաջ»-ի առաջին թիւը` ստեղծելով ընդհանուր խանդավառութիւն: Ուրախ էին մանաւանդ երիտասարդները, որբանոցներէն ելած եւ Ֆրանսայի ագարակներուն մէջ տաժանելի աշխատանքի դատապարտուած բեկորները, որոնց համար միութեան կապ ու քաջալեր դարձաւ անիկա:
«Գաւառի ձայներ»-ը խոր արձագանգ գտան «Յառաջ»-ի էջերուն մէջ:
Փարիզաբնակ մտաւորական ծանօթ ընկերներ իրենց անվերապահ աշխատակցութիւնը բերին թերթին` պարբերական գրութիւններով:
«Յառաջ» մասնաւոր հոգածութիւն ցոյց տուաւ երիտասարդութեան հանդէպ: Իր էջերուն մէջ լայն տեղ տուաւ երիտասարդ գրողներու եւ քաջալերեց զանոնք: Անոնցմէ ոմանք ծանօթ անուններ են այսօր:
Բազմաթիւ երիտասարդներ հայերէն սորվեցան իր շնորհիւ: Անոնցմէ գրելու շնորհ ունեցողները հատոր մըն ալ հրատարակեցին «Յառաջի սաները» անունով:
«Յառաջ» եղաւ արթուն պահակը հայերէնի եւ անխնայ քննադատեց անոր հարազատութեան դէմ եղած ոտնձգութիւնները հայրենիքի մէջ, խոր սրտցաւութեամբ:
Դարձաւ ջերմ պաշտպանը հայկական մշակոյթի եւ հայ քաղաքական արժէքներու` յանուն ազգապահպանման:
Իբրեւ բանբերը Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան` անոր գաղափարախօսութեան եւ քաղաքական ուղեգիծին քարոզիչը հանդիսացաւ:
Հայ դատը դարձուց իր մտահոգութեանց հիմնական խնդիրը:
Հաւատարիմ կուսակցութեան հաւատոյ հանգանակին` անվհատ պաշտպանեց միացեալ ու անկախ Հայաստանի գաղափարականը:
Իբրեւ հարազատ արտայայտիչը հայ ժողովուրդի ազգային ու քաղաքական բաղձանքներուն` անդադար պահանջեց Հայաստանի ներքին սահմաններուն սրբագրութիւնն ու արտաքին սահմաններու ընդարձակումը, բռնագրաւուած հայկական հողերու վերադարձը իր բուն տիրոջ:
Մեծ ու անդարմանելի կորուստ մը եղաւ իր հիմնադիր խմբագրապետին` Շաւարշ Միսաքեանի յանկարծական մահը, 1957 յունուար 26-ին:
Սակայն իր հարազատն ու գաղափարակից ընկերները ապահովեցին թերթին յարատեւութիւնը` նոյն ուղեգծով:
Սրտագին ողջունելով քառասնամեակը «Յառաջ»-ին կը մաղթենք աւելի բարգաւաճում եւ նորանոր նուաճումներ` անշեղ ու անվարան շարունակելու համար իր առաքելութիւնը` ի սպաս հայ տարագիր եւ տառապեալ ժողովուրդին:
ՀՅ ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹԵԱՆ
ԱՐԵՒՄՏԵԱՆ ԵՒՐՈՊԱՅԻ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ԿՈՄԻՏԷ
