ԼՈՒՍԻՆԷ ԹԵՒՈՍԵԱՆ
Այս տարի լրանում է «Արցախի երեխաների այցը Յունաստան» ծրագրի 20-ամեակը:
Օրերս Արցախում էր ծրագրի ղեկավար Խաչիկ Խաչատուրեանը: Մեր թղթակցի հետ ունեցած զրոյցի ժամանակ Խաչիկը ներկայացրել է ծրագրի նախապատմութիւնը: Նա նշել է, որ պատերազմը դեռ չաւարտուած` 1993 թուականին, այցելելով Արցախ եւ տեսնելով ծնողներ ու հարազատներ կորցրած երեխաներին, շատ է յուզուել, նպատակ է դրել բարի գործ կատարել նրանց համար:
«Արցախ այցելելուց յետոյ ես հանգիստ չմնացի, որոշել էի, որ ինչ-որ կերպ արցախցի փոքրիկներին պիտի օգնեմ եւ լուսաւոր կէտ թողնեմ նրանց` պատերազմ տեսած մանկութեան վրայ», պատմում է Խաչիկը: Եւ առիթը չուշացաւ: Ցանկութիւնն իրականութիւն դարձաւ արդէն 1995թ-ից: Խաչիկը համոզեց Սիրիոս կղզու քաղաքապետին` ֆրանսացի երեխաների համար կազմակերպուող ամառնային հանգստի ծրագիրը իրականացնել նաեւ Արցախի երեխաների համար: Այդ հարցում մեծ դեր խաղաց Յունաստանի Հայ դատի յանձնախումբը, ծրագրի իրականացմանը աջակցութիւն ցուցաբերեցին նաեւ Արցախի արտաքին գործերի նախարարութիւնը, կրթութեան ու գիտութեան նախարարութիւնը եւ Հայ օգնութեան միութիւնը: Երեխաների ճանապարհածախսը հոգում է ԼՂՀ կրթութեան ու գիտութեան նախարարութիւնը: Իսկ երեխաների Յունաստանում գտնուելու բոլոր ծախսերը հոգում են Յունաստանի իշխանութիւնները, Խացիքիրիաքօ Յունաստանի ամենամեծ որբանոցը եւ ՀՅԴ Հայ դատի յանձնախումբը:
Երեխաների երկշաբաթեայ այցը Յունաստան իրականացւում է ծովեզերքին ծրագրի համար կառուցուած փոքր շէնքում: Երեխաներն ամէն օր զբօսնում են ծովեզրին այցելում են տեսարժան վայրեր, ճաշարաններ, ծանօթանում` Յունաստանում ապրող հայ եւ յոյն պատանիների հետ: Երեխաներին տրւում են բազմազան նուէրներ` ինչպէս իրենց, այնպէս էլ ընտանիքի անդամների համար:
«Ծրագրի շրջանակներում Յունաստան են այցելել մօտ 500 արցախցի մանուկներ ու պատանիներ` մայրաքաղաքից ու շրջաններից: Ծրագրում ընդգրկւում են արցախեան պատերազմում զոհուած ազատամարտիկների, բազմազաւակ ընտանիքների, միակողմանի եւ երկկողմանի որբ երեխաներ` 8-ից 16 տարեկան,- ասում է Խաչիկը եւ աւելացնում.- ծրագրի իրականացման առաջին տարիների ընթացքում մեզ եւ երեխաների համար շատ դժուար էր: Մեզ համար հեշտ չէր, որովհետեւ ամէն կերպ փորձում էինք լաւ մթնոլորտ ստեղծել երեխաների համար, որպէսզի ուրախ ժամանակ անցկացնէին: Երեխաները առաջին տարիներին գալիս էին լրիւ սեւ հագած շորերով եւ ոչնչով չէին ուրախանում, ոչ մի բանով նրանց չէինք կարողանում զարմացնել: Յաճախ նստում էին ծովի ափին ու տխուր նայում հեռուները: Մի անգամ 12 տարեկան տղայից հարցրի, թէ ի՞նչ է մտածում, պատանին խոր շունչ քաշելով` պատասխանեց, որ պապիկից յետոյ տան տղամարդը ինքն է, եւ հիմա անասունների համար խոտ յարելու իսկական ժամանակն է. «Պապիկին մենակ եմ թողել, իսկ նա արդէն ծերացել է, չի կարողանալու պէտք եկածի չափ պաշար հաւաքի, մտածում եմ, թէ ոնց պիտի անասունները եոլա գնան ձմրանը…»:
Խաչիկ Խաչատուրեանը հպարտութեամբ ասում է, որ արցախցի պատանիները շատ դաստիարակուած, խելացի եւ ընդունակ երեխաներ են: «Նրանք, կարծես, Յունաստան ուղարկուած դեսպաններ լինեն,- ծիծաղով ասում է նա,- Արցախ գալուց հանդիպում եմ նրանց, բոլորին մէկ-մէկ ճանաչում եմ, յիշում եմ բոլորի անունները, նոյնիսկ նրանց պատմած պատմութիւններն ու յիշողութիւնները` ընտանիքի, իրենց հայրերի խիզախութիւնների մասին…»:
Ծրագիրն ամէն տարի իրականացւում է օգոստոսին, սակայն այս տարի այցը տեղի կ՛ունենայ աւելի շուտ` կապուած Սիրիոս կղզում եւ Աթէնքում կազմակերպուող համաշխարհային փառատօնի կազմակերպման հետ, որին մասնակցել են նաեւ Արցախի փոքրիկները: Նրանց այստեղ նախօրօք պատրաստում են, սովորեցնում ազգային պարեր, երգեր:
Խաչիկ Խաչատուրեանը նշում է, որ Յունաստանի տնտեսութեան եւ նիւթական դժուար վիճակը խոչընդոտում է ծրագրի իրականացմանը, բայց նրանք ամէն կերպ ջանք են թափում, որպէսզի ծրագիրը շարունակուի: Նա պատմում է, որ Յունաստանն առաջին անգամը չէ, որ օգնում եւ օժանդակում է հայ ազգին: Դեռեւս 1922թ. Թուրքիայից Յունաստան են գաղթել 2000 հայ որբեր: Նրանց համար «Նիր իսթ լրիֆ» ամերիկեան ընկերութիւնը եւ Յունաստանի իշխանութիւնները կառուցեցին 2-3 խոշոր որբանոցներ: Եւ վերջերս հայկական որբանոցի տարածքում, որը հիմա օգտագործւում է որպէս զօրանոց, գտան հայ որբերին պատկանող շորեր, իրեր, որբանոցի հայ տնօրէնի նկարները: Դրանք յանձնուեցին Երեւանի Ծիծեռնակաբերդի թանգարան, որտեղ Յունաստան գաղթած որբերի յիշատակին առանձնացուել է անկիւն:
Հետաքրքիր է, որ 1992թ. Յունաստան գաղթած որբերի մէջ էր նաեւ Խաչիկի հայրը: Խաչիկի տատիկն էլ յայտնի գրող Ռուբէն Սեւակի քոյրն է եղել:
Խաչիկ Խաչատուրեանն այս անգամ Արցախ էր այցելել իր 13 տարեկան աղջկայ` Նայիրիի հետ, ով առաջին անգամ է Արցախում եւ շատ տպաւորուած է: «Ես անհամբեր կը սպասեմ յաջորդ ամռանը, որպէսզի նորից այցելեմ Արցախ», ասում է դուստրը: «Ես առանց Արցախի ապրել չեմ կարող, այդ սէրը փոխանցում եմ նաեւ ընտանիքիս», շարունակում է հայրը:
«Ապառաժ»
