Արփիկ Միսաքեան

Յ. ՊԱԼԵԱՆ

Այս պարզութեամբ կը խորագրեմ էջը: Նաեւ` անոր համար, որ չեմ ուզեր խօսիլ մահուան մասին:

Պէյրութ էի, երբ իմացայ Արփիկ Միսաքեանի անհետացումը:

Երբ դրական յիշատակը կը պահուի, մահը ձեւական երեւոյթ կ՛ըլլայ:

Արփիկ Միսաքեան հայ մամուլի «Մեծ տիկին»-ն էր, անձնաւորութիւն մը, որուն հետ կարելի էր համաձայն չըլլալ, բայց անկարելի էր անոր վրայ չհիանալ եւ զինք չյարգել իր քաջութեան համար:

ՅԱՌԱՋ-ը սոսկ լրատուամիջոց չէր, աւելին էր, ինքնութեան եւ իրաւունքի դատ ունեցող ժողովուրդի մը ձայնն էր:

Ան նաեւ մշակոյթի հաւատարմութիւն էր իր «Միտք եւ արուեստ» յաւելուածով, վկայութիւն, որ հայերէնով կարելի էր արձագանգել գրական, իմաստասիրական եւ արուեստի հարցերու: Նաեւ` ժամադրավայր մտաւորականութեան եւ ստեղծագործութեան:

Մեր հաւաքականութիւններուն համար փտախտ դարձած նահանջականութիւնը մերժեց Արփիկ Միսաքեան` հակառակ ամէն կարգի խորշակներու: Ամէն առաւօտ, գործարանի բանուորի պէս, առաւօտեան ժամը 7-ին, Փարիզի 9-րդ թաղամասի «Կապոյտ փողոց»-ի (Rue Bleue) նամակատան առջեւէն կ՛անցնէր խմբագրատուն երթալու համար:  Չհետեւեցաւ ազգային հաւաքականութիւններու խորք ու բովանդակութիւն եղծող օտարամոլութեան, օտարախօսութեան, օտարագրութեան: Օր մը քաջութիւն կ՛ունենա՞նք հաշուեկշիռ ընելու եւ ըսելու, թէ ազգի ապագայի կերտման տեսանկիւնէ ի՞նչ բերին մեր յաջորդական եւ ամէն անգամ քիչ մը աւելի շեշտուող նահանջները, որոնց եզրայանգումն է այն, որ կ՛ըսեն, կամ հեռու կամ մօտ ապագային պիտի ըսենք, թէ` «մեծ հայրս հայ էր»…

Նաեւ պէտք է հարց տալ, որ բազմաթիւ միութիւններ եւ կազմակերպութիւններ (հարիւրաւոր) աւելի քան կէս միլիոն անդամ հաշուող Ֆրանսայի համայնքը ինչպէ՞ս չկրցաւ իր թերթին տէր ըլլալ… Հարցում էր:

Արփիկ Միսաքեան վերջիններէն էր, անհետանալու ընթացքի մէջ եղող մարդատեսակ մը, որ չուզեց հետեւիլ անհարազատութեան տանող հեզասահ հոսանքին եւ Շաւարշ Միսաքեանի, նաեւ Շաւարշ Նարդունիի, ժառանգութիւնը պահեց` մերժելով մասնակից-մեղսակից դառնալ օտարման (alienation) ընթացքներու, որոնցմէ առաջինը, գլխաւորը մայրենիի կորուստն է: Անոնցմէ էր, որոնք Ռաֆայէլ Իշխանեանի յանդգնութեամբ, կրնային ըսել` «առանց լեզուի ի՞նչ ազգ»… Օտարում, որ վերջնական անհետացումէ առաջ կ՛արտադրէ տեղայնութիւններ, տեղական փառասիրութիւններ, ծագումով եւ զգացումով հայեր, որոնք յաճախ շփոթեցին եւ կը շփոթեն հարազատ ինքնութիւնը աղմուկով քարոզչութեան հետ:

Ազգի ոգեկանութեան պահպանման տեսիլք ունէր Շաւարշ Միսաքեան, որուն հաւատարմութեան ուխտ ըրած էր Արփիկ Միսաքեան: Այդ հաւատարմութիւնը հայերէնով կը խոնարհուէր, հայ թերթով եւ հայ դպրոցով, որոնք շարունակութիւն ըլլալու կառոյցներ են, եթէ պահեն հայերէնի շունչը, հայերէն, որ չըլլայ, նոյնինքն Շաւարշ Միսաքեանի բանաձեւումով` «հաց-պանիրի հայերէն», որուն հետզհետէ վերածուած է, կը վերածուի հայերէնը, եւ հայկական ղեկավարութիւնները կարաւան կազմած` հաւկուրութեամբ կ՛ընթանան, առանց իրենք իրենց հարցնելու, թէ ո՛ւր կ՛ուզեն հասնիլ, ո՞ւր կ՛ուզեն հասցնել հայածնունդ օտարախօս հաւաքականութիւնները, եւ ի՞նչ ընելու համար:

Հարցումը կոպիտ ձեւով պէտք է ուղղել բոլոր անոնց, որոնք հայ դպրոց կը փակեն, հայ թերթը օտարալեզու կը դարձնեն, հայ դպրոցի հայերէնը կը վերածեն սոսկ ամավերջի հանդէսի համեմի, հարցում` նաեւ անոնց, որոնք իրենց զաւակները կը յանձնեն օտարի կրթութեան, բեմերը կը վերածեն օտարախօսութեան ինքնագոհութեան դրօշակի:

Կ՛ուզէի խօսիլ Արփիկ Միսաքեանի մասին: Բայց ի՞նչ ըսել իր մասին, երբ գիտենք, որ խօսելով յամառօրէն հայատառ եւ հայաբարբառ ՅԱՌԱՋ-ի մասին` կը խօսինք Արփիկ Միսաքեանի մասին:

Կը խօսինք նաեւ այն արտակարգ հայուն եւ հրապարակագիրին մասին, որ Շաւարշ Միսաքեանն էր, «Մեծ Շ.», ինչպէս կ՛ըսէր Արփիկ Միսաքեան, որ ՅԱՌԱՋ-ի հրատարակութենէն մինչեւ իր մահը ամէն օր խմբագրական գրեց: Ինչպէ՞ս կարելի էր ամէն օր չխօսիլ բազմապիսի հակասութիւններու մէջ մխրճուած սեփական ժողովուրդին: Այսօր ալ` օրինակելի «Մեծ Շ»…

ՅԱՌԱՋ-ի դադարեցումով Արփիկ Միսաքեան իր զէնքերը վար դրած էր: Պատգամ, որ չէին լսած տեղատուութիւնները տնտեսող ասպետները, հրավառութիւնները համարելով ազգային գոյատեւման պայքար: Հիմա կրնան աշխարհի բոլոր լեզուներով գովերգական խօսքեր ըսել, որոնք դատարկ կը հնչեն` չգտնուելով Շաւարշ Միսաքեանի եւ Արփիկ Միսաքեանի հարազատութեան գիծին վրայ:

Անհետացող Արփիկ Միսաքեան սոսկ լրագրող կամ հրապարակախօս չէր, հա՛յ լրագրող եւ հա՛յ հրապարակագիր էր, որ ինքզինք դրած էր իր ժողովուրդի հարազատութեան, ինքնութեան պահպանման, մշակոյթի պաշտպանութեան ծառայութեան դիրքին վրայ, այսինքն` սեփականի, որ ցուցափեղկային չէր, այլազան շահերու եւ շահակցութիւններու ջաղացքին ջուր բերելու դերին չէր կոչուած:

Ի՜նչ իմաստ ունին յետմահու ըսուած գեղեցիկ խօսքերը, դամբանականները, ծաղիկները:

Ինչո՞ւ բարձրաձայն պիտի չըսուի, որ կրնայինք պահել ՅԱՌԱՋ-ը որպէս հարազատութեան բեմ եւ չպահեցինք…

Mea culpa…

Սգալ Արփիկ Միսաքեանի մահը…

Ափսո՜ս ՅԱՌԱՋ-ին…

Ափսո՜ս մեզի…

22 յունիս 2015, Պէյրութ