ՍԱԼԲԻ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ-ԹԱՇՃԵԱՆ
«Փոթորիկ` հոգւոյս խորը…»:
Բառերը կարծես զարնուեցան ու փոթորիկը իրապէ՛ս ահազանգեց հոգիիս խորը…
Վստահ չեմ, որ «Փոթորիկը» խաղաղութեան յանգեցաւ, մարեց իր բոցկլտացող հրայրքը, սակայն անշարժացած վիճակիս մէջ հոգիս շարունակեց բաբախել ներաշխարհի ալիքներուն կանչով:
Տիրեց լռութիւն. կարծես Պարոնը կը սպասէր արձագանգի մը` այդ բառերուն իբրեւ շարունակութիւն: Չէի կրնար պատկերացնել անոնց միացող բառերու շղթան, պարզ այն պատճառով, որ թերի պիտի մնար խօսքը, տրամաբանութիւնը, առանց միաձուլուելու ու անհարազատ… Վերջապէս, երբ աչքերս հանդիպեցան անոր որոնող շեշտակի նայուածքին, Փոթորիկը չխնայեց իր ըսելիքը, եւ բառերը թռան բերանէս.
– Ու յաղթանա՛կ մտածումիս մէջ…
Նկատեցի, որ զարմանքի թաքուն նայուածքին մէջ կար գնահատանքի ու հպարտութեան խոր զգացում: Գլխու օրօրանքը նկատելով` բաւարարուեցայ չհարցնելու իր կարծիքը ըսածիս մասին, բայց անկէ աւելին` լսարանէն ներս չխօսուեցաւ այդ նիւթին մասին: Զանգը հնչեց ու ընդմիջեց ամէն բան:
Պարոնը դուրս եկած էր լսարանէն, մեր դիմաց նստած էր պատմագիտութեան դասախօսը եւ հեռու անցեալը կը վերակենդանացնէր մեզի: Բոլորին համար պատկերներ կը կազմուէին, այո՛. սակայն որքան ալ փորձէի կեդրոնանալ պատմական այդ տուեալներուն վրայ, Փոթորիկը կը հարուածէր զիս, կը պրկէր ջիղերս ու մտածել կու տար քիչ առաջուան տուած պատասխանիս մասին: Արդեօք ճիշդ, տրամաբանական բան մը ըսա՞ծ էի. իր ակնկալութեան ո՞ր չափանիշին յաջողած էի հասցնել ըսելիքս. քննական ինչպիսի՞ անդրադարձ պիտի ունենար այդ խօսքը, եթէ զրոյցի առիթ տրուէր: Միեւնոյն ժամանակ «կը մտահոգուէի», որ ինչո՛ւ ինձմէ ետք բառ մը չարձագանգեց` ո՛չ իրմէ, ո՛չ մնացեալներէն: Լռութիւնը վախցուցած էր զիս ու դեռ կը վախցնէր, մանաւանդ երբ իր ըսելիքներու շարքը միշտ ալ ինծի համար եղած էր բովանդակալից, հետաքրքրական, գրականութեան ոսկեայ էջերէն փրցուած պատառիկներ:
Վերադարձայ տուն, եւ հեռաձայնին զանգը հնչեց: Պարոնն էր. զիս կը հրաւիրէր յաջորդ առաւօտ իր գրասենեակը շատ կարեւոր զրոյցի համար: Ընդունեցի «հրահանգը» եւ ընկալուչը դրի տեղը: Փակեցի աչքերս, դարձեալ ենթարկուելու քիչ առաջուան Փոթորիկին, որ աւելի ուժեղացած կը կրծէր խաղաղութիւնս եւ մինչեւ առաւօտ պիտի շարունակէր գամփռի անլուր արշաւը:
Մտայ գրասենեակը. կարծեցի, որ պիտի դողամ, բառերը պիտի ծամծմեմ, պիտի չկարենամ հանգիստ նստիլ աթոռին, որովհետեւ ամբողջ գիշերը զառանցելու պէս, աստղերու թիւին չափ կրկնած էի «Փոթորիկ հոգւոյս խորը», եւ չեմ յիշեր` ո՛ր վանկին վրայ քունի անցայ…
Նայեցաւ դէմքիս ու ժպտեցաւ.
– Ըսելիքներ կա՞ն,- հարցուց:
Չպատասխանեցի. միայն ժպտեցայ: Արդէն ամիսներէ ի վեր գրականութեան իր ուսանողն էի եւ քիչ թէ շատ ծանօթ էի իր ոճին ու հարցման եղանակին. այլ խօսքով, «ըսելիքներ կա՞ն»-ը կը նշանակէր` «ես ըսելիքներ ունիմ»: Կը սպասէի…
Առանց բառ մը արտասանելու` գրասեղանի վարի դարակէն հանեց քիչ մը հաստ գիրք մը եւ դրաւ դիմացս` գրագէտի նկարով ու տակն ալ գրուած` «Յեղափոխութեան լոյսէ գօտին»: Եւ աւելցուց.
– Ժամանակ չկայ. պէտք է կարդաս, գտնես այդ տողը եւ ընդգծես:
– «Փոթորիկ հոգւոյս խորը»,- ըսի առանց մտածելու:
– Բաւականին լաւ յիշողութիւն ունիս,- ըսաւ ժպտելով:
Շնորհակալութիւն յայտնեցի եւ դռնէն դուրս պիտի ելլէի, յանկարծ լսեցի թելադրանքը, որ ընկերներուս առջեւ պէտք չէ արտայայտուիմ այս հանդիպումին մասին: Կատարեցի իր փափաքը: Խորքին մէջ նպատակ ալ չունէի բացայայտելու, որովհետեւ վստահ էի, թէ այս միտքը այլեւս ինծի կը պատկանէր, եւ ոչ ոք իրաւունք ունէր «իւրացնելու»:
Սենեակիս մէջ առանձնացած` կը կարդայի աչքի անյագ շարժումներով ու բարձրաձայն, լսելու համար անգամ մըն ալ հեռու թուացող այն միտքը, որ քանի մը օրէ ի վեր կը չարչարէր զիս. վերջապէս պիտի գտնէի, ամբողջացնէի ու… Փոթորիկը կանգ պիտի առնէ՞ր ու զիջէր խաղաղութեան, թէ՞ ստուերներու մէջ պիտի շարունակէր իր յեղափոխութիւնը…
Չյուսահատեցայ. շարունակեցի կարդալ ու տողեր ընդգծել, եւ ահա վերջին էջերուն մէջ գտայ իմ ուզածս, ի՛ր ուզածը.
«Փոթորիկ` հոգւոյս խորը, փոթորիկ` մեր երկրին սահմաններուն շուրջ…»:
Չսպասեցի յաջորդ օրուան. անմիջապէս հեռաձայնեցի ու բարեւի փոխարէն` կարդացի ամբողջ պարբերութիւնը: Որքան արագ կը հնչէի բառերը, Փոթորիկը առաւել ուժգնութեամբ կը ջղագրգռէր արեանս կաթիլները:
– «… Հոսկէ է միայն, որ վաղը բոլոր փառքերը կրնան արթննալ եւ բոլոր ցորենները բարձրանալ, գեղուղէշ, բոլոր ակօսներէն…»:
11 յունիս 2015
Այնճար
