«ՆՈՐ ՄԱՐՄԱՐԱ»
ՕՐՃ (Անկողմնակալ հետազօտութիւններու կեդրոն) կոչուած հիմնարկութեան կողմէ թուրք քաղաքացիներու ու ակադեմականներու ուղղուած կարգ մը հարցումներ ցոյց տուին, թէ երկրին մէջ տակաւին որքա՛ն տարածուն է հայերու ու Հայաստանի նկատմամբ վերապահութիւնը: Անշուշտ այս վերապահութիւնը շատ աւելի յայտնի դարձաւ անոր համար, որ հարցախոյզը կը կատարուէր 17-20 ապրիլ թուականներու միջեւ, այսինքն` 1915-ի հարիւրամեակի մօտիկ թուականի մը:
Հարցախոյզը գործադրուեցաւ 38 նահանգներու մէջ 1420 քաղաքացիներու եւ ակադեմականներու ուղղուած հարցումներով եւ ղեկավարութեամբ պատմութեան դասախօս տոքթ. Քատիր Ուլուսոյի:
Երբ քաղաքացիներուն ու ակադեմականներուն հարցուեցաւ, որ ինչո՞ւ արեւմտեան աշխարհը այսքան շահագրգռութիւն ցոյց տուաւ Հայկական հարցին, մասնակցող քաղաքացիներուն 18,5 տոկոսը ըսաւ` «Որպէսզի քաոս եւ խառնակութիւն ստեղծուի»: Իսկ ակադեմականներուն 52,8 տոկոսը պատասխանեց` «Որպէսզի Թուրքիա նեղ կացութեան մատնուի, այսինքն Թուրքիոյ դէմ թշնամութեան համար է»:
Ուրիշ հարցում մըն էր այն, թէ թուրքերը ինչպէ՞ս կը նային Հայաստանին: Քաղաքացիներէն ոչ մէկը Հայաստանի համար «Բարեկամ երկիր» բացատրութիւնը գործածեց: Իսկ ակադեմականներու միջեւ ալ Հայաստանի համար «Բարեկամ երկիր» բացատրութիւնը գործածողներուն համեմատութիւնը մնաց 2,1 տոկոսի վրայ: Պատասխանողներուն մեծամասնութիւնը նախընտրեց գործածել «Դրացի երկիր» բացատրութիւնը:
Հարցումներէն մէկն ալ կը վերաբերէր 1915-ի դէպքերը միջազգային դատարանի մը քննարկումին յանձնելու առաջարկի մը: Հարցախոյզին պատասխանողներէն ոչ մէկը ասոր համակարծիք եղաւ, որովհետեւ բոլորն ալ կը հաւատան, որ միջազգային դատարանները Հայկական հարցի մասին անկողմնակալ որոշում մը չեն կրնար ընդունիլ:
Իսկ ժողովուրդը ի՞նչ կը մտածէ Եւրոմիութեան անդամակցութեան առնչութեամբ, ի՞նչ կը մտածէ Եւրոխորհրդարանի կողմէ Թուրքիոյ դէմ ընդունուած վերջին որոշումին մասին, այս հարցումին ալ հարցախոյզի պատասխանող քաղաքացիներուն 62,8 տոկոսը ուզեց, որ Թուրքիա, որպէս Եւրոխորհրդարանի որոշումին դէմ հակազդեցութիւն, առժամեայ կերպով առկախէ Եւրոմիութեան իր անդամակցութիւնը: Միայն 28,9 տոկոսը ուզեց, որ անդամակցութեան բանակցութիւններուն վերջ տրուի այլեւս: Իսկ ակադեմականները տարբեր տեսակէտ ունէին: Անոնց 39 տոկոսը կողմնակից եղաւ, որ բանակցութիւնները շարունակուին: Բանակցութիւնները առժամեայ կերպով առկախելու կողմնակից եղաւ ակադեմականներուն 29,3 տոկոսը:
