Վանի Հերոսամարտի
Յիսնամեակի Հանդէսը
Կիրակի, 16 մայիս, առաւօտեան ժամը 10:30-ին, ծայրէ ծայր լեցուն սրահի մը մէջ, «Գերմանիկ», տեղի ունեցաւ Վանի հերոսամարտի յիսնամեակի հանդիսութիւնը, որուն հովանաւորութիւնը ստանձնած էր Երուսաղէմի պատրիարքը` Եղիշէ արք. Տէրտէրեան:
Օրուան նախագահն էր բժշկապետ տոքթ. Երուանդ Ճիտէճեան, հերոսական Վանի զաւակ:
Բացումը կատարեց, հայրենակցական միութեան անունով, Գուրգէն Խանճեան, որ հակիրճ խօսքերէ ետք անցաւ յայտագրի գործադրութեան:
Իբրեւ գեղարուեստական բաժին` բարձրորակ հանդէսի մը ներկայ գտնուելու հաճոյքն ունեցանք երէկ: Վարդան Չարըգեան, Շիրազի «Ամենայն սրտով»-ին եւ Պ. Սեւակի «Մենք»-ի մէջ, եղաւ յայտնութիւն մը` թէ՛ իր հաղորդականութեամբ եւ թէ՛ ըմբռնումով ու առինքնող առոգանութեամբ: Գէորգ Կակոսեան, դաշնակի ընկերակցութեամբ Ժաք Հազարապետեանի, երգեց երկու կտորներ «Դաւիթ Բէկ»-էն եւ «Լեպլեպիճի հօր հօր»-էն. ան իբրեւ պարիթոն հազուագիւտ ձայն մըն է, որ շուտով կրնայ խօսիլ տալ իր մասին: Նելլի Մինասեան նուրբ զգայնութեամբ, երկու արտասանութիւններով, անդադրում ծափեր խլեց, ինչպէս միւսները:
Գեղարուեստական բաժնին զարդը եղաւ «Սիփան» պարախումբը, որ Գուրգէն Խանճեանի նուագախումբին ընկերակցութեամբ, պարեց հռչակաւոր «Քոչարի»-ն եւ այլ պարեր` խանդավառելով ներկաները:
Օրուան առաջին բանախօսն էր Ս. Խանամիրեան ազգային քոլեճի տնօրէն Եդուարդ Էլոյեան, որ գլխաւորաբար ծանրացաւ օտար ափերու վրայ ծնած ու հասակ նետած հայ երիտասարդի զգացումներուն եւ ըմբռնումներուն վրայ, անձնադրոշմ ապրումներու զեղումով մը:
Կարօ Սասունի, պարզ յուզականութեամբ մը, որուն գաղտնիքը միայն ինք գիտէ, իբրեւ ակատես` պատկերացուց 1915 ապրիլ-մայիս ամիսներու հերոսամարտը հայկական գաւառներու մէջ` ընդգծելով այն կէտը, թէ Վանի հերոսամարտով եւ անոր ձեռք բերած արդիւնքով հիմը կը դրուէր հայ անկախ պետականութեան:
Հաւատքի խօսքեր եղան իրը` հանդէպ հայ ժողովուրդի ապագային, որ անպայման պիտի ըլլայ լուսաւոր, մեր պատմութեան անյեղլի օրէնքով:
Շատ տպաւորիչ այս հանդէսը վերջ գտաւ` խանդավառ տրամադրութիւններ ստեղծելով ներկաներուն մէջ:
Հայկական Երգի-Պարի Խումբին
Փայլուն Յաջողութիւնը Լիզպոնի Մէջ
Փառատօնին Ներկայ Կ՛ըլլան
Փորթուգալի Նախագահը Եւ Նախարարներ
Շաբաթ գիշեր, 15 մայիս, Լիզպոնի «Քոլիզէ» թատրոնին մէջ, Համազգայինի «Քնար» եւ ՀԵԸ-ի «Անդրանիկ» խումբերէն կազմուած հայկական երգի-պարի խումբը կատարեց բացումը երաժշտութեան 9-րդ «Կիւլպէնկեան փառատօն»-ին:
Նինա Ճիտէճեան, որուն ջանքերուն շնորհիւ կազմուեցաւ հայկական խումբը, եւ որ յաջողցուց Լիզպոն այս ճամբորդութիւնը, Փորթուգալի մայրաքաղաքէն հետեւեալ հեռագիրը ղրկած է տոքթ. Երուանդ Ճիտէճեանին:
«Յաղթական յաջողութիւն: Որոտընդոստ ծափահարութիւններ յոտընկայս: Աւելի քան 5000 հանդիսականներ ծայրէ ծայր լեցուցած էին սրահը: Ներկայ էին Փորթուգալի Հանրապետութեան նախագահը, նախարարներ եւ դեսպաններ: Ամէն բան լաւ կ՛ընթանայ:
Հայկական խումբին այս յաջողութիւնը ուրախութեամբ կը լեցնէ ամէն հայու սիրտ` իբրեւ պերճախօս արտայայտութիւնը այն տաղանդին, որ հայ ժողովուրդի զաւակները ցոյց կու տան արուեստի մարզին մէջ:
Պաղտատի Հեռատեսիլը
Եղեռնի Յիսնամեակին Մասին
Պաղտատի մեր թղթակիցը կը գրէ.-
Երկուշաբթի, 10 մայիս 1965-ի երեկոյեան ժամը 7:50-ին Պաղտատի պետական հեռատեսիլի մասնաւոր յայտագրի մը առաջին բաժինին մաս կը կազմէր Պաղտատի հայութեան Եղեռնի յիսնամեակի տօնակատարութեան ապրիլ 25-ի հանդէսը, որ մանրամասնօրէն ժապաւէնի վրայ առնուած էր հեռատեսիլի տնօրէնութեան կողմէ:
Ժապաւէնը երկարօրէն Պաղտատի մայր եկեղեցիի ներսը եւ դուրսը խռնուած ժողովուրդը, պատարագը, ինչպէս նաեւ կազմուած թափօրը ցոյց տուաւ, որուն կ՛ընկերակցէր խօսնակի մեկնաբանութիւնը:
Խօսնակը ի միջի այլոց ըսաւ.-
«25 ապրիլի առաւօտուն հազարաւոր մեր եղբայր հայերէն հաւաքուած էին Պաղտատի իրենց մայր եկեղեցին` ոգեկոչելու Ա. համաշխարհային պատերազմին նահատակուած իրենց մեռելները: Անոնք աղօթեցին եւ խնդրեցին աշխարհին խաղաղութիւն եւ համայն մարդկութեան բարօրութիւն, նոյնպէս մեր սիրելի Իրաքին բարգաւաճում մաղթեցին` վերին հովանաւորութեամբ մեր նախագահ Ապտուլ Սալամ Արեֆի»:
«Հայաստան» Փողոց Աթէնքի Մէջ
Քաղաքապետական Խորհուրդը Մեծ Եղեռնի
Յիսնամեակին Առթիւ Որոշեց
Աթէնքի Փողոցներէն Մէկը «Հայաստան» Կոչել
Աթէնքի 8 եւ 9 մայիսի առաւօտեան թերթերը հրատարակած են հետեւեալ լուրը.-
Աթէնքի քաղաքապետական խորհուրդը, իր վերջին նիստի ընթացքին, յարգանքի իր տուրքը տուաւ թրքական վայրագութեան անմեղ զոհերուն, թուրքերու կողմէ կատարուած մէկ միլիոն վեց հարիւր հազար հայերու ջարդի յիսնամեակին առթիւ, ամբողջ աշխարհի մէջ տեղի ունեցող յուշատօներուն պատեհութեամբ:
Ճառախօսները այս ջարդերը միացուցին Տիեզերական պատրիարքարանին դէմ վերջին հալածանքներուն ու քրիստոնեայ փոքրամասնութեանց դէմ դարերէ ի վեր ի գործ դրուող ցեղասպանութեան հետ:
Քաղաքապետական խորհուրդի անդամ Երասիմոս Ափոսթոլաթոս յայտնեց, թէ գրաւիչին կողմէ Բիւզանդիոնի գրաւումէն ի վեր աւելի քան 10 միլիոն յոյներ եւ մօտաւորապէս 5 միլիոն հայեր ջարդուած են, եւ թէ` 1915-1916 հայոց եւ 1922-ի յոյներու ջարդերուն ծաւալը աննախընթաց է պատմութեան մէջ, ու միայն Հիթլերի կողմէ հրեաներու ցեղասպանութեան հետ կրնայ բաղդատուիլ:
Ի վերջոյ, Աթէնքի քաղաքապետական խորհուրդը որոշեց քաղաքի փողոցներէն մէկը Հայաստանի փողոց կոչել` պատուելու համար այդ հերոս երկիրը եւ աշխարհի բոլոր երկիրներուն յիշեցնելու համար հերոս ժողովուրդի մը ազատութիւն տալու պարտականութիւնը:
