Հարցազրոյցը վարեց` ՄԱՐԱԼ ՄԽՍԵԱՆ
Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակի առթիւ, այս շաբաթավերջին Համազգայինի «Գասպար Իփէկեան» թատերախումբը թատերասէր հանրութեան պիտի ներկայանայ Լորն Շիրինեանի «Կոթողական» թատերախաղով` բեմադրութեամբ Յակոբ Տէր Ղուկասեանի, հովանաւորութեամբ Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակի Լիբանանի Կեդրոնական մարմինին: Սոյն թատերախաղի ընտրութեան եւ ընդհանրապէս թատերախումբին մասին յաւելեալ տեղեկութիւններ ունենալու համար «Ազդակ» հարցազրոյց մը ունեցաւ «Գասպար Իփէկեան» թատերախումբի բեմադրիչ Յակոբ Տէր Ղուկասեանի եւ վարչութեան ատենապետ Մարտիկ Տեմիրճեանի հետ: Ստորեւ կը հրատարակենք հարցազրոյցը:
«ԱԶԴԱԿ».¬ Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին առիթով Համազգայինի «Գասպար Իփէկեան» թատերախումբը անպայման որ իր ներդրումը պիտի ունենար գաղութին մէջ եւ հանրութեան պիտի ներկայացնէր թատերախաղ մը: Արդէն այս շաբաթավերջին դուք ելոյթ պիտի ունենաք Լորն Շիրինեանի «Կոթողական» թատերախաղով: Ինչո՞ւ «Կոթողական»-ը եւ ի՞նչ պատգամ կը փոխանցէ:
ՅԱԿՈԲ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ.- Ես ընտրեցի «Կոթողական»-ը կարգ մը պատճառներով: Առաջին հերթին, այս գործը գրուած է 2010-ին եւ շատ այժմէական գործ մըն է: Նիւթը շատ հետաքրքրեց զիս, որովհետեւ կը ներկայացնէ երկու տարբեր տեսակէտներ Ցեղասպանութեան մասին եւ այդ երկու տեսակէտներու «բախում»-ն է, որ տեղի կ՛ունենայ բեմին վրայ: Երկու տարբեր անձեր, որոնք երկու տարբեր ձեւով կը մտածեն Ցեղասպանութեան մասին: Անշուշտ երկուքին նպատակն ալ նոյնն է` Ցեղասպանութեան ճանաչում, պահանջատիրութիւն, եւ այլն, սակայն` երկու տարբեր դիտանկիւններէ: Մէկը դասական տեսանկիւնէ դիտուած է, իսկ միւսը` յառաջապահ, յեղափոխական, երիտասարդական եւ նոր մտածելակերպի տեսանկիւնէ: Հոն կը տեսնենք մտածումներ եւ վերլուծումներ Ցեղասպանութեան մասին: Կը խօսի Ցեղասպանութեան վերաբերեալ ներկայ սերունդի մտածելակերպին, զգացումներուն, գաղափարներուն մասին: Պատմութիւն չէ, որ կը պատմուի, այլ մարդոց ապրումները, մտածելակերպերը, կեցուածքը` Ցեղասպանութեան հանդէպ, թէ ի՛նչ ձեւով պէտք է ընթանայ ասկէ ետք: Ցեղասպանութեան 50-ամեակը մեծ անկիւնադարձ մը եղաւ մեր պատմութեան մէջ, ուր բոլոր քաղաքական ուժերը միանալով` որդեգրեցին Հայ դատը եւ բոլորը նոյն որոշում տուին այս հարցին շուրջ: Նոյն բանը պատահեցաւ նաեւ Հայաստանի մէջ: Ես կը կարծեմ, որ ներկայիս դարձեալ առիթը ունինք, որ նոյն ձեւի բան մը որդեգրուի, սակայն տարբեր ռազմավարութիւն պէտք է ստեղծել, որովհետեւ ժամանակները փոխուած են` քաղաքական, աշխարհագրական եւ մշակութային առումով մթնոլորտը տարբեր է: Այլ կերպ պէտք է որդեգրել եւ մէկ կեցուածք պէտք է ըլլայ այս ուղղութեամբ:
ՄԱՐՏԻԿ ՏԵՄԻՐՃԵԱՆ.- Ինչ կը վերաբերի Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակի առթիւ Համազգայինի «Գասպար Իփէկեան» թատերախումբին ներկայացնելիք փիէսին, պէտք է ըսել, որ մեր բեմադրիչը` Յակոբ Տէր Ղուկասեանը եւ վարչութիւնը տարիէ մը ի վեր նախատեսելով, որ Ցեղասպանութեան 100-ամեակի նշումը կայ 2015-ին, արդէն մտահոգութիւն մը կ՛ապրէին, թէ ի՛նչ տեսակ ներկայացում մը պէտք էր պատրաստել, որովհետեւ, ինչպէս ծանօթ է բոլորիս, շատ ազգային գործեր ունինք, սակայն գրական եւ թատերական առումով Ցեղասպանութիւնը մօտէն շօշափող, կամ այժմէական զարգացման անդրադարձը ներկայացնող, Ցեղասպանութեան բոլոր հարցերը պարփակող թատերախաղեր չկան: Լորն Շիրինեան մեզի համար անծանօթ հեղինակ մըն էր: Այս գործը որդեգրեցինք եւ որպէս «Գասպար Իփէկեան» թատերախումբ` բաւարարուած ենք, որ կրցանք գտնել գործ մը, որ ուղղակի կը շօշափէ Ցեղասպանութիւնը, առնչուած է անոր հետեւանքներուն եւ բախումներուն, որովհետեւ Ցեղասպանութիւնը ներկայիս այնպիսի թեմա մըն է, որ առնչուած է մեր առօրեային: Այս գործը հանդիսատեսը պիտի դիտէ եւ ի՛նք որոշէ, թէ որքանո՛վ Ցեղասպանութեան թեման արծարծուած է մէջը:
«ԱԶԴԱԿ».- Ըսիք, որ դժուարութիւն ունեցաք թատերախաղի ընտրութեան մէջ, որովհետեւ Ցեղասպանութիւնը մօտէն շօշափող թատերական գործեր չկան: Ձեր կարծիքով, ինչպէ՞ս կարելի է հարթել այս դժուարութիւնը:
ՄԱՐՏԻԿ ՏԵՄԻՐՃԵԱՆ.- Որպէս Համազգային եւ որպէս «Գասպար Իփէկեան» թատերախումբ` մեր նպատակն է այս գործին ընդմէջէն պատգամ փոխանցել մեր մտաւորականութեան եւ արուեստագէտներուն, որ 100-ամեակը անկիւնադարձ սեպելով` մտածեն հարցը արծարծել «Կոթողական» բառին իսկական առումով` կոթողական գործեր մէջտեղ բերելով: Տարուած քաղաքական աշխատանքի կողքին, այս մէկը պէտք է մեկնարկը ըլլայ աւելի խորունկ, տարածուն եւ համապարփակ գործեր արտադրելու: Քաղաքական պայքարին պէտք է ընկերանայ գեղարուեստական արտայայտութիւնը: Թատերական մեծ գործեր պէտք է ծնին մեր մղած պայքարին առընթեր: Մենք յառաջիկայ տարիներուն պէտք է հասնինք այն մակարդակին, որ մեր Ցեղասպանութիւնը եւ մեր ցաւը արտայայտող բազմաթիւ գեղարուեստական գործեր ունենանք բեմադրելու, երգելու, նուագելու: Ասիկա գագաթ մըն է, որ պէտք է նուաճել:
«ԱԶԴԱԿ».- Լորն Շիրինեան բոլորիս համար անծանօթ հեղինակ մըն է: Կրնա՞ք մեր ընթերցողներուն տեղեկութիւններ փոխանցել անոր մասին:
ՅԱԿՈԲ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ.- Լորն Շիրինեանը ես ալ չէի ճանչնար: Ան հեղինակ է բազմաթիւ թատերախաղերու: Կ՛ապրի Քանատա եւ համալսարանի դասախօս է: Թէ ինչպէ՛ս ծանօթացանք իրեն: 100-ամեակի առիթով մեր ներկայացնելիք թատերախաղին շուրջ միշտ կը զրուցէինք դերասաններուն հետ, թէ հարկ է հանդիսատեսին նոր բեմադրութիւն մը ներկայացնել, նոր ոճով, նոր ձեւով: Թատերախումբի անդամներէն Հրայր Գալեմքերեանը սկսաւ փնտռտուքներ ընել եւ այդ աշխատանքէն ի յայտ եկաւ Լորն Շիրինեանին այս գործը, որ ինչպէս ըսի, գրուած էր 2010-ին, անգլերէն լեզուով: Գիրքը չկրցանք հոս գտնել եւ դիմեցինք Քանատա բնակող մեր ընկերներուն, որոնք ուղարկեցին զայն: Կարդացի գործը եւ շատ հետաքրքրական գտայ, որովհետեւ Լորն Շիրինեան հսկայական աշխատանք տարած է նախքան գիրքը գրելը: Ան տեսակցութիւններ ունեցած է տարբեր գաղափարաբանութիւններու հետեւող երիտասարդներու հետ, անոնց հետ խօսած է Ցեղասպանութեան մասին, անոնց կարծիքը առած է այս ուղղութեամբ: Ան խօսած է նաեւ տարեցներու հետ եւ նոր սերունդի ու հին սերունդի մտածելակերպերը ուսումնասիրելով` գրած է գիրքը:
Երբ որոշեցինք որդեգրել «Կոթողական»-ը, անշուշտ Լ. Շիրինեանի հաւանութիւնը ուզեցինք: Ան «Գասպար Իփէկեան» թատերախումբին մասին տեղեկութիւններ ունենալէն ետք շատ խանդավառուեցաւ, սակայն խնդրեց, որ թարգմանութիւնը ուղարկենք իրեն: Անմիջապէս ուղարկեցինք, կարդաց եւ անշուշտ իր վերջնական հաւանութիւնը տուաւ: Թարգմանական աշխատանքը տարաւ Հրայր Գալեմքերեանը: Հոս կ՛ուզեմ ըսել, որ Լորն Շիրինեանի անգլերէն լեզուով գրուած «Կոթողական»-ը եթէ կարդաք, պիտի տեսնէք, թէ կը սկսի շատ պարզ նախադասութիւններու գործածութեամբ, սակայն կամաց-կամաց կը սկսի ծանրանալ, որովհետեւ դոկտորական մակարդակով անձ մը կը յայտնուի փիէսին մէջ հետեւաբար լեզուն կը բարդանայ, որովհետեւ որոշ զարգացում մը կայ գործին մէջ: Հայերէնի թարգմանութիւնը նոյնպէս կը սկսի պարզ նախադասութիւններով եւ ապա կը բարդանայ:
«ԱԶԴԱԿ».- Ե՞րբ սկսաք փորձերու եւ ի՞նչ ընթացքի մէջ են, տրուած ըլլալով, որ այս շաբաթավերջին բեմ պիտի բարձրանաք:
ՅԱԿՈԲ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ.- Մենք մինչեւ հեղինակին հաւանութիւնը առնենք եւ մեզի իր դրական պատասխանը տայ, արդէն հասած էինք փետրուար ամսուան սկիզբը: Հետեւաբար փորձերը սկսան անկէ ետք: Փորձերը բաւական ծանր էին: Ամէն օր առաւօտեան եւ երեկոյեան փորձ կ՛ընէինք, որպէսզի կարենանք հասցնել մինչեւ ապրիլ: Դերասանները բաւական յոգնեցան, սակայն հասանք հոն, ուր որ կ՛ուզէինք հասնիլ: Ժամանակ մը եկաւ, որ սկսանք վախնալ, թէ պիտի չհասցնենք մինչեւ ապրիլ, սակայն յաջողեցանք:
«ԱԶԴԱԿ».- Խօսինք դերասաններու մասին: Ովքե՞ր դերեր ստանձնած են «Կոթողական»-ին մէջ:
ՅԱԿՈԲ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ.- Երբ սկսանք աշխատանքի, առաջին վայրկեանէն ըսի, որ այս գործը կը յաջողի, եթէ դերասաններս լաւ ըլլան եւ հանդիսատեսին կարենան փոխանցել պէտք եղած զգացումները: Այսօր ես կու գամ ըսելու, որ դերասաններս` Վարդան Մկրտիչեան, Հրայր Գալեմքերեան, Հերմինէ Նիւրբեթլեան հեզասահ կերպով կրնան հանդիսատեսին փոխանցել բոլոր այն զգացումները, որոնք կան թատերախաղին մէջ: Կը գնահատեմ երեք դերասաններուն տարած աշխատանքը, որոնք այսքան կարճ ժամանակամիջոցին իսկապէս ըմբռնեցին գործը, ապրեցան անոր հետ եւ միասնաբար յաջողեցանք հասցնել որոշուած ժամկէտին:
«ԱԶԴԱԿ».- Իբրեւ վերջին խօսք` ի՞նչ ունիք ըսելու մեր ընթերցողներուն:
ՅԱԿՈԲ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ.- Ես միշտ կ՛ըսէի, որ 100-ամեակը պէտք է ըլլայ օտարներուն համար, որովհետեւ հայերը բոլորը գիտեն ի՛նչ ըսել է Ցեղասպանութիւն: Այս գործը սկսայ այդ ուղղութեամբ աշխատանք տանելով: Սակայն կը կարծեմ, որ օտարին ուղղուած ըլլալու կողքին, այս գործը աւելիով ուղղուած է մեզի, որովհետեւ համոզուած եմ, որ ժամանակը հասած է, որ մարդիկ դիտեն ներկայացումը եւ արտայայտուին: Այս մէկը կրնայ պատճառ ըլլալ, որ ապագային զրոյցներու հաւաքներ եւ հանդիպումներ կազմակերպուին եւ արծարծուի Ցեղասպանութեան հարցը ներկայ օրերուն, թէ ի՛նչ կրնանք ընել կամ խօսիլ Հայ դատին, Հայկական հարցին համար: Այս մէկը կրնայ առիթ ըլլալ, որ հանդիսատեսը դիտէ եւ հարցադրումներ ընէ ու անոնց պատասխանները փնտռէ:
ՄԱՐՏԻԿ ՏԵՄԻՐՃԵԱՆ.- Մենք կը կարծենք, որ երբեմն Ցեղասպանութիւնը առիթ մըն է թատրոնով, թերթով կամ այլ միջոցներով օտարին բացատրելու մեր ցեղասպանութեան ենթարկուած ըլլալու գաղափարը: Սակայն այս ներկայացումով մեր հանդիսատեսը պիտի դիտէ տարբեր տարիքի ցեղասպանութեան ենթարկուած եւ անոր արդիւնքը կրած մարդոց կերպարը: Պիտի փափաքինք, որ ամէն մարդ դիտէ ներկայացումը եւ իւրաքանչիւր անձ ինքզինք տեսնէ ներկայացուած կերպարներուն մէջ:
Արդարեւ, ելոյթները պիտի ներկայացուին այս շաբաթավերջին, ուրբաթ` 10, շաբաթ` 11, կիրակի` 12 (կալա), ինչպէս նաեւ յառաջիկայ ուրբաթ` 17, շաբաթ` 18 եւ կիրակի` 19 ապրիլին, երեկոյեան ժամը 8:30-ին, «Յակոբ Տէր Մելքոնեան» թատերասրահին մէջ:
