ԳԷՈՐԳ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ
Վերջապէս Հայաստանի Ազգային ժողովը կարող է ազատուել «Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Թուրքիայի Հանրապետութեան միջեւ դիւանագիտական յարաբերութիւններ հաստատելու մասին» եւ «Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Թուրքիայի Հանրապետութեան միջեւ յարաբերութիւնների զարգացման մասին» արձանագրութիւններից, որոնք վաղուց դադարել էին կատարել իրենց բուն գործառոյթը եւ աւելի շատ քաղաքական բնոյթի խնդիրներ էին լուծում: 6 տարի է անցել Ցիւրիխեան գործընթացից, եւ դեռեւս առաջին ամիսներից իսկ պարզ էր, որ արձանագրութիւնները չեն կարողանալու լուծել իրենց առջեւ դրած խնդիրները` հիմք դառնալ Հայաստան-Թուրքիա դիւանագիտական յարաբերութիւնների հաստատմանն ու բաց սահմաններին: Արդէն մի քանի տարի է, ինչ ակնյայտ է` հայ-թուրքական կարգաւորման գործընթացների համար լիովին նոր փաստաթղթեր, նոր պայմաններ, նոր համաձայնութիւններ եւ, ի հարկէ, երկկողմանի ցանկութիւն ու քաղաքական կամք է անհրաժեշտ:
Բնական հարց է ծագում` ինչո՞ւ միայն այսօր է Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահը որոշում կայացնում ազատուել արձանագրութիւններից:
Այն, որ արձանագրութիւններն ինչպէս Թուրքիայի, այնպէս էլ Հայաստանի համար գերազանցապէս միջազգային հարթակներում քաղաքական, դիւանագիտական խնդիրներ էին լուծում, յայտնի էր: Սակայն 2015 թուականին ընդառաջ, երբ լրանում է Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարին, արձանագրութիւնների գոյութիւնը ոչ միայն անցանկալի էր, այլ նաեւ` վտանգաւոր: Վտանգաւոր էր այն պատճառով, որ Թուրքիան կարող էր այն ըստ իր հայեցողութեան շրջանառութեան մէջ դնել այնպիսի քայլեր կատարելու համար, որոնք միջազգային ասպարէզում կը շեղէին ուշադրութիւնը Ցեղասպանութեան 100-ամեակից: Այնպէս որ, իրենց առաքելութիւնը չլուծող արձանագրութիւնները կարող էին գործիք դառնալ Թուրքիայի զինանոցում, ուստի դրանց դուրսբերումը շրջանառութիւնից առաւել քան արդիական էր եւ անհրաժեշտ:
Ի հարկէ, Հայաստանի նախագահի կողմից արձանագրութիւնների դուրսբերումը պէտք չէ կապել միայն արտաքին` թուրքական գործօնի հետ: Այն նաեւ ներքաղաքական խնդիրներ լուծող որոշում է, որ թոյլ կը տայ իշխանութիւններին խուսափել ապրիլի 24-ին ընդառաջ հասարակութեան տարբեր շերտերում ոչ միանշանակ ընդունուող արձանագրութիւնների հետ կապուած քննադատութիւններից, ընդ որում, ոչ միայն Հայաստան ներսում, այլ նաեւ` սփիւռքի հայութեան շրջանում:
Այնուամենայնիւ, պէտք է սպասել, որ պաշտօնական Անգարան արձանագրութիւնները հետ կանչելու որոշումը փորձելու է հնարաւորինս աշխուժօրէն օգտագործել Հայաստանի դէմ: Կասկածից վեր է, որ առաջիկայ օրերին, շաբաթներին, ինչո՞ւ չէ, ամիսներին Թուրքիան անընդհատ, յատկապէս արտասահմանեան ամպիոններում մատնանշելու է Հայաստանի այս որոշումը` փորձելով մեղադրել պաշտօնական Երեւանին` հայ-թուրքական արձանագրութիւնների հրաժարուելու համար:
Սակայն, նախեւառաջ, մեզ համար պէտք է հասկանալ, թէ առկայ բեմագրութիւններից ո՛րն է աւելի քիչ վնասի հաւանականութիւններ ու վտանգներ պարունակում մեզ համար`
Արձանագրութիւնները հետ կանչելու որոշմամբ Թուրքիային հնարաւորութիւն տալ հայ-թուրքական մերձեցման ձախողման հետեւանքները հայկական կողմի վրայ բարդե՞լ,
թէ՞ Ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցին ընդառաջ Արձանագրութիւնների գոյութեամբ յաղթաթղթեր թողնել Անգարայի ձեռքում:
Ներկայ փուլում մեզ համար նպատակայարմար եւ ճիշդ որոշումն արձանագրութիւններից ազատուելն է` Անգարային զրկելով դրանց գործածութեան հնարաւորութիւններից: Արձանագրութիւնների գոյութեան վնասը ներկայ պայմաններում գերազանցում է դրանից բխող օգուտներին: Րոպէ առաջ արձանագրութիւններից հրաժարուելը բխում է հայկական պետութեան եւ համայն հայութեան շահերից, ուստի որոշակի ուշացմամբ հանդերձ, քայլը կարելի է դրական համարել: Բայց եւ պէտք է պատրաստ լինել Թուրքիայի հակաքայլերին, քանի որ, ինչպէս վերը նշեցինք, Անգարան ամէն կերպ օգտագործելու է այս քայլն իր հակահայ քաղաքականութիւնը կառուցելու համար:
ԳԷՈՐԳ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ
Թուրքագիտական փորթալ
