ՄԵԹՐ ՊԱՐԳԵՒ ԴԱՒԻԹԵԱՆ
Լիբանանի մէջ հրատարակուող հայ քաղաքական երեք կուսակցութիւններու պաշտօնաթերթերու խմբագիրները, յետ խորհրդակցութեան, որոշած են Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին առիթով հրատարակել ԱԶԴԱԿ-ԱՐԱՐԱՏ-ԶԱՐԹՕՆՔ միացեալ թիւ, ապրիլ 24-ի օրը: Ի՜նչ հաճելի լուր եւ համազգային ոգի ու կեցուածք` հայկական սփիւռքի սիրտ Պէյրութէն: Ի՜նչ դաստիարակիչ գործակցութիւն եւ եղբայրակցութիւն` հայ իրաւապահանջ սերունդներուն: Ի՜նչ ազգային առողջ մտածում` հաւաքաբար ներկայացնելու իրար ամբողջացնող միտքերը մեր: Շատոնց կը խօսուէր ստեղծումին մասին` համազգային մէկ շարժումի մը, որուն մէջ կ’առաջարկուէր լուծել մեր հայկական ազգային երեք կուսակցութիւնները, որպէսզի մէկ ձայնով հետապնդէինք մեր բոլոր ազգային հարցերը: Օրերը եկած են ցոյց տալու, որ մեր սփիւռքը բաժնող ու բզկտող ամօթալի ու խղճալի անցեալը սկսած է փոխարինուիլ ներկայով մը, որուն մէջ մեր երեք հայկական կուսակցութիւնները կ’աշխատին համաշունչ եւ անխոչընդոտ ծրագիրներով` տալով այն տպաւորութիւնը, թէ իրենք իրենց սեղմ գործակցութեամբ արդէն ստեղծած են այն համազգային համախմբուած շարժումը, որուն մասին շատոնց կը խօսուէր: Յիսուն տարի առաջ` 1965-ին, Ապրիլեան Եղեռնի յիսնամեակին առթիւ, լիբանանահայութիւնը հարիւր հազար թիւով հաւաքուած էր Պէյրութի Քամիլ Շամուն կոչուող մարզական աւանին մէջ, իր համայնքային բոլոր գոյներու եւ խաւերու ներկայացուցիչներով` հիմը դնելու պահանջատիրութեան ամրոցի մը, որուն զինուորագրուեցան Հայ դատի բանակին առաջատար սերունդները: Այդ հերոս սերունդը մեզի հանդէպ անտարբեր եղող ու քնացող աշխարհին հանգիստը խանգարեց: Այդ հայաշունչ սերունդը աշխարհով մէկ սփռուած հայութեան տուաւ ազգային գործիչներ եւ ուսուցիչներ ու դարձաւ պապէն աւելի պապական` այն բոլորին հանդէպ, որ ազգային իրաւունքներու պահանջատիրութեան հետ առնչութիւն ունէր: Այդ սերունդը Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմին ընթացքին «դրական չէզոքութիւն» կոչուող իմաստուն դիրքորոշումը որդեգրեց եւ իր համայնքին կեանքը փրկեց, ու յետպատերազմին ալ բոլորին կողմէ գնահատուեցաւ ու իր չէզոքութեան որպէս վարձատրութիւն` իրեն քաղաքական ներկայացուցչութեան հաւասար կարգավիճակ տրուեցաւ` անոր կուսակցութիւններուն միջեւ բաժնելով պետական երեսփոխանական աթոռները: Այդ սերունդը իր մասնակցութիւնը բերաւ Արցախի ազատագրութեան մարտերուն եւ ազգային հողի վրայ արիւն թափեց:
Ահա այդ սերունդի ազգային դաստիարակութեամբ սնած եւ ուռճացած ներկայացուցիչները ապրիլ 24-ի օրը որոշած են մէկ ձայնով խօսիլ մեր լիբանանեան համայնքին եւ մէկ լեզուով լսելի դարձնել իրենց ձայնը: Լիբանանեան հակադիր քաղաքական հոսանքներու հետ ըլլալու անոնց հանգամանքը երբեք պատճառ չէ եղած, որ անոնք մէկ կողմ դնէին ամէն տեսակի հաշիւ եւ զինակցութիւն, որպէսզի մէկ եւ ամբողջական երեւոյթ ստանար իրենց միասնակամութիւնը ազգային առաջատար հարց եւ նիւթ նկատուող մեր ազգային հասարակաց շահին եւ դատին նկատմամբ:
Ծիծեռնակաբերդի մէջ հաւաքուած հայրենի հայութեան ձայնին սփիւռքի մէջ ամէնէն զօրաւոր ու բարձր ձայնակիցը վստահաբար պիտի ըլլայ Պէյրութի մէջ հազարներով քալող հայութիւնը, որ ապրիլ 24-ի օրը` ձգած գործ ու տեղ, ապրիլեան Եղեռնի հանդիսութեան ընթացքին բռունցք պիտի բարձրացնէ Թուրքիոյ դէմ` հաշիւ պահանջելով անկէ, հաշիւ` իր նահատակ նախնիներու կորսնցուցած հողին ու ինչքին: Անցեալ շաբթուան մեր յօդուածը` «Գոնէ Արարատը տրուէր մեզի», վստահաբար պիտի չգրուէր, եթէ Լիբանան գտնուելով` կանգնած ըլլայինք պահանջատիրութեան առաջին շարքերուն վրայ, ուր սրբազան «խենթեր» կը մերժեն ընդունիլ ուժերու անհաւասարակշռութեան պատճառով իրապաշտական լուծում գտնել մեր դատին: Մեր դպրոցական օրերէն բոլորս գիտենք Արշակ թագաւորին պատմութիւնը, թէ ան ինչպէս հայկական հողի վրայ կանգնած` կը դառնար յանդուգն ու անզիջող, ապա պարսկական հողին վրայ կանգնած` կը դառնար զիջող ու տկար: Նորօրեայ մեր արշակները գուցէ գտնուին հայրենի հողին եւ անոր մօտ եղող Լիբանանի հողին վրայ եւ ոչ` հոնկէ ովկիանոսներ հեռու գտնուող վայրերու մէջ: Այո՛, ըլլալով հեռու Հայաստանէն եւ սփիւռքի հայրենիք` Լիբանանէն, հեռու ենք հողին ուժէն, եւ մեր օթեակներէն արեւմտավայել մտայնութեամբ կը դիտենք ու կը ցանկանք լուծում մեր հարցերուն: Հոն` մեր հողին վրայ եւ անոր հողին մօտ կանգնողները միա՛յն իրաւունք ունին ըլլալու յանդուգն եւ անզիջող, ըսելու եւ երգելու` «Երբ չի մնում ելք ու ճար, խենթերն են գտնում հնար»: Այդ հնարը գտան ատենօք Լիբանանէն դէպի Եւրոպա եւ Թուրքիա գացող մեր պահանջատէր «խենթերը»: Այդ հնարը կ’ուզեն գտնել ներկայիս Լիբանանի եղբայրացած մեր ազգային կուսակցութիւնները: Հազա՜ր համբոյր ՀԱՅ Լիբանանին:
«Լուսաբաց»
