Յ. ԼԱՏՈՅԵԱՆ
Այսօր ականատես կ՛ըլլանք զանազան տեսակի բարբարոսութիւններու: Ամբողջ աշխարհը լուռ կը հետեւի հազարամեակներ ունեցող արուեստի ու պատմութեան վկաներու հրկիզումին եւ քանդումին: Ոչ ոք դատապարտումէն անդին կ՛անցնի: Քրիստոնեաները անզօր եւ անօգնական են Միջին Արեւելքի մէջ: Ղպտի բանուորներու ջարդը, եկեղեցիներուն, թանգարաններու եւ հնութիւններու ոչնչացումը, կազմակերպուած եւ շարունակական գաղթը դէպի Արեւմուտք ուրիշ բան չեն, եթէ ոչ` քրիստոնեաներու պարպումը Միջին Արեւելքէն:
Միջին Արեւելքի նոր քարտէսի մը պատրաստութեան ականատես կ՛ըլլանք: Ուժը կ՛իշխէ եւ կ՛որոշէ սահմանագիծերը: Իրաւունքը եւ սկզբունքը մէկ կողմ դրուած է: Այս պայմաններուն մէջ լուռ դիտողները մասնակից են բոլոր ողբերգութիւններուն, կնքահայրն են Միջին Արեւելքի նոր քարտէսին:
Քաթարի, Սէուտական Արաբիոյ, Թուրքիոյ եւ կամաց-կամաց Եգիպտոսի հովանաւորութեամբ եղած արաբական գարունը, ուրիշ ծաւալ եւ տեսանկար ունեցաւ: Ոչ ոք կը նախատեսէր ծայրայեղականներու սանձարձակ եւ անհակակշռելի վիճակը:
Սակայն այս տակնուվրայութեան մէջ կան հարցեր, որոնց պատասխանը չունինք: Ո՞վ է ՏԱՀԵՇ-էն քարիւղ գնողը: Ո՞վ է անոր գաղափարախօսը եւ որո՞ւ նեցուկը կը վայելէ: Ինչպէ՞ս կարելի չէ Թուրքիոյ սահմանները հսկողութեան տակ չառնել: Ինչպէ՞ս մեծ պետութիւնները Թուրքիոյ մեղսակցութիւնը կ՛անտեսեն: Ինչպէ՞ս եւ ինչո՞ւ Թուրքիան չի դատապարտուիր:
Փաստօրէն այսօր Թուրքիոյ դերակատարութիւնը բացայայտ է եւ նոր Միջին Արեւելքի քարտէսի իրագործման մէջ ամէնէն շահաւորը ան պիտի ըլլայ: Մէկ կողմէ` քիւրտերու հարցը լուծած պիտի ըլլայ, միւս կողմէ` իր թափանցումը եւ ազդեցութիւնը պիտի զօրանայ մանաւանդ Սուրիոյ եւ Իրաքի մէջ:
Եգիպտոսի եւ Թուրքիոյ վերջին շաբաթներու մերձեցումն ալ ընդհանուր ծրագիրի արագացման եւ զօրակցութեան կը նպաստէ:
Ամերիկան եւ Եւրոպան, ինչպէս միշտ, անուղղակի մեղսակիցներն են այս ծրագիրին: Յաջողութեան պարագային` որդեգրողը, իսկ ձախողութեան պարագային` դատապարտուողը:
Միջին Արեւելքի նոր ձեւաւորման մէջ քրիստոնեայ փոքրամասնութիւնները նկատի չեն առնուած: Բնական եւ կազմակերպուած գաղթը օրէ օր աւելի կը տկարացնէ քրիստոնեայ գաղութները: Մասնաւորաբար Եգիպտոսի ղպտիները, Լիբանանի քրիստոնեայ համայնքները, Սուրիոյ եւ Իրաքի մէջ տակաւին տոկացող փոքր համայնքները ձեւով մը յանձնուած են ճակատագիրին:
Դժուար է լաւատես ըլլալ: Փաստօրէն բոլորն ալ լուռ եւ անզօր են: Միջին Արեւելքի նոր քարտէսի ձեւաւորման մէջ տակաւին յայտնի չէ, թէ ո՞վ է շահաւորը: Բացայայտօրէն կ՛երեւի Թուրքիոյ ախորժակը, Սէուտական Արաբիոյ եւ Քաթարի ներդրումը եւ Միացեալ Նահանգներու եւ Եւրոպայի նեցուկը:
Վերջապէս մէկ բան ալ յստակ է, որ Իրաքի փորձառութենէն ետք բոլորն ալ համաձայն են, որ Սուրիոյ մէջ նոյն սխալը չընեն: Այսինքն բանակը չանջատեն, չբաժնեն, չլուծեն: Փաստօրէն արաբական իշխանութիւնները իրենց վարչակարգը տարիներով պահած են միայն իրենց բանակներով: Իրաքի մէջ գործադրուած սխալը բանակի լուծարելը մեծ վնաս հասցուց երկրի վերականգնման եւ գերիշխանութեան: Ըստ երեւոյթին, Սուրիոյ բանակին հարուածելու սահման մը գծուած է եւ բոլորն ալ Սուրիոյ բանակը պահելու սկզբունքին հետ են:
Հարցը իրենց համար վարչակարգն է: Այդ մէկն ալ անշուշտ ժամանակը կը ճշդէ:
