ՄԱՐԻԱ ԳԱԲՐԻԷԼԵԱՆ
Սուրիոյ ապրած տագնապին պատճառով հալէպահայերուն ապրած տառապանքներուն եւ կրած զրկանքներուն շարքին դասուեցաւ Ազգային գերեզմանատուն այցելութենէ զրկուիլը: Հալէպի պատերազմին Ազգային գերեզմանատունը ճակատումի թէժ շրջանի մէջ յայտնուեցաւ, այլեւս կարելի չէր շաբաթ օրերը եւ մեռելոցներուն այցելել ննջեցեալներուն գերեզմանները, խնկարկել եւ մոմ վառել:
Երբ հետզհետէ ապահովական վիճակը աւելի վատթարացաւ, կարելի չեղաւ նոյնիսկ մեռելաթաղ մեքենան գերեզմանատուն հասցնել, այս իսկ պատճառով վերջին երկու տարիներուն մահացողները թաղուեցան որպէս գերեզմանատուն ծառայող այլ հողատարածքի մը մէջ, բացի հատ ու կենտ պարագաներէ, որոնք «բախտը» ունեցան թաղուելու զիրենք նախորդած հարազատներուն կողքին:
Հալէպի Ազգային գերեզմանատունը սոսկ գերեզմանատուն մը ըլլալէ շատ աւելին է: Վիմագրուած սաղմոսներ, աւետարանական խօսքեր, հայ գրականութենէն ողբերգներ, յիշատակի խօսքեր եւ մեղանքի ու ափսոսանքի քառեակներ բովանդակող քանդակներ ու նկարչական կամ քանդակագործական արուեստի բազմապիսի նմուշներ կարելի է տեսնել հոն:
Թէեւ շրջանը ռմբակոծման բեմ դարձաւ եւ տակաւին կ՛ենթարկուի հրթիռարձակման, սակայն այսօրուան տուեալներով (18 Յունուար 2015) Հալէպի Ազգային գերեզմանատունը համարեա՛ կանգուն վիճակի մէջ է: Տեղի ունեցած քանդումները դիւրաւ վերակերտելի են: Քանի մը տեղ յստակօրէն կ՛երեւին ինկած հրթիռներուն պատճառած վնասները, սակայն մտահոգիչ կացութիւն չկայ այնտեղ: Զգետնուած բարձրահասակ ծառերը կարելի է կրկին բարձրացնել, շիրիմաքարերուն վրայ դիզուած տերեւները, ճիւղերը, ցախերն ու խռիւները կարելի է մաքրել եւ խնկաբոյրը կրկին բարձրացնել առ Ամենակալը:
Շատերուս համար ննջեցեալներու անշնչացած մարմինները այցելելը հոգեկան անդորրութիւն կը պատճառէ, տեսակ մը` խղճի հանգստութիւն: Թէեւ քաջ գիտենք, որ մեզմէ մարմնով առ յաւէտ բաժնուողներուն հոգիները ամէնուրեք մեզի հետ են, եւ ո՛ւր ալ ըլլանք, կրնանք անոնց հոգիներուն խաղաղութիւն հայցել, այսուհանդերձ, մեր հոգիները այլ հանդարտութիւն կը վայելեն, երբ մոմը շիրիմաքարին ներքեւ կը վառենք: Ի վերջոյ հոն մեր սիրելիներուն, մեր հարազատներուն կամ մեր ընկերներուն մարմիններն են, որոնց վերջին անգամ նայելէ ետք հրաժեշտ տուինք եւ որոնց որքա՜ն կարօտցած ենք այսօր:
Հալէպի Ազգային գերեզմանատան մէջ թաղուած բոլոր ննջեցեալներուն հոգիներու խաղաղութեան համար մոմ վառեցինք եւ խնկարկեցինք` մխիթարելով եւ մխիթարուելով, որ ուշ կամ կանուխ սպասուած հարազատները անձամբ կու գան եւ կ՛ոգեկոչեն իրենց սիրելիներուն յիշատակը…
Պարզապէս ժամանակի հարց է:
