Զրոյցը վարեց` ԵԼԵՆԱ ԿՆԵԱԶԵՒԱՆ
Իւրաքանչիւր մարդ պէտք է իմանայ, թէ ի՛նչ է ուզում անել կեանքում: Ես ուզում եմ նկարահանել ժապաւէն…
ԱԼԵՔ ՇԱՀԲԱԶԵԱՆ
Ալեք Շահբազեանը հանդիսանում է «Իմպերիա շոու» ընկերութեան հիմնադիր տնօրէնը, ընկերութիւն, որը Ռուսաստանում զբաղւում է յիշարժան տօնական միջոցառումների կազմակերպմամբ եւ այդ ոլորտի առաջատարներից է, ու նաեւ «Սինեմա կոնցեպտ պրոդուկտիոն» շարժապատկերի ընկերութեան հիմնադիրն ու գլխաւոր տնօրէնն է: Այս պահին Ալեք Շահբազեանը զբաղում է Լենինականի (այժմ` Գիւմրի) 1988 թ. երկրաշարժի մասին պատմող ժապաւէնի նկարահանման ու արտադրական աշխատանքներով:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ալեք, «Իմպերիա շոու» կազմակերպութիւնը Մոսկուայում յայտնի ու մասնագիտացած է մեծածաւալ տօնական միջոցառումների ու հանդիսութիւնների կազմակերպման մէջ: Այս տարուայ մայիս ամսին դուք հիմնեցիք «Cinema Concept Production», շարժապատկերի ընկերութիւնը եւ այսօր հանդիսանում էք այդ ընկերութեան գլխաւոր տնօրէնը, պատմէք, խնդրեմ, ձեր գործունէութեան այս ուղղութեան մասին:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- «Cinema Concept Production». սա իմ կեանքի բոլորովին նոր ու կարեւոր գործերից մէկն է, կամ կարելի է ասել նոր հանգրուան: Շուրջ քսան տարի է, ինչ ղեկավարում եմ «Իմպերիա շուո» ընկերութիւնը եւ իմ գործընկերների հետ կարողացել ենք ոչ միայն մասնագիտանալ քաղաքային, հանրապետական մակարդակի տօնական միջոցառումների կազմակերպման մէջ, օրինակ` Սոչիի եւ Ռուսաստանի այլ քաղաքների տօնական միջոցառումները, այլեւ ձեռք ենք բերել կազմակերպչական աշխատանքների մեծ փորձ: Այսօր ես հիմնականում սկսել եմ զբաղուել «Cinema Concept Production» ժապաւէնի ընկերութեամբ, այսինքն նախաձեռնել ու սկսել ենք մեր առաջին` «11:41» անուանումով ժապաւէնի նկարահանումը: Այն նուիրուած է Հայաստանում, մասնաւորապէս Լենինականում (այժմ` Գիւմրի) 1988-ին տեղի ունեցած երկրաշարժին: Մենք ուզում ենք միաւորել Երեւանում մնացած ստեղծագործական ուժերին եւ այն մասնագէտներին, ովքեր կը գան Մոսկուայից: ԽՍՀՄ փլուզումից յետոյ «Հայֆիլմ»-ը փաստացի դադարեց գործելուց, այսինքն ստացւում է, որ մենք չունենք ազգային շարժապատկերի ընկերութիւն կամ շարժապատկերի միաւորում: Աշխարհով մէկ ճանաչում ունեցած «Հայֆիլմ»-ը չկայ, սակայն կան մասնագէտները, դերասանները, ովքեր հարազատ են մնացել իրենց մասնագիտութեանը: Եւ ես որոշեցի ստեղծել հայ-ռուսական համատեղ նախագիծ ու 2014 թուականի դեկտեմբերին էլ կը սկսուի հայ ռուսական համատեղ նախագծի` «11:41» ժապաւէնի նկարահանման աշխատանքները: Նկարահանումները տեղի կ՛ունենան Գիւմրիում, Մոսկուայում եւ Երեւանում:
Հ.- «11:41» -սա ժապաւէնի աշխատանքային անուանո՞ւմն է:
Պ.- Ո՛չ, ես կարծում եմ, որ ժապաւէնը հէնց այս անուանումով էլ դուրս կը գայ պաստառ: Վերնագիրը խորհրդանշում է այն ժամը, երբ հայ ժողովրդի կեանքը բաժանուեց «մինչեւ» եւ «յետոյ»-ի, այսինքն` ողբերգութեան ճշգրիտ ժամը:
Հ.- Ինչո՞վ է պայմանաւորուած մնան թեմայի ընտրութիւնը, եւ ինչպէ՞ս ծնուեց հէնց երկրաշարժի մասին ժապաւէն նկարելու գաղափարը:
Պ.- Ես ինքս ծնուել ու մեծացել եմ Վոլկոկրատում, սակայն իմ հայրը, պապիկն ու տատիկը եւ ընդհանրապէս իմ արմատները Լենինականից են (այժմ` Գիւմրի): 1988 թուականին ես ծառայում էի խորհրդային բանակում: Դեկտեմբերի իննի գիշերը ես արդէն այդ իրադարձութիւնների կենտրոնում էի: Եւ մինչ օրս չեմ կարողանում ասել` ո՛րն էր ամենասարսափելին, այնտեղ լինել երկրաշարժի՞ պահին, թէ՞ դրանից յետոյ, երբ գողտրիկ քաղաքը գտնւում է աւերակների տակ, երբ պէտք էր փրկել ողջ մնացածներին եւ թաղել մահացածներին: Ես այնտեղ մնացի երեք ամիս: Երեւի թէ ժապաւէն նկարելու գաղափարը իմ մօտ ծնուել է հէնց այդ օրերից, եւ այն իմ մտքում է շուրջ 25 – 26 տարի: Իսկ գաղափարը իրականացնելու շարժառիթ դարձաւ ռուսական հեռուստաալիքներից մէկով ցուցադրուած վաւերագրական ժապաւէնը, որտեղ ներկայացւում էր մի կնոջ, ով յայտնուել էր փլատակների տակ իր երկամեայ երեխայի հետ` առանց ջրի ու հացի, կտրուած արտաքին աշխարհից: Հաւանաբար նման կանանց համար պէտք է յուշարձան կանգնեցնել: … Նա կարողանում է 8 օրուան ընթացքում, գտնուելով կեանքի ու մահուան եզրագծին, դիմանալ ու փրկել իր երեխային` սեփական մատները կրծելով ու երեխային իր արիւնը խմեցնելով: Իսկ արդէն ութերորդ օրը, երբ կինը այլեւս ի զօրու չէր որեւէ բան անելու եւ մնում էր հրաժեշտ տալ կեանքին, նա փորձում է դստերը փոխանցել իր վզնոցը խաչով ու այդ պահին էլ նրանց փրկում են:
Հ.- Սա իրական պատմութիւն է եւ սա՞ է արդեօք ընկած ժապաւէնի բեմագրութեան հիմնքում:
Պ.- Սա ամենակարեւոր պահերից է անշուշտ, սակայն այն շաղկապուել է մի աւելի ընդհանուր պատկերի: Մենք մեր ժապաւէնում պատմում ենք մի տան ու նրա բնակիչների մասին մինչեւ երկրաշարժը, ցոյց ենք տալիս, թէ ինչպէ՛ս են ապրում հարեւանները եւ ինչպիսի՛ յարաբերութիւններն են նրանց միջեւ: Ու նաեւ թէ ինչ է տեղի ունենում նրանց հետ յետոյ… անգամ կարելի է ասել, որ երկրաշարժը մեզ մօտ աւելի շատ խորապատկեր է: Ու դա ինքնանպատակ չէ` մի քանի ժամերի ընթացքում դիտողին պահել լարուածութեան մէջ ու մատուցել էքշըն… Աւելի շատ մեր նպատակն է ցոյց տալ մարդկային փոխյարաբերութիւնները, ցոյց տալ, թէ ինչպիսի՛ միջազգային երկիր էր, ցոյց տալ, որ ողբերգութեան առաջին իսկ պահերից մեզ շտապեցին փրկել ու օգնել տարբեր ազգերի ներկայացուցիչներ:
Հ.- Ո՞րն է ժապաւէնի հիմնական ասելիքը, եւ առաջին հերթին` ի՞նչ էք ուզում հասցնել հանդիսատեսին:
Պ.- Մենք ուզում ենք ասել. մարդի՛կ, հարազատնե՛ր, կեանքում ամէն ինչ կարող է մէկ ակնթարթում փոխուել: Ոչ ոք չէր սպասում, որ 1988 թուականի դեկտեմբերի 7-ին ժամը 11:41 ին տեղի կ՛ունենայ մի բան, որը ընդամէնը 45 երկվայրկեանում խլեց հարիւր հազարաւոր մարդկանց կեանքեր: Զոհուածների թուի մասին ստոյգ տեղեկութիւն չկայ մինչ օրս: Մենք գլխաւոր շեշետը չենք դնում ողբերգութեան վրայ: Ժապաւէնի հիմնական գաղափարը, այդուհանդերձ, սէրն է: Որքան էլ տարօրինակ հնչի, սակայն դա սէրն է հայրենիքի, սէրը` մօր, զաւակի, մարդը մարդու եւ վերջապէս սէրը` Աստծոյ հանդէպ: Սա ժապաւէն է յանուն սիրոյ ինքնազոհութեան մասին: Չէ՞ որ առանց սիրելու հնարաւոր չէ ինքնազոհութեան գնալ, յանուն ոեւէ մէկի: Ինչո՞ւ էին այն ժամանակ այդպէս ապրում: Ինչո՞ւ այդ ողբերգութեանը արձագանգեց ողջ աշխարհը: Ուզում ենք ցոյց տալ, թէ ինչպէ՛ս են նման իրավիճակներում իրենց դրսեւորում մարդիկ: Կարծես թէ մարդը կարգապահ ու բնական մարդ էր, սակայն վեր է ածւում թալանողի, տարիներ շարունակ իրար հետ չշփուող մարդիկ յանկարծ դարձան իրար հարազատ, այսինքն աղէտը բոլորին հաւասարեցրեց: Կարճ ժամանակում փոխուեց ամէն ինչ: Մէկը միւսին ատող մարդիկ յանկարծ դարձան միմեանց նկատմամբ հոգատար, ցաւող ու փորձում էին փրկել միմեանց, ինչպէս կարող էին: Այդ ինչի՞ց է, որ այդպէս է լինում, ահա սա է, որ ուզում ենք հասկանալ, այդ թւում նաեւ` մենք:
Հ.- Ճանաչուած դերասաններից ովքե՞ր են խաղալու ժապաւէնում:
Պ.- Ժապաւէնում մասնակցում են հրաշալի ու հանրօրէն սիրուած դերասաններ, այնպիսիք` ինչպիսիք են Արմէն Բորիսի Ջիգարխանեանը, որը մարմնաւորելու է գլխաւոր դերերից մէկը, Ռուսաստանի վաստակաւոր արուեստագէտ Եւկենի Սիտիխինը: Այս պահին ընթանում են բանակցութիւններ Չուլփան Խամաթովայի հետ: Ժապաւէնում կը նկարահանուի նաեւ Հայաստանի ժողովրդական արուեստագէտ Ռաֆայէլ Քոթանջեանը, յայտնի դերասան Մկրտիչ Արզումանեանը, որն, ի դէպ, ծնունդով Լենինականից է (այժմ Գիւմրի): Ժապաւէնում ընդգրկուած են նաեւ այլ ճանաչուած դերասաններ:
Հ.- Իսկ ո՞ւմ է մարմնաւորելու Արմէն Ջիգարխանեանը:
Պ.- Մենք ունենք այսպիսի մի կերպար. դա կօշկակար պապիկն է, ով նոյնպէս փլուզուած բարձրայարկի բնակիչներից է: Նա անցել է Բ. Աշխարհամարտի սարսափը, հասել է մինչեւ Պերլին: Ժապաւէնում նա ութսուն տարեկան է, չնայած Արմէն Ջիգարխանեանը իր տարիքով համապատասխանում է եւ հարկ չի լինի այդ տարիքը խաղալու: Եւ այնպէս է ստացւում, որ նա կենդանի է մնում, քանի որ այդ պահին, ինչպէս միշտ, աշխատում էր դրսում` տան կողքին: Նա շատ իմաստուն մարդ է, ով նոյնպէս կորցնում է հարազատներին, սակայն նրան օգնում է դիմանալ այն բարոյական ներուժը, որ կայ իր ներսում: Ի հարկէ նա շատ է ցաւում, նա մեղադրում է իրեն նրանում, որ ինքը ծեր է, սակայն մնացել է կենդանի, իսկ երիտասարդները, ովքեր դեռ երկար պէտք էր ապրէին, մահացել են: Սակայն հաւաքելով կամքի ուժ` նա պայքարում է որպիսի թալանողները չմօտենան փլուած շէնքին, փորձում ինչ-որ կերպ մարդկանց յոյս տալ: Այսինքն ինքը թէեւ ծեր է, մնացել է միայնակ ու կարիք ունի օգնութեան, սակայն միաժամանակ ներկայանում է որպէս ուժեղ մարդ:
Հ.- Իր երեխային փրկող ու նաեւ փրկուած կնոջ դերում Չուլփան Խամաթովա՞ն է խաղալու:
Պ.- Մենք շատ ենք ուզում, որ այս դերը խաղայ Չուլփան Խամաթովան: Տաղանդաւոր դերասան է եւ մեր կարծիքով, շատ է համապատասխանում այս կերպարին: Բացի այդ, նա ունի հայկական թեմայով ու կերպարով խաղալու փորձ` մեր հայրենակիցների նկարահանած «Նժդեհ» ժապաւէնում: Մեր ժապաւէնում նրա կերպարը մարմնաւորող դերը բաւականին բարդ է ոչ միայն զգացական առումով, որը պէտք է կարողանալ բացել ու փոխանցել, այլեւ դերը փաստացի համարեա մենախօսութիւն է: Եւկենի Սիտիխինը խաղալու է փրկարարի դերը, ով անցել է աֆղանական պատերազմի թոհ ու բոհով: Զանգուածային տեսարաններում կը մասնակցի փաստացի ողջ Լենինականը (այժմ` Գիւմրի): Հիմնական նկարահանումների օրերին, մօտաւորապէս մէկ շաբաթ, Լենինականում (այժմ` Գիւմրի) կը փակուեն փողոցները, կը վերականգնուի այն ժամանակուայ քաղաքային կեանքի ու կենցաղի տեսքը:
Հ.- Դուք ժապաւէնում նոյնպէս դեր ունէ՞ք:
Պ.- Այո՛, ես խաղալու եմ ծնունդով եուկոսլաւցի փրկարար օդաչուի դերը: Ով իր կեանքը վտանգելով` նստում է ուղղաթիռն ու բարձրացնում ուղղաթիռից էլ ծանր կշռող հսկայ պեթոնասալերը: Անցնում են տարիներ, եւ արդէն մեր օրերում այդ նոյն օդաչուն հանդիպում է պեթոնների տակ երեխայի հետ մնացած ու փրկուած կնոջը` արդէն հասուն դստեր ու թոռան հետ: Եւ այդ հանդիպումն ու այդ յիշողութիւններն էլ մեզ տանում են յետ` դէպի Լենինական (այժմ` Գիւմրի) ու այլեւս` հեռաւոր ութսունութը:
Հ.- Ալե՛ք, ձեր նկարահանող խմբի առջեւ դրուած է մեծ խնդիր, կարողանալ ցոյց տալ ողբերգութեան ծաւալները: Չէ՞ որ դա մարդկութեան պատմութեան մէջ ամենասարսափելի երկրաշարժն էր: Ընդամէնը կէս րոպէի ընթացքում ուղղակի ոչնչացաւ Հայաստանի հիւսիսային մասը, Լենինական (այժմ` Գիւմրի) քաղաքի բնակելի թաղամասերի ու տների ութսուն տոկոսը մէկ ակնթարթում վերածուեցին աւերակների, իսկ բնակիչները, մօտ վաթսուն հազար մարդ, յայտնուեցին աւերակների տակ…
Պ.- Այո՛, մենք պարտաւոր ենք ցոյց տալ աւերածութեան ողջ տեսարանը, ու դա անելու ենք համակարգչային կրաֆիքայի միջոցով: Քիչ թէ շատ որակեալ համակարգչային կրաֆիքա արւում է այստեղ` Մոսկուայում: Մենք այժմ բանակցութիւններ ենք վարում երկու ընկերութիւնների հետ: Փաստացի ժապաւէնի պիւտճէի քառասուն տոկոսը կը ծախսուի համակարգչային կրաֆիքայի ու յատուկ ազդեցութիւնների վրայ ու դա արդարացուած է: Քանի որ, եթէ ուզում ես ստանալ իրադարձութեան իրական տեսարանը եւ հանդիսատեսին տանել դէպի այն իրականութիւնը, որը եղել է, ապա դա թանկ արժէ:
Հ.- Իսկ օգտագործելո՞ւ էք փաստագրական նիւթեր, ընդ որում` դրանք քիչ չեն:
Պ.- Ո՛չ, բացատրեմ` ինչո՛ւ: Իրօք այս թեմայով շատ են նկարահանուել փաստագրական ժապաւէններ: Սակայն համարեա ամէնուր կրկնւում են նոյն տեսարանները: Այն ժամանակ ամէն ինչ չէ, որ նկարահանուել է, ի հարկէ ինչ-որ բան կայ նկարահանուած տեսախցիկով, սակայն իրականում այն այդքան էլ շատ չէ: Մեր ժապաւէնը խաղարկային է, եւ մեր խնդիրն է փոխանցել այն ժամանակայ ու այդ սերնդի ոգին, փոխանցել այն ամէնը` ինչ կատարւում էր այդ սարսափելի օրը, բայց ի հարկէ` գեղարուեստական միջոցներով: Ահա այն բնակիչները, ում մենք տեսնում ենք ժապաւէնի սկզբում. փրոֆեսէօր, մարզիկ, սովորական հայկական ընտանիք` իր նիստ ու կացով եւ այլն: Ու յանկարծ նրանք յայտնւում են իրենց իսկ տների փլատակների տակ: Նրանք օգնում են միմեանց, սատարում, յուսադրում միաժամանակ գոռում են ու կանչում միմեանց: Եւ ամէն օր մենք կորցնում ենք նրանց. մէկը միւսի հետեւից դադարում են լսուել մէկի, միւսի ու երրորդի ձայները: Եւ մնում են միայն մայրն ու երեխան: Ու դիտողը հասկանում է, որ շատ շուտով նա եւս չի՞ դիմանայ, չէ որ երկամեայ աղջիկը այնքան թոյլ է: Սակայն մայրը փրկում է իր զաւակին տալով նրան իր սեփական արիւնը: Հաւանաբար սա` հաւատը, նոյնպէս մեր ժապաւէնի գլխաւոր թեմաներից է: Եթէ մարդը հաւատում է, նրան յաղթել անհնար է:
Հ.- Իսկ ո՞վ է ժապաւէնի բեմագրութեան հեղինակը:
Պ.- Ժապաւէնի բեմագրութեան ու գաղափարը իմն է: Ես դրանով վարակեցի Երեւանի իմ հրաշալի գործընկերներին: Բուն բեմագրութիւնը գրել է Լուսինէ Մանուկեանը: Ժապաւէնի բեմադրիչներից մէկը լինելու է Արտակ Զիլֆիմեանը, որը սինոփսիսի համար նկարահանել է թրիլերը: Մի քանի խօսք` Արտակի մասին: Նա ինքը ապրել է երկրաշարժի ողջ սարսափը: Քանի որ իր ընտանիքով գտնուել է տանը: Երկրորդ բեմադրիչը նոյնպէս արմատներով լենինականցի է, սակայն նա ապրում Ռուսաստանում եւ բաւականին յայտնի բեմադրիչ է: Առայժմ նրա անունը տալ չեմ կարող: Միայն աւելացնեմ, որ նա նկարահանել է մի շարք ժապաւէններ եւ իր գործի գիտակն է: Մեծ հաշուով, ի հարկէ, Հայաստանում նկարահանումներին կը մասնակցեն մասնագէտներ այստեղից` Մոսկուայից:
Հ.- Անհասկանալի է, թէ ինչո՞ւ մինչեւ հիմա չկայ նկարահանուած նման ժապաւէն եւ, իմ կարծիքով, այն անպայման պէտք է լինի:
Պ.- Այո՛, այն անպայման կը լինի: Ի հարկէ կան որոշակի դժուարութիւններ: Այսօր աշխարհում շատ անհանգիստ է, եւ մեր աշխատանքներն էլ համընկան հէնց այդ ժամանակաշրջանի հետ: Ռուսաստանում անհանգիստ է միայն տնտեսական մասով, ի հարկէ դժուար է ինչ-որ բան կանխատեսել անգամ ամենակարճ ժամանակի համար, սակայն եթէ մենք ամէն անգամ յոյս ունենանք, որ կը գան էլ աւելի լաւ օրեր, ապա այդպէս էլ ոչինչ չենք անի: Իսկ այսպէս ես ձեռնարկել եմ, գնում եմ առաջ եւ ունեմ նպատակ, ունեմ ցանկութիւն, ունեմ յստակ խնդիր, ես ուզում եմ այն խելքի բերել: Յետադարձ ճանապարհ չկայ: Մի գուցէ ժապաւէնի աւարտի ժամկէտները յետաձգուեն, սակայն հրաժարուել այս նախագծից` ես չեմ կարող, սա պատուի գործ է:
Հ.- Այն դէպքում, երբ թւում է, թէ չկայ ոչ մի արտաքին ազդակ, ողբերգական իրադարձութեան կլոր տարելիցը` քառասուն տարին դեռ չի լրացել, երեւի թէ դուք հոգեպէս էք հասունացել այս ժապաւէնը նկարահանելու համար:
Պ.- Իւրաքանչիւր մարդ պէտք է ինքն իր համար հասկանայ` ի՛նչ է ուզում անել կեանքում, ի՛նչ արժէքներ է որդեգրել: Ինչ-որ մէկը գումար է հաւաքում ինքնաշարժի, միւսը բնակարանի, երրորդն էլ Մայամի զբօսաշրջելու համար: Մէկին էլ հետաքրքրում են ոսկեայ զարդերն ու ադամանդները: Ես ուզում եմ նկարահանել այս ժապաւէնը: Ահա ես մեծացնում եմ երկու արու զաւակների, որոնցից մէկը տասնչորս, միւսը չորս տարեկան է եւ ուզում եմ որպիսի նայելով այս ժապաւէնը նրանք ամբողջութեամբ փոխեն իրենց վերաբերմունք հայ ժողովրդի հանդէպ: Քանի որ նրանք իրականում այլեւս միայն ծիներով են հայ, մոսկովեան հայեր են, որպիսի նրանք վարակուեն ինչ-որ ազգային գաղափարով: Չէ՞ որ ժապաւէնը ընդհանուր առմամբ ազգի մասին է: Եւ այն երեխաները, որոնք մեծանում են հայրենիքից դուրս, օրինակ` Ռուսաստանում, ռուսացւում են, նրանք կորցնում են իրենց ինքնութիւնը, յաճախ անգամ չեն խօսում իրենց մայրենի լեզուով, ամաչում են:
Հ.- Ինձ թւում է, որ այս ժապաւէնը հետաքրքիր կը լինի ոչ միայն հայերի համար: Ե՞րբ էք նախատեսում ժապաւէնի առաջին ցուցադրութիւնը, չնայած, ինչպէս դուք արդէն ասացիք ծրագրել ինչ-որ բան` հիմա շատ դժուար է: Եւ ունէ՞ք արդեօք բաւարար ֆինանասաւորում:
Պ.- «11:41» ժապաւէնը նախատեսում ենք ցուցադրել պաստառներին երկու հազար հինգ թուականի դեկտեմբերի եօթին: Կայ մտայղացում` Հայերի միջազգային քոնկրեսի միջոցով կազմակերպել ժապաւէնի համաշխարհային առաջին ցուցադրութիւնը: Ինչքան էլ բարձր հնչի, այդուհանդերձ, աշխարհի հայկական համայնքները կարող են իրենց երկրներում կազմակերպել ժապաւէնի ցուցադրութիւնը: Անշուշտ մեր խնդիրն է ներկայացնել ժապաւէնը ռուսական միջավայրում, մասնաւորապէս ես արդէն ասացի, որ սա ռուս-հայկական համատեղ նախագիծ է: Չնայած որ մենք դեռ Հայաստանի կողմից չենք ստացել ոչ մի դրամաշնորհ, ոչ մի օգնութիւն եւ ոչինչ:
Հ.- Չէ՞ք գտնում, որ դա տարօրինակ է…
Պ.- Մենք կառավարութեանն ենք ներկայացրել ողջ տեղեկութիւնը: Բայց մինչ օրս ոչ մի արձագանգ չկայ, անգամ ոեւէ մէկը չի զանգել ու ասել, թէ օրինակ, Հայաստանը աղքատ երկիր է, սակայն մի տասը հազար տոլար մենք կը տրամադրենք նման ժապաւէնի համար: Մենք ունենք որոշակի միջոցներ, որը ցաւօք չի բաւարարում: Ժապաւէնի նկարահանման համար նախնական տուեալներով անհրաժեշտ է մօտ երկու միլիոն տոլար: Հնարաւոր է պիւտճէն իջեցնել մինչեւ հինգ կամ տասը միլիոն, ով ինչ ախորժակ ունի: Բայց եթէ պիւտճէն գրագէտ բաշխուի, եւ բոլոր միջոցները օգտագործուեն ըստ նշանակութեան, ապա մենք այդ երկու միլիոնին մէջ տեղաւորւում ենք: Առայժմ մեզ օգնութեան ձեռք մեկնել է միայն Ռուսաստանում հայերի միութիւնը, որի համար մենք շատ շնորհակալ ենք: Ասեմ անկեղծ` մենք մարդկանց աջակցութեան կարիքն ունենք, մարդիկ, ովքեր անտարբեր չեն այս ամէնի հանդէպ: Անկախ այն բանից, թէ ո՛վ է` պիզնըսմեն, պաշտօնեայ, թէ հասարակ քաղաքացի: Անգամ կարեւոր չէ, թէ ծնունդով որտեղից է, կարեւորը, որ հայ է, եւ եթէ ստացուի, ու մենք բոլորս միաւորուենք ու մեր ջանքերը ուղղենք նրան, որ այս ժապաւէնը ստացուի, ուրեմն ամէն ինչ շատ լաւ է:
Հ.- Ասացէք` խնդրեմ, մի պահ պատկերացնենք, որ երկրաշարժը եղել է ոչ թէ այն ժամանակ, այլ հիմա: Այն ժամանակ Հայաստանին օգնութեան ձեռք մեկնեց ողջ Խորհրդային Միութիւնը, հիմա այդ միութիւնը չկայ եւ մեղմ ասած` մարդկային փոխյարաբերութիւններն էլ այլ են…
Պ.- Գիտէք` ես կարծում եմ, որ կը լինէր նոյն բանը: Նոյնպէս եւ բոլորը, ողջ աշխարհը կը գար օգնութեան: Մարդը չի փոխուել: Այսօրուայ մարդու մօտ յայտնուել է այֆոն, փլանշեթ, ինթերնեթ, իսկ ըստ էութեան մենք չենք փոխուել: Այո՛, փոխուել են չափանիշները: Ես դաստիարակուել եմ այլ երկրի արժէքներով, ուրիշ գաղափարախօսութեամբ, ես այսօր ամէն ինչի նայում եմ այլ կերպ եւ` ի՞նչ: Իսկ իմ էութիւնը հօ չի՞ փոխուել: Միեւնոյն է` ես իմ որդիներին փորձում եմ սովորեցնել, թէ ինչպիսի՛ն է կեանքը: Ի հարկէ ես չեմ կարող փակել ինթերնեթը, բայց տանը կան գրքեր, Թոլսթոյը, Թուրկենեւը հօ չե՛ն փոխուել: Սայաթ Նովան հօ չի՛ փոխուել: Այնտեղ էլ եղել են նոյն խանդն ու սէրը, ատելութիւնը, հաւատարմութիւնն ու դաւաճանութիւնը: Ամէն ինչ նոյնն է: Մարդը վերցրել ու սպաննել է ծեր կնոջը, որովհետեւ իրեն փող է պէտք եղել: Այդ նոյնը հիմա էլ կայ, ուղղակի մի փոքր` ընդարձակուած ձեւով: Մենք ուղղակի պէտք է ասենք… Տղանե՛ր, ճշմարտութիւնը այլ բանի մէջ է:
Հ.- Ինչո՞ւմ:
Պ.- Ճշմարտութիւնը սէրն է, ճշմարտութիւնը մայրն է: Ես որպէս հաղորդավար` յաճախ եմ հարցնում` ե՞րբ էք վերջին անգամ զանգ տուել ձեր ծնողներին: Չէ՞ որ իւրաքանչիւրդ ունէք հեռախօս, որում գրուած է մամա, մայրիկ, մամայ ջան, մուսիկ եւ այլն, ե՞րբ էք վերջին անգամ ջերմ խօսք ասել ձեր մօրը: Եւ եթէ իմ միջոցառման աւարտից յետոյ հարիւր կամ երեք հարիւր մարդուց գոնէ մէկը անգամ զանգի իր մօրը, նշանակում է, ես ինչ-որ բան արել եմ … չնայած` ես ոչինչ չեմ արել, ուղղակի յիշեցրել եմ….
Հ.- Ալե՛ք ես մաղթում եմ, որ ձեզ մօտ ամէն ինչ ստացուի:
Պ.- Կը ստացուի, ես համոզուած եմ:
