Երէկ` երկուշաբթի, 26 յունուար 2015-ին, «Ազդակ»-ի «Արսէն Չաղլասեան» ժողովասենեակին մէջ տեղի ունեցաւ հարցազրոյց մը Միշիկընի համալսարանի Տիրպոռնի մասնաճիւղի Հայագիտական Հետազօտութեանց Կեդրոնի վարիչ դոկտ. Արա Սանճեանի հետ: Հայոց ցեղասպանութեան պատմագրութեան եւ ուսումնասիրութեան շուրջ հարցազրոյցը վարեց «Ազդակ»-ի միջազգային լուրերու խմբագիր Վահրամ Էմմիեան:
Խօսելով յետեղեռնեան սփիւռքի մէջ Հայոց ցեղասպանութեան պատմագրութեան հոլովոյթին մասին` դոկտ. Սանճեան յայտնեց, որ Եղեռնի պատմագրութեան նախաքայլերը սկսած են անոր աւարտէն անմիջապէս ետք` 1918-1922-ին Պոլսոյ մէջ, շնորհիւ Անտոնեանի, Ալպոյաճեանի, Թէոդիկի եւ Ակունիի: Ընթացք կ՛առնէ օտար գործերու, ինչպէս Եոհաննէս Լեփսիուսի յուշերու թարգմանական աշխատանքը: Դոկտ. Սանճեան նշեց, որ հայկական սփիւռքը կը շարունակէ այս առումով մնալ կարեւոր կեդրոն մը, սակայն ներկայիս շեշտը կը դրուի անգլերէն եւ այլ օտար լեզուներու վրայ, հոլովոյթ մը, որ ընթացք առաւ շուրջ 1965-ին:
Խօսելով Հայոց ցեղասպանութեան ուսումնասիրութեան մէջ Թուրքիոյ պետական դիրքորոշումը չկիսող թուրքիացի (թուրք, քիւրտ, ալեւի եւ այլն) պատմաբաններու եւ հասարակագէտներու ներդրումին մասին` ան ըսաւ, որ նշեալ պատմաբաններու երեւոյթը սկսաւ Թաներ Աքչամով, որ եղաւ առաջինը, որ Թուրքիոյ մէջ թրքերէն գիրք տպեց, առանց հաճոյանալու թրքական իշխանութիւններուն: Հայոց ցեղասպանութեան ուսումնասիրութեան աշխատանքին մէջ թուրքիացի պատմաբաններու ներգրաւումը բաւական նորութիւններ բերաւ, եւ անոնք կապի մէջ են սփիւռքի մէջ ապրող ցեղասպանագէտ հայերու հետ: Սակայն անոնց հետ ալ կան տարակարծութիւններ, ինչ որ գիտութեան մէջ բնական երեւոյթ է:
Ինչ կը վերաբերի Հայաստանի մէջ Հայոց ցեղասպանութեան պատմագրութեան, դոկտ. Սանճեան յայտնեց, որ քաղաքական պատճառներով ատիկա աւելի ուշ սկսած է, քան սփիւռքի մէջ: Գործը թափ սկսաւ առնել 1965-ին եւ անկէ ետք: Անկախութենէն ետք բնականաբար փոխուեցաւ հայեցակէտը, որովհետեւ չմնացին մոսկովեան կաշկանդումները, սակայն տակաւին որակական ցատկ չկայ, եւ երիտասարդ սերունդը տակաւին իր նախաքայլին մէջ է:
Խօսելով հետազօտութեան համադրուած օրակարգի մը կարելիութեան մասին` ան ըսաւ, որ տեսականօրէն շատ լաւ պիտի ըլլար, եթէ կարելի ըլլար քննարկել, թէ ի՛նչ պիտի ըլլան յաջորդ քայլերը: «Չեմ կրնար ըսել, թէ այժմ այդպիսի բան կայ եւ կը դժուարանամ ըսել, որ այդ մէկը կարելի է` շարք մը ազդակներու պատճառով», ըսաւ դոկտ. Սանճեան:
Հարցազրոյցի վերջաւորութեան անդրադարձ կատարուեցաւ Հայոց ցեղասպանութեան ուսումնասիրութեան` համեմատական ցեղասպանագիտութեան եւ արեւելագիտութեան պրիսմակէն դիտուած: Ան նշեց, որ մենք քիչ աշխատանք տարած ենք Հայոց ցեղասպանութիւնը այլ ցեղասպանութիւններու հետ համեմատելու ուղղութեամբ, իսկ արեւելագիտութեան ծիրին մէջ մեր աշխատանքը առաւել նուազ է, քան համադրական մարզին մէջ մեր աշխատանքը:
Հարցազրոյցի տեսերիզը յառաջիկային պիտի տեղադրուի «Ազդակ»-ի կայքին վրայ: