2015 թուականը կը զուգադիպի հայոց Ցեղասպանութեան 100-ամեակին: Ծանօթ է համաթուրանականութեան դժոխային ծրագիրը, որուն գլխաւոր զոհը եղաւ հայ ժողովուրդը: Սակայն այդ ծրագիրը չիրականացաւ, եւ հայութիւնը, թէկուզ` բռնագաղթուած իր հայրենի բնօրրանէն, շարունակեց գոյատեւել աննկուն կամքով ու պայքարով: Յետեղեռնի հանգրուանը նոյնը չէր, ինչ որ էր նախաեղեռնեան շրջանը: Գործի լծուեցան բոլորը, յատկապէս` հայուհին, հայ մայրը, իրենց կարելին ընելով, թեթեւցնելու համար համայն հայութիւնը կրծող վէրքին դառնութիւնը: Հայութեան գոյատեւման այդ պայքարին մէջ բիւրաւոր հայեր իրենց անձնդիր ու անսակարկ զոհողութիւններով կարեւոր ներդրում բերին:
Անձնուրաց այդ հայուհիներու փաղանգի երախտաշատ դէմքերէն է Ռուբինա Օհանջանեան:
Ռուբինա
(Սոֆի Արէշեան-Օհանջանեան)
(1881-1971)
Ծնած է Թիֆլիս: Ան մեծցած է ռուսախօս շրջանակի մէջ: Անոր եղբայրն ու մեծ հայրը եղած են ռուսական բանակի սպաներ: Մինչեւ 18 տարեկան հայերէն խօսիլ, գրել-կարդալ չէր գիտէր: 1900-ին աւարտեց Թիֆլիսի Գիմնազիան եւ պաշտօնավարեց Պաքուի մէկ դպրոցին մէջ: Արեւմտահայաստանի եւ թրքահայութեան իրավիճակին մօտէն ծանօթացաւ շնորհիւ ՀՅԴ-ի հիմնադիրներէն` Քրիստափոր Միքայէլեանի ու քսան տարեկանին մուտք գործեց ազատագրական պայքարի յորձանուտ, դառնալով հայ ազատագրական շարժման ակնառու կին գործիչներէն մէկը: Խառնուածքով խանդավառ, գործունեայ, անվախ, վհատիլ չգիտցող եւ յանդուգն էր: Ազգային յեղափոխական գործունէութեան մէջ ան շուտով ուշադրութիւն գրաւեց իր արտակարգ կարողութիւններուն համար: Շատ գաղտնապահ էր եւ մեծ բարեխղճութեամբ կը կատարէր իրեն յանձնուած բոլոր պարտականութիւնները:
Ան յեղափոխական կեանքի մէջ գործեց Ռուբինա Ֆայն ծածկանունով , իսկ ազգային պատմութեան մէջ ծանօթ է Ռուբինա անունով: Քրիստափորի եղերական մահէն ետք մասնակցեցաւ սուլթան Ապտիւլ Համիտի դէմ մահափորձին, որմէ ետք անցաւ Եւրոպա:1908-ին, օսմանեան սահմանադրութեան հռչակումէն ետք, Ռուբինա Սաթենիկ Օհանջանեանի հետ Պոլիս գնաց եւ միասին գործեցին: Ռուբինայի ազգային յեղափոխական գործունէութիւնը չվրիպեցաւ օրուան ցարական իշխանութեան ուշադրութենէն, որ կասկածելով` ձերբակալեց զայն: Ռուբինային եղբայրը` զօրավար Արէշեան, յաջողեցաւ ազատել քոյրը, պայմանաւ որ ան այլեւս Կովկաս, Մոսկուա եւ Փեթերսպուրկ ոտք չկոխէ: Ռուբինա ամուսնացաւ իր յեղափոխական ընկերոջ` Համօ Օհանջանեանին հետ ու 1915-ին անոր հետ վերադառձաւ Հայաստան: Իսկ 1917-ին անոնք մեկնեցան Թիֆլիս եւ ձեռնարկեցին հիւանդանոցներու այցելութեան ու կարիքաւորներու օգնութեան գործին: Հայաստանի Հանրապետութեան ծագումի եւ անկումի օրերուն Ռուբինա ամուսնոյն` վարչապետ Համօ Օհանջանեանի կողքին էր: Աւելի ուշ Հայաստանի ծանօթ պայմաններուն բերումով անոնք Գահիրէ հաստատուեցան:
Այնուհետեւ Ռուբինա իր ամուսնոյն հետ աշխատեցաւ 1928 մայիս 28-ին կազմուած «Համազգային» կրթական եւ հրատարակչական ընկերութեան մէջ: Ան երկար տարիներ հասութաբեր ձեռնարկներ կազմակերպեց եւ անոնց եկամուտը յատկացուց Պէյրութի Համազգայինի Ճեմարանին:
Հետագային ան միացաւ իր զաւկին եւ հաստատուեցաւ Քանատա, ուր շարունակեց իր ազգային հասարարկական գործունէութիւնը` միշտ թելադրելով ամուր փարիլ մեր ազգային սրբութիւններուն եւ պահել մեր ազգային գոյութիւնը: Ան մահացաւ Քանատայի մէջ, 21 ապրիլ 1971-ին:
Ռուբինա իր գտնուած վայրերուն մէջ անսակարկօրէն գործեց ի սպաս իր ազգին ու ժողովուրդին, յատկապէս` ՀՕՄ-ի զանազան մասնաճիւղերուն մէջ իր օգտաշատ ներդրումը բերելով անոնց յառաջդիմութեան ու ծրագիրներու իրականացման մէջ: Ահա թէ ինչո՛ւ այս օրինակելի հայուհիին ու ազգային հերոսուհիին անունով մկրտուած են ԼՕԽ-ի թէ ՀՕՄ-ի զանազան շրջաններու մասնաճիւղեր:
