Արցախի Հանրապետութեան Արտաքին Գործերի Նախարար
Կարէն Միրզոյեանի Հարցազրոյցը «Նիուզ.Ամ» Գործակալութեանը
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ինչպիսի՞ն էր 2014 թուականը Արցախի Հանրապետութեան արտաքին քաղաքականութեան համար: Ինչպիսի՞ ձեռքբերումներ եւ բացթողումներ կային:
ԿԱՐԷՆ ՄԻՐԶՈՅԵԱՆ.- 2014 թուականին Արցախի Հանրապետութեան արտաքին քաղաքականութեան առաջնային ուղղութիւնը, ինչպէս եւ նախորդ տարիներին, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան միջազգային ճանաչման գործընթացն էր: Այդ իմաստով տարին բաւական արդիւնաւէտ էր. ԼՂՀ միջազգային ճանաչման հարցում վերջին տարիների դրական միտումները շարունակուեցին նաեւ անցեալ տարի: Այսպէս, Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքը սատարող բանաձեւ ընդունեց ամերիկեան Քալիֆորնիա նահանգը` դառնալով Ռոտ Այլընտից, Մասաչուսեցից, Մէյնից եւ Լուիզիանայից յետոյ հինգերորդ նահանգը, որը պաշտպանեց ԼՂՀ անկախութիւնը: Յիշեցնեմ, որ աւելի վաղ` 2012 թուականին, նման բանաձեւ էր ընդունել Աւստրալիայի ամենամեծ նահանգի` Նոր Հարաւային Կալէսի օրէնսդիր մարմինը:
ԼՂՀ միջազգային ճանաչման գործընթացն անցեալ տարի ներառեց նաեւ եւրոպական մայրցամաքը: Արցախի ինքնորոշման իրաւունքի մասին բանաձեւ ընդունեց Պասքերի երկրի (Սպանիա) խորհրդարանը: ԼՂՀ-ն որպէս անկախ պետութիւն ճանաչելու մասին յայտարարեց նաեւ Պասքերի երկրի Կիպուսքոա նահանգի նախագահը:
Աշնանը Նաւարայի խորհրդարանի նախագահների խորհուրդը (Սպանիայի ինքնավար մարզ) հանդէս եկաւ պաշտօնական յայտարարութեամբ այն մասին, որ Լեռնային Ղարաբաղի իշխանութիւնները պէտք է պարտադիր կողմ հանդիսանան ցանկացած ձեւաչափի, որը կարող է վճռորոշ դերակատարութիւն ունենալ երկրի ապագայի համար:
Զգալիօրէն ընդլայնուեցին Արցախի եւ օտարերկրեայ տարբեր համայնքների միջեւ ապակենտրոնացուած համագործակցութեան շրջանակները: Այսպէս, անցեալ տարի Բարեկամութեան հռչակագրեր են ստորագրուել Ֆրանսայի Վիէն, Պուրկ լէ Վալանս, Պուկ Պել Էր եւ Արցախի Հատրութ, Շուշի եւ Ասկերան քաղաքների միջեւ: Քարվաճառի եւ Հատրութի հետ բարեկամական յարաբերութիւնների հաստատման մասին նման հռչակագրեր են ընդունուել նաեւ ամերիկեան Փիքօ Ռիվերա եւ Պըրպանք քաղաքների կողմից: Համագործակցութեան մասին համաձայնագիր է ստորագրուել նաեւ Ստեփանակերտի եւ Տոնոսթիայի միջեւ (Պասքերի երկիր):
Այսպիսով, ներկայումս արցախեան համայնքների հետ բարեկամական յարաբերութիւնների հաստատման մասին համաձայնագրեր են ստորագրուել չորս ամերիկեան եւ հինգ եւրոպական քաղաքների հետ, ինչը հնարաւորութիւն է ընձեռում համագործակցելու եւ տարբեր ծրագրեր իրականացնելու մշակոյթի, կրթութեան, մարմնամարզանքի, առեւտրի եւ տեղական ինքնակառավարման ոլորտներում:
Բացի Լիթվայի խորհրդարանում Արցախի հետ բարեկամութեան խմբի եւ Ֆրանսայում Բարեկամութեան շրջանակի, որը կազմուած է ծերակուտականներից, խորհրդարանի անդամներից եւ հասարակական-քաղաքական գործիչներից, անցեալ տարի Եւրախորհրդարանում Արցախի հետ Բարեկամութեան խումբ ձեւաւորելու գործընթաց է սկսուել, որն աւելի յստակ ուրուագծեր կը ստանայ արդէն այս տարի:
Օրակարգում է մնում ազրպէյճանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորման գործընթացը: Ցաւօք, ստիպուած ենք արձանագրել, որ 2014 թուականին նոյնպէս ազրպէյճանական իշխանութիւնների վարած ապակառուցողական քաղաքականութեան պատճառով չյաջողուեց այդ հարցում իրական առաջընթացի հասնել: Ինչպէս գիտէք, անցեալ տարուայ մայիսին լրացաւ ազրպէյճանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան գօտում հրադադարի ռեժիմի մասին համաձայնագրի 20 տարին, որը ստորագրուել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան, Ազրպէյճանի Հանրապետութեան եւ Հայաստանի Հանրապետութեան միջեւ:
Այս համաձայնագրի ուժի մէջ մտնելու 20-րդ տարեդարձը լաւ հնարաւորութիւն էր ընձեռում բացառապէս խաղաղ ճանապարհով հակամարտութիւնը լուծելու` կողմերի հաւատարմութիւնը հաստատելու համար: Դրա հետ կապուած, ԼՂՀ իշխանութիւնները վերահաստատեցին Լեռնային Ղարաբաղի եւ Ազրպէյճանի զինուած ուժերի շփման գծում լարուածութեան թուլացման եւ կայունութեան ու կանխատեսելիութեան ապահովման իրենց առաջարկները:
Սակայն Ազրպէյճանը ոչ միայն հրաժարուեց այս առաջարկներից` չնայած միջնորդների աջակցութեանն ու միջազգային հանրութեան կոչերին, այլեւ գնաց ղարաբաղեան հակամարտութեան գօտում իրավիճակի աննախադէպ սրման ճանապարհով: Խօսքը ե՛ւ ազրպէյճանական կողմի ամրանը ձեռնարկած մի շարք խափանարարական գործողութիւնների ու ԼՂՀ տարածք ներթափանցելու փորձերի, ե՛ւ ԼՂՀ պաշտպանութեան բանակի ռազմաօդային ուժերի` ուսումնավարժական թռիչք իրականացնող ուղղաթիռի խոցման մասին է: Իր գործողութիւններով Ազրպէյճանը միայն աւելի բարդացրեց ազրպէյճանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան վերջնական կարգաւորման հեռանկարը եւ յետ նետեց կարգաւորման գործընթացը:
Հ.- Արտերկրում ԼՂՀ նոր ներկայացուցչութիւնների բացում նախատեսւո՞ւմ է: Քանի՞ երկրներում եւ քաղաքներում արդէն ներկայացուցչութիւններ կան:
Կ. Մ.- Արցախի Հանրապետութիւնը մշտական ներկայացուցչութիւններ ունի Հայաստանում, Գերմանիայում, Աւստրալիայում, Լիբանանում, ինչպէս նաեւ ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի համանախագահ երկրներում` Ռուսաստանում, Ֆրանսայում եւ Միացեալ Նահանգներում: Մեր ներկայացուցիչները հետեւողական գործունէութիւն են ծաւալում` այդ երկրներում Արցախի շահերը ներկայացնելու եւ պաշտպանելու, մեր հանրապետութեան մասին առարկայական, հաւաստի տեղեկութիւն տարածելու ուղղութեամբ:
Արտերկրում ԼՂՀ մշտական ներկայացուցիչների գործունէութեան առաջնահերթ ուղղութիւնը, ի հարկէ, Արցախի միջազգային ճանաչման գործընթացի ընդլայնմանը նպաստելն է: Առաջադրուած խնդիրների շարքում կարեւոր տեղ է զբաղեցնում նաեւ մեր երկրի տնտեսութեան մէջ ներդրումներ ներգրաւելը:
ԼՂՀ մշտական ներկայացուցչութիւնների բացումն ինքնանպատակ չէ: Առաջին հերթին դիտարկում ենք քայլեր իրականացնելու հնարաւորութիւնը, որոնք ուղղուած կը լինեն արդէն գոյութիւն ունեցող ներկայացուցչութիւնների գործունէութեան արդիւնաւէտութեան բարձրացմանը, միաժամանակ չենք բացառում մօտ ապագայում նոր ներկայացուցչութիւններ բացելու հնարաւորութիւնը:
Հ.- Ձեր կարծիքով, հայկական կողմը եւ սփիւռքը բաւարար ջանքեր գործադրո՞ւմ են ԼՂՀ միջազգային ճանաչման ուղղութեամբ:
Կ. Մ.- ԼՂՀ միջազգային ճանաչման հարցը համահայկական նշանակութեան այն հարցերից է, որոնց շուրջ համախմբուած են ամբողջ աշխարհի հայերը: Վստահ եմ, որ պետականաշինութեան գործում ԼՂՀ ձեռքբերումների միջազգային մակարդակով ճանաչումն անհնար է առանց բոլոր հայերի համատեղ ջանքերի` անկախ նրանց բնակութեան վայրից:
Հ.- Կարելի՞ է խօսել ղարաբաղեան հիմնախնդրի կարգաւորման հարցում Երեւանի եւ Ստեփանակերտի դիրքորոշումների լիարժէք համընկնման մասին:
Կ. Մ.- Ե՛ւ ԼՂՀ-ն, ե՛ւ Հայաստանի Հանրապետութիւնը կիսում են ազրպէյճանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան կարգաւորման մոտելի միասնական տեսլականը: Միաժամանակ, դա չի բացառում այդ նպատակին տարբեր ճանապարհներով հասնելու հնարաւորութիւնը:
Հ.- Ինչ էք կարծում, առաջիկայում հնարաւո՞ր է բանակցային գործընթացին ԼՂՀ-ի լիարժէք մասնակցութիւնը: Եւ հակառակը, արդեօք յաջող կը լինե՞ն առանց ԼՂՀ-ի մասնակցութեան անցկացուող բանակցութիւնները:
Կ. Մ.- Ակնյայտ է, որ հակամարտութեան կարգաւորման գործընթացում իրական առաջընթացի կարելի է հասնել` միայն հաշուի առնելով առկայ իրողութիւնները եւ բանակցային գործընթացի լիարժէք ձեւաչափի վերականգնման պայմանով` դրա բոլոր փուլերին ԼՂՀ-ի անմիջական եւ ուղղակի մասնակցութեամբ: Ցանկանում եմ ընդգծել, որ խօսելով բանակցային գործընթացին ԼՂՀ լիարժէք մասնակցութեան մասին` մենք ելնում ենք հակամարտութեան կարգաւորման շահերից:
Բանակցութիւնների սեղանին հակամարտութեան հիմնական կողմերից մէկի` ԼՂՀ-ի բացակայութիւնը խնդրայարոյց է դարձնում ազրպէյճանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան վերջնական կարգաւորմանը հասնելը: Վստահ ենք, որ բանակցութիւններին ԼՂՀ-ի անմիջական մասնակցութեան վերականգնումը ազրպէյճանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան շուտափոյթ կարգաւորմամբ շահագրգիռ բոլոր կողմերի շահերից է բխում:
Այսօր դրա միակ խոչընդոտը պաշտօնական Պաքուի ապակառուցողական քաղաքականութիւնն է եւ նրա` առկայ իրողութիւնները ճանաչելու ցանկութեան բացակայութիւնը:
Հ.- Ինչպիսի՞ն է Ազրպէյճանից հայ փախստականների իրավիճակը ԼՂՀ-ում:
Կ. Մ.- Փախստականները սկսել են տարածաշրջանում յայտնուել հակամարտութեան սրմանը զուգահեռ, որը հետեւանք էր Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքի իրացումն ուժային ճանապարհով ճնշելու` Ազրպէյճանի փորձերի: 1988-1990-ականներին Ազրպէյճանից աւելի քան 120 հազար հայ փախստական ժամանեց Լեռնային Ղարաբաղ, որոնց շուրջ 30 հազարը բնակութիւն հաստատեց ԼՂՀ-ում եւ շարունակում է այստեղ ապրել մինչ օրս:
Փախստականների այս խումբը տարածաշրջանում ամէնից խոցելին է, քանի որ նրանք զրկուած են միջազգային պաշտպանութիւնից եւ աջակցութիւնից` Ազրպէյճանի իշխանութիւնների ապակառուցողական դիրքորոշման պատճառով, որոնք խոչընդոտում են մասնագիտացած կազմակերպութիւնների, մասնաւորապէս` ՄԱԿ-ի Փախստականների հարցերով Գերագոյն յանձնակատարի վարչութեան ներկայացուցիչների այցերին ԼՂՀ: Խոչընդոտելով միջազգային մասնագիտացուած կազմակերպութիւնների մարդասիրական շփումը Լեռնային Ղարաբաղում բնակուող փախստականների հետ` ազրպէյճանական իշխանութիւնները շարունակում են խախտել այս խաւի մարդկանց հիմնարար իրաւունքները:
Ֆինանսական եւ բարոյական աջակցութիւն չստանալով, լինելով շրջափակման մէջ` ԼՂՀ կառավարութիւնը ստիպուած էր այդ խնդիրը լուծել իր սահմանափակ ֆինանսական հնարաւորութիւնների շրջանակում: Միաժամանակ, Լեռնային Ղարաբաղը, ի տարբերութիւն Ազրպէյճանի, չի քաղաքականացնում այդ մարդասիրական խնդիրը եւ դա քաղաքական առեւտրի առարկայ չի դարձնում` փախստականներին պահելով վրանային ճամբարներում եւ զգալի գումարներ ստանալով միջազգային կառոյցներից:
Հ.- Որո՞նք են լինելու 2015 թուականի առաջնահերթութիւնները:
Կ. Մ.- Արցախի Հանրապետութեան արտաքին քաղաքական գործունէութեան առաջնային ուղղութիւները 2015 թուականին մնում են ազրպէյճանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորումը եւ ԼՂՀ միջազգային ճանաչումը:
Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը, լինելով հակամարտութեան վերջնական կարգաւորմանը հասնելու հարցում ամէնից շահագրգիռ կողմը, այսուհետ նոյնպէս գործադրելու է բոլոր ջանքերը` ամուր խաղաղութիւն ու կայունութիւն հաստատելու համար:
Ինչ վերաբերում է ԼՂՀ միջազգային ճանաչմանը, ապա վստահ եմ, որ այդ գործընթացը նոյնպէս շարունակուելու է, եւ մենք դրա նոր դրսեւորումների ականատեսն ենք լինելու:
