Բագին
Երեք տարուան կեանք ունի «Բագին» ամսագիրը: Բեղուն կեանք մը: Երեք տարի անընդհատ, ժամացոյցի կանոնաւորութեամբ, ամէն ամիս կը հասնի մեզի, յամառօրէն կը բախէ մեր դռները` յիշեցնելու համար, որ տեղ մը գրականութեան նուիրուած, գրականութեամբ ապրող, գրականութիւնը իրենց մեծագոյն կիրքը ըրած խանդավառ եւ ինքնամոռաց տղաք կան, որոնք սփիւռքի դժնդակ պայմաններուն մէջ կը ծառայեն գեղեցիկ դպրութեան:
«Բագին» երբեք յուսախաբ չէ ըրած ընթերցողը: Աւարտած ենք ընթերցումը ափսոսանքով ու յաջորդ թիւին մեր սպասումը եղած է աւելի ուժգին: Նոր բան մը գտած ենք ամէն անգամ անոր էջերուն մէջ եւ նորոգուած հասած ենք վերջին էջը ու մխիթարուած` արտասահմանի մեր իմացական այս հաւատաւոր ճիգին առջեւ:
«Բագին», արդարեւ, երեք տարուան իր գոյութեան կարճ շրջանին իսկ կրցած է ինքզինք դարձնել սփիւռքի մտաւորական կեանքի ամէնէն հարազատ հայելին: Հոն կը գտնենք ճաշակը, մտահոգութիւնները, ակնկալութիւնները, զայրոյթը երբեմն ու տագնապը յաճախ մեր կեանքը խորութեամբ ապրող մտաւորական ընտրանիին: Ընթերցողը էջ առ էջ կը թերթատէ սփիւռքի այս սրտառուչ գիրքը ու սքանչացումով կը յամենայ այն ազնուական նուիրումին առջեւ, որուն կենդանի վկան է «Բագին»:
Անշուշտ չենք կրնար պնդել, որ այս մեծ ամսագրին լոյս ընծայած բոլոր կտորները գրական յաջողութիւններ են, կամ բոլոր ստորագրութիւնները արուեստի վաւերականութեան կնիքը կը կրեն: Կարգ մը պարագաներու կրնանք նոյնիսկ հակառակը պնդել: Բայց պարագան նոյնը չէ՞ արդեօք եւրոպական գրական բարձրագոյն մակարդակի մը վրայ եղող հանդէսներուն: Այս բոլորին մէջ ինչ որ ուշագրաւ է, նոր անուններուն հանդէպ խմբագրութեան ցոյց տուած գուրգուրանքն է, նոր գրողներ հրապարակ բերելու եւ զանոնք քաջալերելու բարի ցանկութիւնը:
Սփիւռքի հայ արուեստագէտն ու մտաւորականը ունեցան իրենց բեմը: Ծանօթ ու սիրուած անուններ հաւաքուեցան այդ բեմին շուրջ ու հնարաւորութիւն ունեցան իրենց մտածումներն ու ապրումները հաղորդելու ընթերցող լայն զանգուածներուն: Այսօր, համաձայն խմբագրութեան յայտարարութեան, «Բագին» գլած անցած է ամէնէն լաւատես ակնկալութիւններն իսկ, իր երկու հազարէ աւելի սպառումով, ինչ որ իր նախընթացը չունի արտասահմանի մեր պայմաններուն մէջ:
Հոն կը գտնենք մեր ներկայ գրականութեան ամէնէն փայլուն, կենսունակ եւ սիրելի դէմքերը` Համաստեղ, Ն. Պէշիկթաշլեան, Արամ Հայկազ, Հ. Զարդարեան, Ն. Սարաֆեան, Կ. Սասունի, Եդ. Պոյաճեան, Պ. Սնապեան, Մ. Իշխան, Ա. Երկաթ, Յ. Գեղարդ, Լ. Մկրտչեան եւ կշիռ ունեցող բազմաթիւ մտաւորական այլ ուժեր: Թերթին անձնակազմը եւ մտաւորական այս շրջապատը զօրաւոր գրաւականն են անոր որակին եւ երաշխիքը` անոր յարատեւման:
Գրական այլ հանդէսներու մէջ պատահական երեւոյթ է գրական-իմացական այլազանութիւնը: «Բագին»-ի մէջ մնայունի հանգամանք ունի ան, մնայուն առաջադրանքի մը վերածուած է: Իր դէմքերը, գրախօսականները, նշմարները, արուեստի քրոնիկները, մշակութային արձագանգը թերթին կու տան այժմէականութիւն եւ զայն կ՛ընծայեն աշխուժ ու կենդանի: Այս բոլորին զուգահեռ է նաեւ ամսագրին հրատարակչական ձեւը: Գեղատիպ կողք, բծախնդիր ճաշակ, նիւթերու մտածուած դասաւորում եւ գուրգուրոտ վերաբերում բովանդակութեան նկատմամբ. առաքինութիւններ, որոնց համար «Բագին» ո՛չ մէկ ընկրկում ունեցաւ անցնող երեք տարիներու ընթացքին: Այս բոլորը կը ներշնչեն այն խոր հաւատքը, որ ապագային ալ նոյն ոգիով պիտի շարունակուի գեղեցիկ այս գործը:
***
Կարելի չէ այս առիթով առանձնապէս չանդրադառնալ «Բագին»-ի լոյս ընծայած բացառիկ թիւերուն:
Անցնող երեք տարիներու ընթացքին «Բագին» հրատարակեց երեք բացառիկ թիւեր, նուիրուած` Մեսրոպ Մաշտոցին, Սայաթ Նովային եւ Յ. Օշականին: Այս երեք անունները երեք անկրկնելի արժէքներն են մեր դպրութեան: Մեսրոպ Մաշտոց` իր աստուածատուր հանճարով եւ ցեղին փառքը հայակերտող իր գիւտով: Սայաթ Նովա` իր աննման քնարով եւ բանաստեղծական անկորնչելի արժանիքներով: Յակոբ Օշական` գրականութեան հանդէպ նուիրումի իր ստեղծագործ կիրքով, մեհենական մոլեռանդութեամբ եւ անշիջելի վաստակով: «Բագին»-ի երեք բացառիկներն ալ սպառիչ կերպով տուած են երեք այս հսկաներուն դէմքերը, բանասիրական, գեղարուեստական, բայց մանաւանդ` արժէքներու բնորոշումի անկիւններէն դիտուած: Սփիւռքի լաւագոյն գրողները արտայայտուած են անոնց մասին` լոյսին հանելով անոնց արուեստին ու վաստակին բոլոր մասնայատկութիւնները: Բարեխիղճ մօտեցում եւ քննական ոգի` աշխատակիցներու կողմէ, եւ դասաւորումի ու ներկայացման նուրբ ճաշակ` խմբագրութեան կողմէ, վերածած են այս երեք «բացառիկները», երեք բացառիկ հրատարակութիւններու, որոնց ընդմէջէն ընթերցողի ընկալչութեան կը ներկայանան երեք այս լուսաւոր դէմքերը` պարզ, յստակ եւ ամբողջական: Չէ անտեսուած ամենադոյզն յուշի փշրանքն իսկ: Ու անոնք, որ Մեսրոպի, Սայաթ Նովայի եւ Օշականի մասին պիտի փափաքին լրիւ գաղափար կազմել, պէտք է դիմեն անպայման այս բացառիկներուն: Բացառիկներ են անոնք ոչ միայն «Բագին»-ի հաւաքածոներուն, այլ հայ մամուլի բոլոր բացառիկներուն մէջ կը պահեն իրենց գերազանց հանգամանքը: Փափաքելի է, որ կարկառուն դէմքերը ամբողջական կերպով, բացառիկ թիւերով ներկայացնելու «Բագին»-ի ճիգը մնայուն բնոյթ ստանայ եւ տարին գոնէ մէկ անգամ ընթերցողին տրուի այսպիսի սքանչելի վայելք մը:
Գ. ՆԳՐՈՒՐԵԱՆ
