ԴՈԿՏ. ԱՐԹՈՒՐ ԱՆԴՐԱՆԻԿԵԱՆ
Սիրելի՛ Վեհանոյշ,
Պէտք է ջանամ քերթուածներէդ ունեցած ջերմ զգայնութիւնս, մանաւանդ` ոգեշունչ եւ ոգեպայծառ արեւմտահայերէնով, քանի մը տողով յայտնել: Այս կու գայ անհատական մտածումներէս, մանաւանդ երբ ծննդավայրդ` Պէյրութ կը գտնուիմ` ոգեկանութեան յոյզ ու պոռթկում ապրող հայերու շրջանակին մէջ, կը յիշեմ Նիկողոս Սարաֆեանը. «Արեւմտահայը պիտի գտնէ իր լրիւ ինքնութիւնը` հասնելով աւելի բարձր գիտակցութեան մը»: Դու զգացած ես ինքնութեանդ էականութիւնը եւ խորհած. «Աս ճակատագիրը` իմս է», եւ հոնկէ կու գաս, յամենայն դէպս տողերուդ ծնունդ տուողը այդ կը վկայէ: Կ՛անցնիմ: Ես հաստատապէս համոզուած եմ, որ կեանքիդ մէջ ալ… բանաստեղծ ես: Այդ պատճառով գիրդ ինծի հարազատ կը թուի ու կարծես թէ կը պատասխանէ մարդոց այն հարցումներուն, որոնք զգայնութիւններ կ՛արթնցնեն «Կապոյտ ապրիլ»-էն / 1969, Պէյրութ / սկսեալ…
Արդ, մխիթարանք մը եղաւ երկու հատորներուդ հրատարակումը. քերթուած, արձակ գրութիւններ, գրադատականներ, Վեհանոյշը` վեհացնող: Ըսել կ՛ուզեմ` բանաստեղծի մը նկարագիրը որոշապէս եւ ճշմարտաբար մասնայատկող: Այս պահուս կը յիշեմ (անկարելի է մոռնալ ամէն պարագայի), որ «Սիրտդ սկիհ է»: Եւ, եթէ սկիհներով մեր նախնիք գինի կը մատրուակէին, ապա դուն «մտքեր ամոքող»-ի դերդ տարիներ անընդմէջ ստանձնած` հայ բանաստեղծիդ պարկեշտութեամբ, հոգւոյ նուիրականութեամբ կ՛աղօթես:
Հայր Աստուած,
քու հոգիիդ գերմարդկային տարրերէն
ամէն մարդու պուտ մը տար:
Ասիկա սոսկական բաղձանք մը չէ, եւ ոչ ալ ցանկութիւններէդ կու գայ. մտածումներէդ վերընծայ ապրում մը լռելեայն անլսելի ճիչ կ՛արձակէ: Ճիշդ այսպէս ապրած ես` ի խնդիր հայ մտքին ազնուացումին: Ինձմէ զատ շատեր եւ շատոնց այս անհակաճառելի կարծիքն ունեցած են: Ի՞նչ կը խորհիս, իրաւունք ունի՞մ. ներհայեցողաբար խորհիլ: Հատորներուդ վրայ ալ գրած ու խօսած են: Անոնցմէ` Գուրգէն Մահարի, Շահան Շահնուր, Մինաս Թէօլէօլեան, Պօղոս Սնապեան, Յակոբ Կարապենց, Երուանդ Ազատեան եւ այլք: Բազմածուփ աշխարհիդ նշանագիրներու ընդմէջէն դիմանկարդ յայտնաբերած են: Եւ, իրաւ, կը կարծեմ, թէ խտացումներէդ, սեւեռումներէդ լոյս կը ծորին, ուր «լուսամուտներ կան լոյսի, տարիներու հայելիներ», ու միշտ ալ առկայ է նուիրումդ իրականութեան արտացոլումին մէջ: Եւ քեզմէ անկախ` «մանկութիւնդ կապոյտ արտոյտներով» կը թառի ուսերուդ, կը զմայլի քեզմով, ու ժպիտդ նոյնն է` «ակօս չունի», վասնզի ատենին ընթերցած ես… «Աւետարան-աչքերը ճերմակ մամայիդ»: Սապէս կը շարունակուին տարիներդ, սփիւռքի ինքնախաբէութիւն առթող հեղեղին առջեւ` կ՛ալեկոծիս, անինքնագոհութիւն կ՛ապրիս, անհանգիստ կ՛ըլլաս, բայց կ՛ապրի հայութիւնը լուռ` սպասումի ու երկընտրանքի ընդմէջ` պարտ իր հաւատքին, որ քուկդ է ` ճակատագրուած…
Սիրելի՛ Վեհանոյշ,
Տեսակ մը ապրեցնող, զգայնական մթնոլորտ մը կայ քերթուածներուդ մէջ` անտեսուած տխրութիւններ եւ ուրախութիւններ, վասնզի` «Եկեր ես պարպուած կեանքերը հաւաքելու»: Վստահաբար` եկած ես, փնտռած-գտած` այն կեանքը, որ անգտանելի համարած ես: Բայց փնտռտուքդ չէ կարծրացած, այլ հոգիներ կը յուզէ ու հոգեւին կ՛ապրեցնէ: Ուրեմն կայ տագնապը` մտահոգութիւններովդ լեցուն. սփիւռքի ճակատագիրը, քեզմէ անկախ, ստուերիդ հետ կը քալէ` տեսակ մը զղջումով եւ անզղջում ամէնուն սրտին խօսող, խռովայոյզ ձայներանգներով: Ի վերջոյ` անդորր բերող նուագակցութեամբ մը: Յառաջագունէ` ընթերցողներուդ հաշտ բարեկրթութեամբ:
Ես կը հաւատամ. դուն «մութին մէջ որսորդներ տեսած ես»: Անոնք չյոգնեցան բնաւ: Ոչ միայն չյոգնեցան, այլ տարիներէ ի վեր խորհեցան, եւ գիտե՞ս` ինչո՛ւ, որովհետեւ անծանօթ ես յոգնութեանդ: Այս պատճառաւ խանդավառուեցայ, եւ ինծի կը թուի, որ` «Նետերը մեռած ձայներ կէտադրեցին»: Ուրեմն արարումդ ամբողջացած է: Մինչ այդ կը համարձակիմ ըսել, որ Վեհանոյշին խօսքը «գոյնով եւ շունչով» անգամ մը եւս ի յայտ բերուեցաւ: Ասիկա իրականութիւն է, գիտցածէս ու ապրածէս կը բխի: Կարելի չէ հրաժարիլ: Կը մնայ քերթուածներուդ շունչը, հիացումով կը կարդամ, ինչ որ գրած ես եւ ինչ ալ գրելու ըլլաս:
Սիրելի՛ Վերանոյշ,
Նամակս երկարեցաւ: Կը մնայ բարեկամօրէն մաղթել անյուսահատ ապրելիք օրեր, եւ որքան ալ մտահոգուիս, որ /«Իմ երկիրը տխուր է/ քանի որ ես այդտեղ չեմ»/, այդուհանդերձ, կը հաւատաս` «քալող եւ շնչող յոյսին սփիւռքի»: Եւ հիմա, վերջին տարիներու մեր օրերու տարաժամին, երբ ազգային ամէն ինչ տեղատուութենէն վար կ՛իյնայ, վստահ եմ, որ վերստին Հայաստանի եւ սփիւռքի լոյսին եւ յոյսին կը մնաս հաւատարիմ: Չէ վրիպած յոյսդ…
Երեւան, 20 հոկտ. 2020,
30 յունիս, 2025
Յատուկ «Ազդակ»-ին համար
