Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ
Այս արհեստական բանականութեան (AI-ԱԲ) մասին երեւակայած էին եւ իրենց դրութիւններուն մէջ ներկայացուցած էին գիտաերեւակայական վէպերու հեղինակները միայն, մինչ այսօր ան դարձած է իրականութիւն, եւ մենք զայն կը գործածենք մեր առօրեայ կեանքին մէջ… եւ յաճախ` առանց անդրադառնալու:
* * *
– Ի՞նչ է արհեստական բանականութիւնը
Արհեստական բանականութիւնը (ԱԲ) համակարգիչի (փրոկրամ) մարդ արարածին նմանը ընելու, զայն ընդօրինակելու: Ան սկիզբը յայտնուեցաւ գիտաերեւակայական վէպերուն մէջ, ապա, 20-րդ դարուն ճարտարագէտները սկսան հետաքրքրուիլ անով: Ներկայիս այս արհեստագիտութիւնը հսկայական քայլեր կ՛առնէ: ԱԲ-ը կրնայ կատարել` հաշիւներ, լուծել խնդիրներ, քշել, խօսիլ… Օրինակի համար, մարդամեքենաներ բժիշկներուն կ՛աջակցին քննութիւններու արդիւնքներ լուծելու, կամ ճիշդ դեղը ընտրելու համար: Նոյնիսկ մենք մեր առօրեայ կեանքին մէջ ակամայ անոր կը դիմենք. սմարթուաչ, ընկերային ցանցեր, գրութիւնը սրբագրող փրոկրամ…
Գրութիւն սրբագրո՞ղ: Ուրեմն ԱԲ-ը կրնայ իմ տեղս պարտականութիւննե՞րս կատարել… Ուսուցիչները եւ ուսումնական կազմերու մասնագէտները հարցեր կը դնեն այս գործիքներուն վերաբերեալ: Չաթճիփիթին կրնա՞յ շարադրութիւն մը գրել կամ հաւասարում մը բացատրել: Ճիշդ է, որ աշակերտներ արդէն գործածած են այս ծրագիրը իրենց պարտականութիւնները կատարելու համար, սակայն քննութեան օրը առանց անոր` անոնք նուազ հնարամիտ պիտի թուին:
Պէտք է նշել, որ այս մեքենաները եւ գործիքները «իսկական» բանականութիւն մը չունին: Անոնց ծրագիրը գրուած է մարդոց կողմէ, անոնք առանձին բան մը չեն կրնար «սորվիլ»: Սակայն կարգ մը անձեր կը վախնան, որ այս գործիքները կրնան սխալ տեղեկութիւններ տարածել: Հետեւաբար, արդեօ՞ք պէտք է անոնց համար սահմաններ ճշդել, արգիլել դպրոցներուն մէջ… Կարեւորը մտածելն է ԱԲ-ի գործածութեան մասին եւ ինքզինքին ճիշդ հարցումները ուղղել… իսկական մարդ արարածներու պէս:
Թանզանիոյ Մէջ Արեւային Վահանակներ`
Դպրոցական Պայուսակներուն Վրայ
Թանզանիոյ մէջ բազմաթիւ ընտանիքներ տան մէջ ելեկտրականութիւն չունին, յատկապէս եթէ անոնք քաղաքէն դուրս կ՛ապրին: Անոնք քարիւղով լամբեր կը գործածեն լուսաւորուելու համար: Ասիկա օդը կ՛ապականէ, վտանգաւոր է եւ սուղ արժող միջոց մըն է:
Այս պայմաններուն մէջ կ՛ապրէր Իննոսան Ճէյմս Սալլի, երբ փոքրիկ էր: Անոր մայրը եւ մեծ մայրը ուսուցչուհիներ էին: Անոնք ամէն գիշեր կը ստուգէին, թէ լամբին մէջ բաւականաչափ քարիւղ կա՞ր, որպէսզի ան կարենար կարդալ եւ դասերը սորվիլ: Հետագային Սալլի ուզեց այս հարցին լուծում մը գտնել:
***
2016 թուականին Սալլի գաղափար մը կը յղանայ, արեւային վահանակ մը հաստատել պայուսակի մը վրայ` ուժանիւթ հայթայթելու համար լամբի մը, որ կարելիութիւնը պիտի տար մանուկներուն լոյս ունենալու, երբ արեւը մար մտնէր:
Պաթթըրին կը լեցուէր, երբ մանուկը դպրոց կ՛երթար, եւ այդ լեցուած պաթթըրին կրնար զօրաւոր լոյս տալ 5 ժամուան ընթացքին, եւ թեթեւ լոյս` մինչեւ 8 ժամ:
***
Իննոսան Ճէյմս սկսաւ դպրոցական այս պայուսակները առանձին պատրաստել: Ամիսը ան մինչեւ 80 պայուսակ կը կարէր: Անոր հնարքը մեծ յաջողութիւն կը գտնէ: 2018-ին ան կը կազմէ առաջին խումբը, որ ամսական աւելի քան 1000 պայուսակ կ՛արտադրէր:
Այս պայուսակները քարիւղի լամբէ մը նուազ սուղ են եւ շատ լաւ կը ծախուին: 2019 թուականին, Իննոսան Ճէյմս կը հիմնէ «Սոմա Պակզ» հաստատութիւնը: Յաջորդ տարին ան կը բանայ գործարան մը, ուր կ՛աշխատին 65 պաշտօնեաներ: Անոնք ամսական 10 հազար պայուսակ կը պատրաստեն:
Այս պայուսակները կը ծախուին Թանզանիոյ մէջ, ինչպէս նաեւ` Քենիոյ, Ռուանտայի, Մատակասկարի, Նիկերիոյ մէջ…
Գիտէի՞ր, թէ դպրոցական այս պայուսակները կը պատրաստուին կերպընկալէ տոպրակներով, որոնք կը մաքրուին եւ կը կարուին վերամշակուելէ առաջ:
