Կազմակերպութեամբ «Մասիս» շաբաթաթերթին եւ հովանաւորութեամբ Լոս Անճելըսի ՍԴՀԿ շրջանի վարիչ մարմինին, հինգշաբթի, 7 նոյեմբեր 2024, երեկոյեան ժամը 7:30-ին, ՀԿԲՄ-ի կեդրոնին մէջ տեղի ունեցաւ դոկտ. Աբէլ քհնյ. Մանուկեանի «Հնչակեան կուսակցութեան կազմաւորումը եւ Քսան կախաղաններու մասին անդրադարձը եւրոպական մամուլի ու դիւանագիտական թղթակցութեանց մէջ» եւ նոյնին անգլերէն թարգմանութեան՝ «The Origins of the Hnchakian Party in Geneva and the Legacy of the Twenty Gallows» հատորներուն շնորհահանդէսը:
Բացման խօսքը արտասանեց եւ ամբողջ ձեռնարկը վարեց օրդ. Սօսի Լաչինեան, որ նախ գրականասէր ներկաներուն ներկայացուց ձեռնարկին մանրամասնութիւնները, ինչպէս նաեւ օրուան բանախօսներուն եւ ընդհանրապէս բոլոր ելոյթ ունեցողներուն համառօտ կենսագրութիւնները։ Ապա ան բեմ հրաւիրեց ծանօթ իրաւաբան տիար Ռուբէն Աւշարեանը, որ ստանձնած էր ներկայացնել առկայ հատորները։
Իրաւաբան Ռուբէն Աւշարեան արդի արհեստագիտութեան լաւագոյն միջոցներով պաստառի վրայ ներկայացուց գիրքերուն բովանդակութիւնը եւ անոնց մասնագիտական առանձնայատկութիւնները։ Ան շեշտեց, որ հատորները իրենց պատմագիտական որակով միանշանակ կը տարբերին Հնչակեան կուսակցութեան վերաբերեալ ցարդ հրատարակուած աշխատութիւններէն, որովհետեւ անոնք ամբողջապէս հիմնուած են Զիուիցերիոյ քանթոնալ զանազան արխիւներուն մէջ պահպանուած ֆրանսերէն եւ գերմաներէն լեզուներով բազմաթիւ փաստաթուղթերու վրայ։ Աշխատասիրութիւնը ոչ միայն կը պարզէ Հնչակեան կուսակցութեան Ժընեւի մէջ ձեւաւորման ակունքները, կը ճշդէ համապատասխան իրադարձութեանց թուականները, այլեւ մանրամասնութեամբ կը պարզէ յեղափոխական մայր կուսակցութեան հիմնադիրներուն ինքնութիւնը։ Հոս կարելի չէ անտեսել այն բոլոր մարտահրաւէրները, որոնք դիմագրաւած են այն վեց երիտասարդ հայ յեղափոխականները,⎯ Աւետիս Նազարբէկեան, Մարօ Վարդանեան-Նազարբէկեան, Ռուբէն Խան-Ազատ, Գաբրիէլ Կաֆեան, Գէորգ Ղարաջեան եւ Քրիստափոր Օհանեան,⎯ իրագործել կարենալու համար իրենց գերազանց առաջադրանքը՝ Օսմանեան եւ Ցարական կայսրութեանց լուծէն ազատագրելու համար հայ ժողովուրդը՝ ստեղծելով ինքնավար Հայաստան մը։ Այս առնչութեամբ կարեւոր էր հետագայ Հնչակեան կուսակցութեան ծրագրին կազմութիւնն ու հուսկ անոր հրապարակումը կուսակցութեան նորաստեղծ պաշտօնաթերթ «Հնչակ»-ի փետրուար 1888 թիւին մէջ։
Իրաւաբան Ռուբէն Աւշարեան նաեւ լայնօրէն անդրադարձաւ Քսան կախաղաններու տխուր իրադարձութեան, որ լայն արձագանգ գտած էր Զուիցերիոյ եւ Իտալիոյ սոցիալիստական մամուլի էջերուն մէջ։ Առկայ հատորները փաստացի տուեալներով եւ գիտական յղումներով ցոյց կու տան երիտթուրքերու իրագործած քաղաքական ոճիրին դէմ բողոքող ֆրանսերէն եւ գերմաներէն լեզուներով յօդուածները, որոնց գլխաւոր հեղինակներէն մին եղած էր հայ քաղաքական եւ հասարակական ականաւոր գործիչ Արշակ Զուրաբեանը կամ Զոհրաբեանը։ Ասկէ բացի, հնչակեան Քսան կախաղաններուն վերաբերեալ ոչ-պակաս անդրադարձ կատարուած է ուղղակի Կայսերական Գերմանիոյ աւետարանական եկեղեցիներու մամուլին մէջ։ Այս բոլոր տուեալներուն առկայութիւնը եւ վերլուծումը մասնաւոր կարեւորութիւն կը ներկայացնեն ընդհանրապէս հայոց պատմագիտութեան եւ Հայ դատի ու պահանջատիրութեան հեռանկարով։
Աւշարեան առանձնայատուկ կարեւորութեամբ նշեց նաեւ հատորներուն մէկ այլ արժանիքը, որ առաջին անգամ ըլլալով հոն ուսումնասիրուած է դիւանագիտական այն կարեւորագոյն թղթակցութիւնը, որ փոխանակուած է Կայսերական Գերմանիոյ Կ.Պոլսոյ այդ ժամանակի դեսպան Հանս Ֆոն Վանկենհայմի եւ վարչապետ Թէոպալտ Ֆոն Պեթման Հոլվեկի միջեւ։
Օրուան գլխաւոր բանախօս իրաւաբան Ռուբէն Աւշարեանի ելոյթը արժանացաւ գրականասէր ներկաներու բարձր գնահատանքին եւ անկեղծ երախտագիտութեան։
Հուսկ բեմ հրաւիրուեցաւ լիբանանահայ յայտնի ասմունքող տիկ. Անի Եփրեմեան, որ Մեծ եղեռնի նահատակ բանաստեղծ Սիամանթոյէն արուեստի ուրոյն մեկնաբանութեամբ եւ ներշնչումով կատարեց «Կախաղաններու կատարէն» խորագրով քերթուածը։
Խօսք առաւ նաեւ գիրքերուն հեղինակը՝ դոկտ. Աբէլ քհնյ. Մանուկեան, որ սեղմ գիծերու մէջ ներկայացուց Հնչակեան կուսակցութեան Ժընեւի մէջ ձեւաւորման պատմութեան արխիւային նիւթերու աշխատանքին ձեռնարկելուն դրդապատճառները։ Ան շնորհակալութիւն յայտնեց շնորհահանդէսը կազմակերպող բոլոր անձերուն, «Մասիս» շաբաթաթերթի խմբագրութեան, օրուան հանդիսավարուհի օրդ. Սօսի Լաչինեանին, ընկ. Ռուբէն Մուղալեանին, հատորները մասնագիտական լաւագոյն մակարդակով ներկայացնող իրաւաբան Ռուբէն Աւշարեանին, ՍԴՀԿ Կեդրոնական վարչութեան ատենապետ ընկ. տոքթ. Համբիկ Սարաֆեանին, բայց մասնաւորապէս գրականասէր բոլոր ներկաներուն՝ իրենց ցուցաբերած հետաքրքրութեան եւ հոծ ներկայութեան համար։ Առաւելագոյն գնահատանքի արժանի են հատորներուն մեկենասները՝ Պաթոն Ռուժ, ԱՄՆ-ի Լուիզիանա նահանգի բնակիչներ տէր եւ տիկ. Վազգէն եւ Հայկուհի Գալթաքճեանները, որոնք յօժարակամ հոգացած էին հատորներուն հրատարակութեան բոլոր ծախսերը։
Ապա բեմ հրաւիրուեցաւ ՍԴՀԿ Կեդրոնական վարչութեան ատենապետ ընկ. տոքթ. Համբիկ Սարաֆեանը, որ հանդէս եկաւ եզրափակիչ խօսքով։ Ան կարեւորեց Հնչակեան կուսակցութեան պատմութիւնը վերարժեւորելու եւ վերագնահատելու անհրաժեշտութիւնը, որուն ձեռնարկած էր հատորներուն հեղինակը դոկտ. Աբէլ քհնյ. Մանուկեանը։
Շնորհահանդէսը իր աւարտին հասաւ ճոխ հիրասիրութեամբ՝ հայաշունչ եւ ջերմ մթնոլորտի մէջ, բարեկամական զրոյցներով, ինչպէս նաեւ հեղինակին կողմէ գիրքերու մակագրութեամբ։ Հատորներու սպառումին ամբողջ հասոյթը տրամադրուեցաւ ՍԴՀԿ Կեդրոնական վարչութեան հայրենական ծրագրերուն։
Հատորները կարելի է ստանալ դիմելով հետեւեալ հասցէներուն՝
Ներկայ մը
