Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ
18 տարիներ բոլորած Նիմա Ռենժի շերփա առաջնորդը իրագործած է մեծ սխրանք մը, զոր քիչեր կրնան երեւակայել: Ան դարձած է ամէնէն փոքր տարիքով անձը` մօտաւորապէս 50 հոգիներէ կազմուած խումբի մը մէջ, որ կրցած է մագլցիլ աշխարհի ամէնէն բարձր 14 գագաթները: Այս բոլոր գագաթներուն բարձրութիւնը 8 հազար մեթրի կը հասնի: Այս գագաթները կը գտնուին Ասիոյ Հիմալայեան եւ Քարաքոտամ լեռնաշղթաներուն վրայ, եւ բոլորն ալ ունին աւելի քան 8000 մեթր բարձրութիւն: Այս թիւը կը նշէ «Տեթ-զոն» (մահուան գօտի) կոչուած սահմանը. այդ բարձունքէն անդին` թթուածինի պակասի պատճառով մարդ արարածը չի կրնար երկար դիմանալ:
* * *
Նիմայի այս «որոնումը» սկսաւ օգոստոս 2022-ին, երբ ան մագլցեցաւ Մանալու լեռը, որ աշխարհի 8-րդ ամէնէն բարձր գագաթն է: Պատանին շարունակեց իր արշաւանքները` աւելի բարձր գագաթներ յաղթահարելով, անոնց մէջ` Էվերեսթն ալ, աշխարհի ամէնէն բարձր լեռները: Յունիս 2024-ին ան յաղթահարեց իր 13-րդ գագաթը` Քաչենճունկան, որ ծովի մակերեսէն 8586 մեթր բարձր է: Նիմայի այս դիւցազներգական արկածախնդրութիւնը վերջ գտաւ առտուան ժամը 6:05-ին (Թիպեթի մէջ), 9 հոկտեմբեր 2024-ին երբ ան հասաւ Թիպեթի Շիշափանկմա լերան գագաթը:
* * *
Պատանիին պատմական իրագործումը կու գայ արձանագրուելու իր ընտանիքին լեռներ մագլցելու մրցանիշներու երկար շարքին մէջ: Նիմայի հայրը` Թաշի Լաքփա շերփան 19 տարեկան էր, երբ դարձաւ առանց թթուածինի պաշարի Էվերեսթը մագլցող ամէնէն փոքր անձը: Նիմայի հօրեղբայրը` Մինկմա Հիապու շերփան 14 ամէնէն բարձր գագաթները մագլցող նախկին ամէնէն փոքր տարիքով անձը եղած էր: Ան 30 տարեկան էր, երբ 2019 թուականին կրցաւ իրագործել այս սխրանքը: Մինկմա եւ իր եղբայրը` Չակ Տաուա, շերփա դարձած էին նաեւ առաջին եղբայրները, որոնք մագլցած էին այս 14 գագաթները:
* * *
Նեփալի շերփաները երկար ժամանակներէ ի վեր Էվերեսթի նման բարձր գագաթները մագլցողներու առաջնորդները եւ օգնողները եղած են:
Անոնց օգնութիւնը մեծ դեր խաղացած է այս սխրանքներու իրագործման մէջ, յատկապէս` վտանգաւոր ճամբաներէ անցնելով, ծանր ապրանքներ կրելով, մագլցողներուն ապահովութեան հսկելով, եւ այս բոլորը` ծանր պայմաններու մէջ. սակայն, հակառակ այս մեծ վտանգները դիմագրաւելնուն, շերփաները անոր համեմատ ճանաչումը չեն ստանար: Այս պատճառով է, որ Նիմա կը յուսայ իր սխրանքը լուսարձակի տակ առնէ շերփաներուն կարեւորութիւնը, որովհետեւ անոնք միայն պարզ առաջնորդի դեր չեն կատարեր: Ան կ՛ուզէ շերփաներու նոր սերունդներուն ցոյց տալ այս աշխատանքին արժանապատիւ ըլլալը, ժառանգութեան ուժը եւ ապագայի անսահման կարելիութիւնները:
Կաղանդի Գիւղ Մը`
Վերամշակուած Առարկաներով
Ճիշդ է, որ տակաւին աւելի քան մէկ ամիս կայ մինչեւ Կաղանդ, սակայն Ֆրանսայի հարաւը գտնուող Օտ շրջանին մէջ պատրաստութիւնները արդէն սկսած էին օգոստոս ամիսէն:
Ահա երեք ամիս է, որ Վինասան փոքրիկ քաղաքէն 25 կամաւորներ կ՛աշխատին հրապարակին վրայ «Կաղանդի գիւղ» ստեղծելու համար: Այս զարդարանքները պիտի գեղեցկացնեն ճամբաները ամբողջ դեկտեմբեր ամսուն ընթացքին: Անոնց իւրայատկութի՞ւնը անոնք շինուած են վերամշակուած առարկաներէ: Կերպընկալէ խողովակներ, անիւներ, տակառներ եւ ուրիշ տեսակաւոր առարկաներ կը գործածուին շինելու համար հսկայ ձիւնեմարդեր, շաքարի ցպիկներ եւ Կաղանդի ուրիշ զարդարանքներ:
Գլխաւորաբար երեքշաբթի եւ հինգշաբթի օրերը, եւ երբեմն` մէն գիշեր, կամաւորները կը հաւաքուին աշխատանոցին մէջ` ո՛չ մէկ ճիգ խնայելով: 2015 թուականէն ի վեր Կաղանդի այս գիւղի պատրաստութիւնը սովորութիւն մը դարձած է, եւ ամէն տարի գիւղը քիչ մը աւելի կ՛աճի ու զարդարանքներով կը հարստանայ` թէ՛ մանուկներուն, թէ՛ ալ մեծերուն մեծ հաճոյք պատճառելով: Այս զարդարանքները գիւղին մէջ պիտի մնան 7 դեկտեմբերէն մինչեւ 6 յունուար:
Կլիմայի Խանգարումներուն Պատճառով
Անթարքթիքան Կը Կանաչնայ…
Անթարքթիքայէն մեծ բաժին մը միշտ սառոյցով եւ ձիւնով ծածկուած է. սակայն այս ցամաքամասը ժամանակի ընթացքին սկսած է «կանաչնալ»:
Ըստ որ գիտական ուսումնասիրութեան մը, 1986-2021 բուսականութեան շրջաններուն, յատկապէս մամուռով ծածկուած շրջաններուն, տարածքները 14 անգամ բազմապատկուած են:
Գիտնականները նշմարած են նաեւ, որ այս կանաչ դառնալու հոլովոյթը սկսած է արագնալ 2016-էն ի վեր: Ըստ անոնց, ասիկա ուղղակիօրէն կապուած է ընդհանուր կլիմային խանգարումներուն եւ Անթարքթիքայի մէջ ջերմաստիճանին բարձրանալուն հետ: Գիտական աշխատանքները ապացուցած են, որ ջերմաստիճանը շատ աւելի արագ կը բարձրանայ այս ցամաքամասին վրայ, քան ամբողջ երկրագունդին վրայ` ուրիշ շրջաններու մէջ:
Գիտէի՞ր, Թէ…
– Անթարքթիքայի ցամաքամասը ո՛չ մէկ երկրի կը պատկանի: Հոն ո՛չ մէկ բնակիչ կայ` բացի այն գիտնականներէն, որոնք յատուկ աշխատանքներու համար հոն կը ժամանեն կարճ կեցութեան մը համար:
– Առաջին անգամ ըլլալով մարդիկ կրցան Հարաւային բեւեռին հասնիլ 1911-ին: Այս հետախուզական արշաւը կատարուեցաւ Ռոալտ Ամունտսընի ղեկավարութեամբ: Ան ճամբայ ելած էր Նորվեկիայէն:
Ժամանց
Կրնա՞ս գտնել 2 պատկերներուն միջեւ գտնուող 10 տարբերութիւնները:
Կրնա՞ս գտնել ելքի ճամբան:
Կրնա՞ս գտնել իրարու նմանող 2 դէմքերը:
Կրնա՞ս գտնել այն պատառաքաղը, որ իր նմանը չունի:
Կրնա՞ս գտնել պատկերին մէջ պահուած առարկաները:
