ՎԱՐԴԳԷՍ ՓԱՄՊՈՒՔԵԱՆ
Նախորդ ամառ վայելեցի անհաւատալի փորձառութիւն մը` բոլորովին տարբեր աշխարհի մը մէջ: Տեղ մը, որուն մասին լսած էի միայն ուրիշներու վկայութիւններէ: Ջաւախք: Եթէ ինծի տարի մը առաջ հարցնէիք, թէ պիտի ուզէի՞ մեկնիլ Հայ օգնութեան միութեան կազմակերպութեամբ ճամբարի մը դէպի Ջաւախք, հարաւային Վրաստան` պատմական Հայաստան, պատասխանս յստակ ու կտրուկ կ՛ըլլար` «Անշուշտ ո՛չ»: Սակայն ժամանակի ընթացքին սկսայ հասկնալ, որ Ջաւախքի ճամբարը կեանքի իւրայատուկ առիթներէն է, զոր կարելի չէ փախցնել: Պարզապէս տարբեր երկիր ճամբորդելը չէ, բայց` ստեղծել նոր ընկերութիւններ, ականատես ըլլալ Հայոց պատմութեան հսկայութեան եւ բոլորովին նոր կենցաղի ալիքներուն տակ սուզուիլ: Նոյնանման վկայութիւններ լսած էի նախորդ մասնակիցներէ, որոնց հաղորդած հմայքն ու գեղեցկութիւնը ուշադրութիւնս գրաւեցին եւ համոզեցին, որ ես ալ այդ մասնակիցներուն շարքին անցնիմ:
Բախտը ունեցայ երկու շաբաթ մասնակցելու Ջաւախքի ճամբարին` իբրեւ նորեկ: Առաջին շաբաթը անցուցինք Ախալցխա, իսկ երկրորդը` Նինոծմինտա: Երկուքն ալ ունէին իւրայատուկ հրապոյր, բայց եւ այնպէս, նոր ընկերներու ծանօթութիւնը, ըլլան անոնք գիւղի բնակիչներ եւ կամ ճամբարին մասնակիցներ, փորձառութիւնը դարձուց բոլորովին անբացատրելի: Այս ճամբարը հասարակ ամառնային բանակում մը չէր: Ան խորքին մէջ ունի աւելի հեռատես առաքելութիւն` կապեր ստեղծել Ջաւախքի եւ սփիւռքի հայ երիտասարդութեան միջեւ: Իբրեւ խորհրդատուներ` առիթը ունեցանք աւելի մօտէն աշխատելու տեղացի պատանիներուն հետ` փոխանակելով գիտելիքներ, հմտութիւններ եւ փորձառութիւններ:
Ճամբարի առօրեան լեցուն էր ընդարձակ գործունէութեամբ, որուն հիմնական նպատակն էր պատանիները զարգացնել եւ ներշնչել: Օրը կը սկսէինք քայլերգներու երգեցողութեամբ, ապա առաւօտեան մարզանքով, որոնց կը հետեւէին մշակութային աշխատանքներ` պար, երգ կամ մարմնակրթական ծրագիրներ: Այն իրողութիւնը, որ ամէնէն աւելի ուշադրութիւնս կը գրաւէր, ներկաներուն միջեւ ինքնաբերաբար ստեղծուած կապն է: Պատանիներուն եռանդն ու խանդը, աշխատանքներուն մասնակից դառնալու բուռն կամքը վարակիչ էր: Մեզ տեսնելով` անոնց երեսները կը պսպղային ուրախութեամբ եւ խանդավառութեամբ, որ ըստ ինծի, լաւագոյն փաստն էր մեզի հանդէպ իրենց տածած խոր յարգանքին:
Անկասկած, Ջաւախքի ճամբարը ոչինչ է` առանց լաւ ու առողջ չարաճճիութեան, բայց երբ ժամը հասնէր աշխատանքին, բոլորը առանց բացառութեան, իրենց լաւագոյնը կու տային` կատարելագործելու երգեցողութիւնը, պարը, զարգացման մրցումը: Ճամբարի ընթացքին մենք ընկերացանք, աւելի՛ն, եղբայրացանք: Անոնք մնայուն կերպով մեզի կ՛ուղղէին անձնական հարցումներ, կ՛ուզէին գրկենք զիրենք, տեւական խաղանք ու պարենք իրարու հետ: Իրենց սէրն ու յարգանքը կը ցուցաբերէին մեզի հետ նկարուելով, փոքր յիշատակներ նուիրելով` ապարանջաններ, մատանիներ, որոնց մեծամասնութիւնը իրենց ձեռքի գործն էր: Այսպիսի անցուդարձեր ամբողջ կեցութիւնը կը դարձնէին աւելի ջերմ, մտերմիկ եւ սրտի մօտիկ:
Խորհրդատուներուն միջեւ յարաբերութիւնը բոլորովին անսպասելի էր ինծի համար: Իրարու ընտելացանք միայն մէկ շաբթուան ընթացքին: Այդ ընկերութիւնը նաեւ վարակեց տեղացի օգնականները, որոնք մնայուն կերպով ներկայ էին` օժանդակելու մեզի: Բոլորս դարձանք մէկ մեծ ընտանիք: Այդ երիտասարդ օգնականները մեզի ցոյց տուին գիւղաքաղաքին գեղեցկութիւնը, պատմեցին իրենց կեանքի դժուարութիւնները, յաղթանակներն ու խոչընդոտները` Ջաւախքի համայնքին վերաբերող:
Ջաւախքի մէջ անցուցած ժամանակս եղաւ շարունակական բացայայտութիւններու շարք մը` հողին, ժողովուրդին եւ ինքնութեանս մասին: Այդ ճամբարը ծառայեց իբրեւ յիշողութեան զանգ, թէ որքա՛ն կարեւոր է կապը պահել արմատներուս հետ, աշխուժ մնալ միութենական եւ կազմակերպչական կեանքին մէջ` օժանդակելով այն համայնքներուն, որոնք յաճախ մոռացութեան կը տրուին: Նախորդ մասնակիցներէն լսած էինք, որ մեր տարեկան ներկայութիւնը Ջաւախքի գիւղերուն մէջ կարեւոր պիտի ըլլար ոչ միայն պատանիներուն, այլ ամբողջ համայնքին համար, եւ հիմա վերջապէս կը հասկնամ ու համակարծիք եմ: Մեր ներկայութիւնը ցոյց կու տայ, որ սփիւռքը չէ մոռցած Ջաւախքի հայութիւնը, չէ մոռցած հայկական մշակոյթը եւ կը ձգտի անոր գոյատեւման:
Ճամբարին ընդմէջէն սորվեցայ այն բանալի յատկութիւնները, որոնց պէտք կ՛ունենայ իւրաքանչիւր անձ, որպէսզի կարենայ ըլլալ իսկական ղեկավար: Եւ հիմա վերադարձայ «տուն»` Հայ երիտասարդաց դաշնակցութեան Ուաշինկթընի «Անի» մասնաճիւղի վարչական կազմին մէջ, ուր վաղուց կը դժուարանայի երէցներուն հետ սերտ կապեր ունենալու յաճախ միտքս կը պղտորէր, թէ արդեօ՞ք գործս պէտք եղածին պէս կը վարեմ: Այժմ օգտուելով այս նոր փորձառութենէն` պիտի ջանամ ըլլալ աւելի գործունեայ, աւելի ազդեցիկ եւ զօրաւոր:
Արդ, յետադարձ ակնարկով կը վերյիշեմ Ջաւախքի ճամբարը եւ իսկոյն երախտապարտութիւն կը զգամ: Երբե՛ք չեմ մոռնար Ջաւախքի ճամբարը, ընկերներս, եղբայրներս ու փորձառութիւններս: Անհամբեր կը սպասեմ յաջորդ տարուան, որ վերադառնամ Ջաւախք:
