Երկար Ամիսներէ Չեմ Գրում

ԴՈԿՏ. ՄԱՐԻ ՌՈԶ ԱԲՈՒՍԷՖԵԱՆ

Երկար ամիսներէ չեմ գրում:

Իմ իմացած շատ թէ քիչ լեզուներից որեւէ մէկով չեմ կարողանում արտայայտել իմ ցասումն ու ալեկոծումները` մեր երկրում եւ աշխարհում կատարուող իրադարձութիւնների հանդէպ: Չեմ կարողանում յատկապէս հաշտուել այն հաշտուողականութեան հետ, որը շարունակում է որդեգրել մեր ժողովուրդը` կործանում տանող իր ապագայի հանդէպ, որը թւում է հնացած արտայայտութիւն արդէն:

Չեմ կարողանում ընդունել նաեւ աշխարհի ժողովուրդների նոյն համակերպուածութիւնը Միջին Արեւելքում կատարուող բացայայտ ցեղասպանութեան, հրահրուող պատերազմների հանդէպ:

Ակնյայտ է, որ ներկայ իրականութեան մէջ բառերը այլեւս կորցրել են իրենց իմաստն ու ազդեցութիւնը, իրենց խորհուրդն ու ասելիքը եւ բառերով արտայայտուողներիս ստիպել են պապանձել:

Խաբէութեան, տիրելու, յօշոտելու, անբարոյ ուժի, բռնութեան տիրող իրավիճակը ծնկի է բերել աշխարհին:

Մարդկութեան ուղեղը զրկել է ինքնուրոյն մտածելու կարողութիւնից, ականջները զմռսել` իրականութիւնն արտայայտող խօսքի հանդէպ: Ժողովուրդները, զրկուած բոլոր իրաւունքներից, պարզապէս դարձել են ամԷնօրեայ ստով սնուող ընտրապայքարի խաղալիք, միայն թիւ:

Ճշմարտութիւնը վարկաբեկուած` նետուած է մի կողմ, ամօթից չգիտի` ո՛ւր թաքնուի, համբարձուել է, եւ գիտակից մարդիկ նրա գալստեանն են սպասում` հաստատելու իրենց բացայայտած իրականութիւնը:

Բնականաբար այս իրավիճակում հնարաւոր չէ որեւէ լեզուով գրել, խօսելը, որեւէ լեզուով արտայայտուելը:

Վստահ եմ` ինձ պէս շատերն էլ իրենք իրենց մէջ պարփակուած, աշխարհի տարբեր ծայրերում լուռ կեղեքուելով, չկարողանալով իրենց խօսքը տեղ հասցնել, օրէ օր մաշւում, ոչնչանում, լռում են:

Աշխարհում տիրող իրավիճակը` մահ, աւեր, ամէնուրեք փլատակներ, վիրաւոր, արիւնլուայ երեխաներ, կանայք, ծերեր, անտուն, անօթեւան, իրենց քաղաքների փլատակների, քար ու աղբակոյտի մէջ իրենց գոյութիւնը քարշ տուող միլիոնաւոր մարդիկ սպասում են դեռ` փրկութեան յոյսը դրած մեծ տէրութիւնների ողորմածութեանը, այդ նոյն տէրութիւնների, որոնց  «ժողովրդավար-մարդասիրական» քաղաքականութեան զոհերն են իրենք:

Զոհեր, որոնք, կոտորուելով հանդերձ, չեն լքում իրենց հողը, բաց երկնքի տակ կառչած` մնում են այդ մի կտոր հողին, որը շարունակաբար մահ ու աւեր է բերում իրենց:

Չեն յանձնւում, որքան էլ հզօրները տարբեր որակաւորումներով վարկաբեկում, մեկուսացնում, պատժում, ոչնչացնում են իրենց, քաջ գիտենալով, որ իրենց հեռացումով մէկընդմիշտ կորցնելու են իրենց հայրենիքը, սերունդներին պատկանող իրենց հնադարեան Պաղեստինը:

Ու ես ակամայ համեմատում եմ մեր երկրում` Արցախի մեր տարածքների յանձնման, արագ, լուռ ու մունջ, հապճեպ դատարկման, անձայն կատարուածի հաշտուողականութեան հետ:

Սակայն ի՞նչ համեմատութիւն կարող է լինել քո երկրի ծախուած ղեկավարի, դեռ նրան պաշտող, անձայն իր հողը լքած ժողովրդի եւ իր արիւնը իր հողին միախառնող, բայց չզիջող ժողովրդի միջեւ:

Որքան էլ հզօրների քաղաքականութիւնը չի հանդուրժում իրաւունքի պաշտպանութիւն, նա միայն ընդունում է համակերպում, ստրկութիւն, միեւնոյն է այս պահին 50-ից աւել երկրներ պատերազմի մէջ են, չեն զիջում իրենց հողը, չեն ուզում շարունակել իրենց ստրկութիւնը, մերժում են նորօրեայ քողարկուած գաղութատիրութիւնը:

Սակայն հզօրների տիրելու, աւերելու, ցանկացած առիթով յօրինուած ստով պատերազմներ սկսելու, տարածքներ առ ու ծախի ենթարկելու քաղաքականութիւնը շարունակում է պարտադրուել աշխարհին եւ արեան մէջ խեղդուած աշխարհն այլեւս անտարբեր է բացայայտ գործուող ցեղասպանութիւնների հանդէպ:

Ցեղասպանութիւններ, որին բոլոր ժամանակներում էլ սպասարկել ու սպասարկում են հզօր պետութիւնները:

Բազմիցս անդրադարձել եմ ՄԱԿ-ի, մարդկութեան իրաւունքները պաշտպանելու միտումով ստեղծուած այս կազմակերպութեան եւ Ցեղասպանութիւնները կանխելու, ցեղասպաններին դատելու, համանման հաստատութիւնների, ոչնչացուող ժողովրդների իրաւունքների հանդէպ ցուցաբերած անտարբերութեան, աչք փակող քաղաքականութեան: Քաղաքականութիւն, որը քողարկւում է ձեւական նիստերում լսուող հարցերի անհետեւանք որոշումներով:

Դրանք պարզապէս դարձել են ոչնչացուողների յոյսերի օրօրողը:

Աշխարհում տիրող համատարած սպանդով, ժողովուրդների անվերջանալի տեղահանութեամբ, երկրների աւերումով (վկան` Արցախ, Ուքրանիա, Պաղեստին, Պէյրութ, Եմէն, Սուտան, Իրաք, Սուրիա եւ այլոնք), հզօրները շարունակում են տիրել մարդկութեան լինելիութեան, իրենց հողերում ապրելու, այն պաշտպանելու իրաւունքների վրայ, այդ իրաւունքները պաշտպանող ղեկավարներին, կազմակերպութիւնները, առանց աչք թարթելու, ոչնչացնելով, ամէն ինչ ծառայեցնել ի նպաստ իրենց հզօրացմանը:

Ժողովուրդների տեղահանութեամբ նրանց զրկել իրենց տեղայնութիւնից, արմատներով կառչելու հնարաւորութիւնից քաղաքականութիւնը դարձել է հզօրների գործելակերպի առանցքը:

Իւրաքանչիւր օր ականատես ենք Իսրայէլի սանձարձակ ազգասպան քաղաքականութեանը, որն իր թիկունքում ունենալով Միացեալ Նահանգների պաշտպանութիւնը` թէ՛ զէնքով, թէ՛ զօրքով (այս պահին յայտարարուող թուերով 4 հազար յատուկ ծառայութեան զինուորներ են առաքուած), իր ստերը հաստատող լրատուութեամբ, իր սահմանները փորձում է ընդլայնուել Կազայից դուրս մինչեւ Լիբանան:

Տիրելու, տարածուելու այս քաղաքականութեան մէջ, մեր տարածքները, մեր լինելիութեան իրաւունքը ինքնակամօրէն յանձնել ենք ողորմելի մի խեղկատակի, որի հոգը չէ տարածքների կորուստ, ժողովրդի տեղահանում, նրա միակ օրակարգը Արեւմուտքի պահանջներին գոհացում տալով` վարչապետի երանելի աթոռին կառչած մնալն է:

Իսկ Արեւմուտքի միակ օրակարգը մեր լինելիութիւնը չէ, այլ մեր վրայով քայլելով` Ռուսաստանին ոչնչացնելու վաղեմի իր երազանքն իրականացնելն է, եւ մենք ինքնակամօրէն, ուրախութեամբ մասնակցեցինք ու շարունակում ենք հետեւել նրա այդ ծրագրին` ոչնչացնելով ինքներս մեզ:

Աշխարհը ականատես է, թէ ի՛նչ ոգեւորութեամբ է Արեւմուտքը, Եւրոպային իր ստրուկը դարձրած, միասնաբար կործանում Ուքրանիան:

Միլիոնաւոր տեղահանուած մարդիկ, մահ ու աւեր, փոշու կոյտ դարձած հրաշալի քաղաքներ, գործարաններ, պատերազմը թէժ պահելու համար միլիառներ կուլ տուող, հզօրների կամքին խաղալիք,  աճպարար Զելենսքի, որը իր երկիրը կործանում է յանուն հզօրների շահերի, յանուն Ռուսաստանի ոչնչացման:

Հզօրներ, որոնց արժէքների փլուզումը  օրէ օր խորանում, ակնյայտ է դառնում, որոնք այլ երկրներ հիմնովին քանդելու համար միլիառներ են տրամադրում, իսկ իրենց երկրում դպրոցներ են փակում` նիւթապէս չկարողանալով հոգալ նրանց ծախսերը: Մի երկիր, որը վերջին 30 տարում իր շահերի համար անհոգաբար քարուքանդ է արել 251 երկիր: Մի երկիր, ուր ղեկավար են ընտրում իրար ստորացնելով, 375 միլիոնից աւել ժողովրդի մէջ չգտնելով իրապէս գիտակից, մեծ մտահորիզոնով մի թեկնածու:

Իսկ մենք շարունակում ենք կուրօրէն դառնալ այս երկրի շահերի զոհը: Մեր շահերը ոտնատակ տալով թշնամանալ հզօր Ռուսաստանի հետ, քաղաքականութիւնից զուրկ, այլոց ձեռքին խաղալիք երկրի իշխանութեան ազգակործան բոլոր որոշումները լռութեամբ ընդունել:

Վերջերս տեղի ունեցող քաղաքական փոթորկումները` աշխարհի օգնութիւնն ու աջակցութիւնը ունենալով Ուքրանիոյ անկարողութիւնը, Եւրոպայի տնտեսական եւ քաղաքական քայքայուող վիճակը, Ռուսաստանի հզօրացման հաստատումը, Իսրայէլի ուժի պարտադրումը աշխարհին, Թուրքիոյ հզօրացումը, ԱՄՆ-ի ազդեցութիւնների ոլորտի նուազումը` այս ամէնն անշուշտ շուտով փոխելու են աշխարհի քաղաքական յարաբերութիւնները:

Այս իրականութեան մէջ ո՞ւր ենք տեղաւորւում մենք:

Մենք դեռ սահմանային հարցեր ունենք, այս վարձու իշխանութեանը պարտադրուած, ինչպէ՞ս ենք լուծելու դրանք մեր ընդունած այս լուռ համակերպութեան մէջ, ինչպէ՞ս ենք դուրս գալու այս ինքնակործանումից, ո՞ր փորձառութեան վրայ յենուելով:

Չէ՞ որ այն, ինչ կատարուեց եւ դեռ շարունակում է կատարուել մեր երկրում, ոչ մի երկրում չի կատարուել, ոչ մի ժողովուրդ խոնարհօրէն ու պատրաստակամ չի ընդունել իր երկրի ինքնակամ յանձնումը, իր կործանումը, որ կարողանանք օրինակ վերցնել նրանցից, հետեւենք նրանց օրինակին, կարողանանք ինչ-որ չափով ազատագրուել մեր նուաստացումից, ինչ-որ չափով փրկութեան յոյս փայփայենք:

Որտե՞ղ, ո՞ւր գտնենք մեր ներկայ վիճակի արդարացումները, ինչպէ՞ս դուրս գանք մեզ կուլ տուող այս ամեհի վիհից:

Մեր ժողովուրդը այնքան բնական է ընդունում իր նոր ապաստարանը այդ վիհում, մոռացել է անգամ, որ ինքը Նիկոլից շատ առաջ վիհից դուրս երկիր է ստեղծել, ուր ապրել, ստեղծագործել ու երկիրը ներկայացրել են մեծագոյն նուիրեալները, ովքեր իրենց հետ միասին ապրել, շնչել են այդ երկրում, ընդվզել, իրենց կեանքն են նուիրաբերել երկրին:

Որքան էլ կրկնութիւն հնչի, միեւնոյն է, յիշեցնելու եմ, ինչպէ՞ս յանկարծ մի թշուառ խեղկատակի յայտնութեամբ մի ողջ ժողովուրդ իրենց ուղեղներից ի սպառ ջնջեցին իրենց իսկ ապրած ոչ հեռաւոր անցեալը: Անցեալ, որը լեցուն է եւ՛ զոհողութիւններով ե՛ւ հերոսութիւններով ե՛ւ պարտութիւններով ե՛ւ հիասթափութիւններով ե՛ւ մեծագոյն յաղթանակներով:

Մեր ժողովուրդը ինչպէ՞ս կարողացաւ յաղթողի իր պատմուճանը փոխարինել դաւաճան ներկայ ղեկավարի ցնցոտիներով:

Ստեղծագործ իր միտքը ինչպէ՞ս յայտնուեց այս ցնցոտու ոտնատակում` հանդուրժելով մինչեւ իսկ իր ծննդեան վկայականի, իր դարաւոր պատմութեան, իր լեզուի, գիր ու գրականութեան աղաւաղումին, ջնջումին:

Յոյսերը դրած ամերիկեան տոլարներին, մի ողջ ժողովուրդ միմիայն առատ կերուխումով տարուած, ինչպէ՞ս է աչք փակում իր երկրի բացայայտ ոչնչացմանը, շարունակում այս խեղկատակի պաշտամունքը, նոյնիսկ փորձում` այլոց մեղադրելով այս տխեղծ կուռքին արդարացնել:

Այո՛, զարհուրելի է, երբ ժողովուրդը կորցնում է իր ուղին, երբ ժողովրդին սնում են ամէնօրեայ ստով, զրպարտութիւններով, սպառնալիքով, ուղեղը ստամոքսով փոխարինելով:

Յիշեցնեմ յիշողութիւնը կորցրած մեր ժողովրդին, որ մեր երկիրը մէկ անգամ անցել է այդ փորձութիւնից 1920թ. կուրօրէն պոլշեւիկներին հաւատալով, տապալել է իր իսկ ստեղծածը, երկիրը պահպանել փորձողներին, ինչպէս այսօր, ազգի թշնամի համարել, բանտարկել, սպաննել, արտաքսել, լռեցրել:

Թւում էր սովետի փլուզումից յետոյ, մեր երկրորդ փառահեղ, ժողովրդի կամքով, նրա ուժով անկախացումից յետոյ մենք այլեւս ե՛ւ մարդկային ե՛ւ մտային ե՛ւ հոգեբանօրէն մեր ապրած կորուստների դժուարին ճանապարհի փորձութիւնը մեզ համար մաշկ դարձրած պիտի ապրէինք` չվստահելով ոեւէ տիրակալի ամենաշլացուցիչ խոստումներին, շարունակելու էինք ամրացնել մեր երկիրը, տարածուել, մինչեւ անգամ մեզնից խլուածները ետ բերել:

Այո՛, թւում էր… Մեզ միշտ թուացել է եւ դեռ շարունակում է թուալ, որ Արցախը նախկիններն են յանձնել, որ` ինքնակամ յանձնած մեր տարածքները ետ ենք վերցնելու, որ` մեր սահմանները յաւելեալ անգամ ճշդելու ենք «վերագտնուած» քարտէսներով, որ` դաւաճաններին պատասխանատուութեան ենք ենթարկելու:

Թող թուայ, ի՞նչ կայ որ, թուալը հո երկիր պահպանելու դժուարին գործ չէ: Եթէ չենք պահպանում երկիրը, թուալ-ով կ՛ապրե՛նք, կը շարունակենք Երեւանը ծանրաբեռնել, անճանաչելի դարձնել նորաձեւ սրճարաններով, ճաշարաններով, հպարտանալով, որ վաճառուող երկիրը առաջադիմում է, ուր գինու ազդեցութեան տակ, տրաքուող ստամոքսներով կը յիշենք մեր կորուստները, կ՛երգենք մեր կորուստները` «մխիթարուելով» երգերով:

Իսկ այն վայրերում, ուր ճաշարաններ եւ սրճարաններ չկան, ուր երկինք խոյացող լեռների կատարին յաւիտենական ձիւն է, որպէս անպէտքութիւն` կը յանձնենք թշնամուն ու նախկիններին կրկին կը մեղադրենք, որ ոչինչ չեն արել երկրի համար, կերել, թալանել են երկիրը, մատնանշելով, թէ թշնամին ինչպէ՛ս է ծաղկեցնում ձրիօրէն իրեն յանձնուածը, ի՛նչ արագութեամբ Ստեփանակերտում ծածանում իր դրօշն ու զինանշանը, հաստատում իր իշխանութիւնը:

Այսպէս թուալով, աւելի շատ թշնամու առաջադիմութիւնը մատնանշելով` շարունակում ենք մեր անտարբեր, նուաստացուցիչ երթը` անգամ ի սպառ մոռացութեան մատնած մեր դէմ կատարուած առաջին Ցեղասպանութիւնը:

13 հոկտեմբեր, 2024թ.

(Շար. 1)