Հայաստանեան բազմաթիւ լրատուամիջոցներ այս օրերուն յաճախ կ՛արծարծե՛ն պետութեան կողմէ լիբանանահայութեան տարհանման գործողութիւններու անհրաժեշտութեան կամ կարելիութիւններուն վերաբերող նիւթը` հարցումներ ուղղելով այս մասին եւ տեսակէտներ արտայայտելով:
Ստորեւ կը ներկայացնենք հայրենի վերլուծաբան Յակոբ Բադալեանի մեկնաբանութիւնը, որ կը ներառէ բոլոր հանգամանքները այս նուրբ հարցին նկատմամբ լրատուամիջոցներուն կողմէ իրավիճակի իւրայատկութիւնները նկատի առնելու բոլոր կէտերը:
ԽՄԲ.
Լիբանանի շուրջ ստեղծուած ծանր ու բարդ վիճակը Հայաստանում առաջացրել են խօսակցութիւններ տեղի հայ համայնքի տարհանման թեմայով: Այդ խօսակցութիւններն անշուշտ բնական են` ելնելով Լիբանանի դէմ Իսրայէլի ռազմական գործողութիւններից եւ դրանցից բխող վտանգներից:
Այստեղ, սակայն, կան մի քանի էական հարցեր, որոնք թերեւս պահանջում են տարհանման թեմայի վերաբերեալ առաջին հերթին շատ զգուշաւորութիւն: Դա խիստ զգայուն հարց է, որն անշուշտ պէտք է լինի Հայաստանի ուշադրութեան կենտրոնում, հայութեան ուշադրութեան կենտրոնում, բայց թերեւս այդ ուշադրութիւնը պէտք է արտայայտուի խիստ զգուշաւոր եւ թերեւս գերազանցապէս լուռ աշխատանքի միջոցով, որովհետեւ խօսքը վերաբերում է ի հարկէ մի կողմից մարդկային կեանքերին, մեր հայրենակիցների կեանքերին, միւս կողմից` հայկական պետականութեան համար ռազմավարական նշանակութեան խնդրի:
Նախ հարկ է արձանագրել, որ Լիբանանում պարզապէս հայկական համայնք չէ: Լիբանանահայութիւնը Լիբանան պետութեան կեանքին խորապէս համարկուած, այդ ընթացքում մեծ հեղինակութիւն ձեռք բերած հանրոյթ է, եւ ըստ էութեան, նոյնիսկ հնարաւոր է ասել Լիբանանի պետականաստեղծ հանրոյթներից մէկը:
Հետեւաբար այդ առնչութեամբ զանգուածային տարհանման թեմայի որեւէ անշրջահայեաց շօշափում, ըստ էութեան, ոչ թէ կ՛օգնի բարձրացնել անվտանգութիւնը, այլ հակառակը, հարուածի տակ դնելով վերը նկարագրածս յատկանիշներով համայնքի հեղինակութիւնն ու վարկը, կարող է Լիբանանում գերզգայուն ու գերլարուած ընկերային-հոգեբանական միջավայրում ստեղծել խիստ բացասական մթնոլորտ հայ համայնքի շուրջ: Որովհետեւ, կրկնեմ, հայ համայնքը լիբանանեան պետական-հանրային օրկանիզմի այնքան իւրային բաղադրիչ է, որ զանգուածային տարհանման հանգամանքը հաւասարազօր կը լինի պարզապէս ծանր պահին Լիբանանը լքելուն, ընդհուպ` «դաւաճանելուն»: Իսկ դա կը մեծացնի հայութեան պաշտպանուածութիւ՞ը, թէ՞ խոցելիութիւնը, սա արդէն, մեղմ ասած, կը լինի շատ բաց հարց:
Որովհետեւ հայութեան հանդէպ այդ վերաբերմունքը ձեւաւորուելու է ոչ միայն լիբանանեան հանրութեան մօտ, այլ` Լիբանանին աջակցող տարածաշրջանային ամբողջ շրջանակում:
Միւս` ռազմավարական նշանակութեան հանգամանքը այն է, ինչի մասին արտայայտուել եմ բազմիցս, օրինակ, այդ թւում Երուսաղէմի հայկական թաղամասի Կովերի պարտէզ կոչուող տարածքի շուրջ զարգացումների առիթով: Մերձաւոր Արեւելքում ծաւալուող աշխարհաքաղաքական դիմակայութեան օրակարգերում ամենեւին վերջին տեղում չէ տարածաշրջանը հայկական դաւանա-քաղաքական, պատմա-քաղաքական ներկայութիւնից ազատելը, «մաքրելը»: Որովհետեւ Մերձաւոր Արեւելքում հայութեան խորքային ներկայութիւնը ոչ միայն հայկական գործօն է, այլ նաեւ` ընդհանրապէս տարածաշրջանում քրիստոնէական գործօնի առանցքային բաղադրիչ:
Իսկ դա անուղղակի հարստութիւն է հայկական պետականութեան քաղաքական կշռի, միջազգային իրաւատիրութեան փաստարկային պաշարի տեսանկիւնից: Իսկ այսօր, երբ վերջին չորս տարիներին մեզ հետ տեղի ունեցածը էապէս նուազեցրել է այդ պաշարը, մենք պէտք է չափազանց զգոյշ եւ ուշադիր լինենք դեռեւս պահպանուող հարստութեան հանդէպ:
Յաճախ եմ խօսում, որ Ազրպէյճանի եւ Թուրքիայի ռազմավարական խնդիրը Հայաստանն ըստ էութեան տեքորաթիվ պետութեան, պարզապէս ցուցանակի վերածելն է: Եւ այդ գործում նրանց, ու նաեւ նրանց աշխարհաքաղաքական ռազմավարական նկրտումների թիկունք պահող որեւէ երկրի յուզողը նաեւ այն մերձաւորարեւելեան հարստութիւնն է, որ անուղղակի, բայց առկայ է հայկական գործօնի շրջանակում, եւ որը անկասկած հայկական պետականութեան նժարը ծանրացնող գործօն է:
Անշուշտ մարդկային կեանքերը չափազանց կարեւոր են, եւ այստեղ հարցերը պէտք չէ դիտարկուեն կամ-կամ հակադրութեան տրամաբանութեան մէջ, այլ` եւ-եւ: Ու դրա համար շատ կարեւոր է չտրուել տարատեսակ գայթակղութիւնների եւ թեման, մարտահրաւէրը, վտանգներն ու խնդիրները շօշափել վերը նկարագրածս գործօնները հաշուի առնող շրջահայեացութեամբ:
