Սեպտեմբեր 29-ին Ֆրանսայի մէջ դանակներով զինուած թուրք համակիրները յարձակեցան հայ ֆութպոլիստներուն վրայ:
«Նուվել տ՛Արմենի»-ի հաղորդմամբ, շրջանային ախոյեանութեան ծիրին մէջ հայ համայնքի ներկայացուցիչներէ բաղկացած ՀՄԸՄ-ի Վալանսի մասնաճիւղի հերթական հանդիպումը կայացաւ տեղւոյն թրքական համայնքը ներկայացնող «FC Turquoise»-ի հետ:
Առաջին կիսախաղէն ետք ՀՄԸՄ-ի Վալանսի մասնաճիւղը կը յաղթէր 2-0 հաշուով, թուրք համակիրները ներխուժեցին խաղադաշտ եւ յարձակեցան հայ ֆութպոլիստներուն, նաեւ` համակիրներուն վրայ:
Ֆրանսական հեղինակաւոր «Լը Ֆիկարօ»-ի փոխտնօրէն Ժան Քրիստոֆըր Պիւիսոնը «Էքս»-ի իր էջին վրայ եղածը նկատեց յարձակում` ցեղապաշտական մղումով:
168.am-ը այս առիթով հետեւեալ զրոյցը ունեցաւ ՀՅԴ Արեւմտեան Եւրոպայի Կենտրոնական կոմիտէի ներկայացուցիչ Հրաչ Վարժապետեանին հետ` դէպքին, անոր հայատեաց դրդապատճառներուն եւ այլ կարեւոր հարցերու մասին:
ՀՐԱՉ ՎԱՐԺԱՊԵՏԵԱՆ.- Հայկական կողմից 2-3 վիրաւոր կար, որոնց տեղափոխել են հիւանդանոց: Ոստիկանութիւնը հասել է, միջամտել, ձերբակալութիւններ են եղել թուրքական շրջանակներից: Այդ պահին գետնի վրայ միջադէպը «հանդարտուեց»: Ինչո՞ւ եմ ասում` չակերտաւոր հանդարտուեց, որովհետեւ հայերի եւ թուրքերի միջեւ խնդիրը, խժդժութիւնը, յատկապէս` Ֆրանսայի հարաւային եւ կենտրոնական հատուածներում, պատմութիւն եւ անցեալ ունի բաւականին: Մասնաւորապէս, կը յիշէք, որ 2020 թուականին Լիոնի արուարձանում` Տեսինում, թուրքերը յարձակուել էին հայ անհատների, Ցեղասպանութեան յուշարձանի վրայ, ճանապարհ էին փակել, բահերով, բրիչներով յարձակուել էին եւ այլն: Եւ Ֆրանսայի Հայ դատի յանձնախումբը դիմեց դատական իշխանութիւններին, որպէսզի թուրքական «Գորշ գայլեր» կազմակերպութիւնն արգելուի Ֆրանսայի տարածքում, որովհետեւ այս ամէնի ետեւում իրենք են կանգնած բացայայտօրէն. թէ՛ մարզիկները, թէ՛ թուրք քաղաքական եւ հասարակական գործիչները միշտ էլ «Գորշ գայլեր»-ի հանրածանօթ նշանն են ցոյց տալիս ամէն անգամ, երբ հայերի կամ ոչ հայերի հետ խնդիր են ունենում որեւէ տեղ:
Ֆրանսական իշխանութիւններն արգելեցին «Գորշ գայլերի» գործունէութիւնը, ՀՅԴ Հայ դատի յանձնախումբը յաջողեց, եւ դատը շահեցինք, բայց տեսնում ենք, որ հիմա դարձեալ նոյն «Գորշ գայլեր»-ն են, նրանց նշանն են ցոյց տալիս, այսինքն նրանց գործողութիւնները շարունակւում են: Անմիջապէս Վալանսի ՀՄԸՄ-ը եւ հայ համայնքը դատ են բացել օրեր առաջ տեղի ունեցած միջադէպի առիթով, փաստաբանների միջոցով հետեւելու ենք այս գործընթացին: Սա, այսպէս ասած, մարզական բաժինն է, բայց որի խորքը քաղաքական է, ինչպէս նշեցի, ունի իր պատմութիւնն ու անցեալը:
Եւ ՀՅԴ Հայ դատի յանձնախումբը եւ ՀՅԴ Վալանսի տեղի մարմինը, կոմիտէն եւ ամբողջ համայնքը պիտի աշխատեն, որ այս հարցը մնայ քաղաքական օրակարգում, այն հասցնեն բարձրագոյն մակարդակի, եւ փորձենք մէկընդմիշտ վերջ դնել Ֆրանսայի տարածքում հայերի նկատմամբ թուրքական ասպատակութեանը:
Վերջին միջադէպին, ի հարկէ, ֆրանսական մամուլը բաւական արձագանգեց, ֆրանսական քաղաքական եւ հասարակական շրջանակներից զօրակցութիւն կայ հայ համայնքին, դատապարտում կայ թուրքական այս արարքների, բայց մեզ համար խօսքերը բաւարար չեն, մենք գործնական քայլեր ենք ցանկանում տեսնել թուրքական «Գորշ գայլեր»-ի դէմ եւ Ֆրանսայի տարածքում ծայրայեղական համայնքային պատասխանատուների նկատմամբ:
Այս հարցը շարունակելու ենք դատական ճանապարհներով, իսկ գետնի վրայ մեր տղաներն արթուն են, աչալուրջ, մենք վստահում ենք Ֆրանսայի իշխանութիւններին եւ ոստիկանութեանը, բայց եւ մենք մեզ ենք վստահում: Պէտք է ասեմ, որ Ֆրանսայի տարածքում ունենք ինքնապաշտպանուելու բոլոր կարողութիւնները թուրքական այս խժդժութիւններից:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ֆրանսայի նոր կառավարութիւն ձեւաւորուեց, եւ միաժամանակ Ֆրանսայի նախագահ Մաքրոնի իմփիչմենթի հետ կապուած հարցեր եղան: Ֆրանսայի ներքին եւ արտաքին քաղաքականութեան մէջ ի՞նչ փոփոխութիւններ կարող են լինել:
Հ. Վ.- Ձեւաւորուեց, ըստ էութեան, աջակողմեան կառավարութիւն, թէեւ ձախակողմեան միաւորուած ուժերը յաղթել էին խորհրդարանական ընտրութիւններում: Քանի որ բացարձակ մեծամասնութիւն չունէին, նախագահ Մաքրոնը կարողացաւ իր «քաղաքական խաղերը խաղալ» եւ փորձեց ու յաջողեց` միաւորուած ձախերին չտալ կառավարութեան կազմութիւնը, ինչը, անշուշտ, զայրացրեց այդ շրջանակին, աւելի՛ն, մետիայի եւ քաղաքական շրջանակների համար տեղի ունեցածը ժողովրդավարութեան խախտում էր Մաքրոնի կողմից:
Այո՛, այսօր կայ Մաքրոնի իմփիչմենթի պահանջ ձախակողմեան միաւորման կողմից, բայց կարծում եմ, որ այն չի յաջողուի ո՛չ խորհրդարանում, ո՛չ փողոցում, որովհետեւ նախագահի իմփիչմենթը շատ դժուար գործընթաց է Ֆրանսայում, սահմանադրական դժուար գործընթաց է: Եւ մանաւանդ որ կազմուեց նոր կառավարութիւն, դա իրատեսական չէ, եթէ անգամ շարունակի ձախակողմեան միաւորումը պահանջել այդ իմփիչմենթը: Կարծում եմ` դա տեղի չի ունենայ, այսպէս կը շարունակուի, այլ հարց է, որ կառավարութիւնը դժուարութիւն կ՛ունենայ խորհրդարանում, եւ առաջիկայ օրերը ցոյց կը տան` ինչպէս կարող է նա առաջ շարժուել այս ծանր պայմաններում: Իրավիճակը բաւականին ծանր է, պէտք է սպասել կառավարութեան քայլերին, որովհետեւ խօսակցութիւններ կան, որ դժգոհութիւնները կարող են փողոց տեղափոխուել` ցոյցեր, ցուցարարներ:
Առաջիկայ օրերը ցոյց կը տան: Մի բան յստակ է` Ֆրանսայի ներքին միասնական վիճակը փոխուել է, միասնակամութիւնը խախտուած է, կան տարբեր խմբաւորումներ եւ շերտաւորումներ:
Ուստի այս նոր կառավարութեան հիմնական խնդիրը պիտի լինի երկիրը կայուն վիճակում պահելը:
Ներքին գործերի նախարարը բաւականին պահպանողական է, հիմա տեսնենք, թէ քաղաքական իր այդ կարծր կեցուածքը, ինչը տեսանելի է ելոյթներից, գործնականում կամ գետնի վրայ կը կարողանա՞յ կիրառել, քանի որ դատական իշխանութեան հետ համակարգման եւ արդարադատութեան նախարարութեան հետ համագործակցութեան խնդիր կայ, յատկապէս երբ ներքին գործերի նախարարն աջակողմեան է, արդարադատութեան նախարարը` ձախակողմեան, եւ նրանց թեզերի միջեւ չկայ հաշտութիւն, այսպէս ասած, ինչը կարող է պատճառ դառնալ, որ ներքին գործերի նախարարը միակողմանի, իր ուզած ձեւով այդ կարծր քաղաքականութիւնը չկարողանայ գործադրել: Այս բոլորը ենթադրութիւններ են, տեսութիւններ` քաղուած նաեւ ֆրանսական մետիայից: Բայց, կրկնում եմ, առաջիկայ օրերը պարզութիւն կը մտցնեն այս իրավիճակում, մի բան յստակ է` ներքին լուրջ մարտահրաւէրներ կան:
Ինչ վերաբերում է արտաքին քաղաքականութեանը, ապա այն կը մնայ նոյնը, եթէ նոյնիսկ այս ներքին վիճակը կարողանայ Մաքրոնին «թուլացնել, տկարացնել» իր դաշնակիցների մօտ, արտաքին աշխարհում: Ներքին այս անկայուն, ոչ միասնական Ֆրանսայի պատկերը կարող է որոշակի բիծ առաջացնել Մաքրոնի արտաքին քաղաքականութեան մէջ, նրա արտաքին յարաբերութիւններում իր դաշնակիցների հետ, բայց արտաքին քաղաքականութիւնը չի փոխուի: Ի հարկէ արտաքին քաղաքականութեան մէջ կայ Միջին Արեւելքի հարցը, որում Ֆրանսան բաւական ներգրաւուած է Լիբանանի եւ Իսրայէլի միջեւ առկայ խնդիրներով, Ուքրանիայի խնդրի մէջ է բաւական ներքաշուած, Ափրիկէի մէջ, Նոր Քալետոնիայի խնդիրները: Այսինքն նաեւ արտաքին քաղաքականութեան մէջ Ֆրանսան բաւական բարդ եւ դժուար օրեր է ապրում, եւ այս ամէնը ղեկավարելը, սրանից դուրս գալը նախագահ Մաքրոնի համար շատ դժուար է լինելու:
Հ.- Ի՞նչ սպասել հայ-ֆրանսական յարաբերութիւններում, այդ թւում` պաշտպանական համագործակցութեան պարունակում:
Հ. Վ.- Պէտք է ասեմ, որ կառավարութեան փոփոխութեամբ, կամ ներքին այս վայրիվերումների խորապատկերին Ֆրանսայի արտաքին քաղաքականութիւնը չի փոխուի նաեւ այս առումով, եւ հայ-ֆրանսական յարաբերութիւնները կը շարունակուեն լաւ ընթացքով: Մի առիթով ասել եմ, որ բոլոր իշխանութիւնների ժամանակ 30 տարի Ֆրանսան լաւ յարաբերութիւններ է ունեցել Հայաստանի հետ, որն այսօր շարունակւում է, աւելի՛ն, հայ-ֆրանսական յարաբերութիւններն ունեն դարաւոր պատմական նշանակութիւն: Այս ծիրի մէջ ռազմական համագործակցութիւնը եւս կը շարունակուի, կարծում եմ, աւելի կը սերտանան պաշտպանական յարաբերութիւնները, ի հարկէ այստեղ Ֆրանսա-Ռուսաստան, տարածաշրջանային հարցերը, Ֆրանսա-Ազրպէյճան վատ յարաբերութիւնները հաշուի առնելով, երբ Նոր Քալետոնիայի իրադարձութիւնների պարունակում եւ այլուր Ազրպէյճանը փորձում է սեպ խրել ֆրանսական անիւի մէջ: Բայց միշտ պէտք է նկատի ունենալ, որ ռազմական այդ յարաբերութիւնները, միջազգային հասկացողութեամբ, հսկայական տարողութիւն չունեն, թէպէտ Հայաստանի թուլացուած վիճակում դրանք նշանակութիւն ունեն, ընդ որում, գիտակցուած թուլացուած վիճակում, գիտէք` ինչ նկատի ունեմ: Եւ այդ ռազմական օժանդակութիւնը կ՛օգնի Հայաստանի մէջքը փոքր-ինչ շտկելու, բայց բաւական ճանապարհ կայ այս առումով անցնելու:
Հ.- Հայաստան-Թուրքիա մերձեցումը կամ դրա փորձերն ամէն դէպքում Ֆրանսայի ծրագիրներում ինչ-որ բան կարո՞ղ են փոխել:
Հ. Վ.- Չեմ կարծում: Իսկ Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւնները մեզ համար շատ անհասկանալի, միակողմանի զիջման, պարտուողական քաղաքականութիւնից բխող յարաբերութիւններ են, եւ այդ ապուշ սիրաբանութիւնը վերջում վտանգ է բերելու Հայաստանին եւ հայ ժողովրդին: Այն ոչ մի շահ չի տալու, դա ՔՊ-ի եւ փաշինեանական տխմար քաղաքականութեան հասկացողութիւնն է, թէ խաղաղութեան պայմանագիրը… Բայց հայ-թուրքական, այսպէս ասած, բարեկամական յարաբերութիւնների այս մագլցումը, չեմ կարծում, որ ազդի Ֆրանսայի վրայ, քանի որ Արեւմուտքը նման բաները ողջունում է, որ` պէտք է երկխօսեն, սա արեւմտեան քաղաքականութիւն է: Այլ հարց է, որ իրենց վրայից պատասխանատուութիւնը մի կողմ են դնելու` ասելով, որ երկու երկրներն արդէն խօսում են, յարաբերութիւնների մէջ են, թող դրանք շարունակուեն: Սա արեւմտեան թեզ է, որ իրենց պատասխանատուութիւնից փախչեն:
Հ.- Իսկ ինչո՞ւ Մաքրոնը չեկաւ Հայաստան, տեղեկութիւններ կային, որ սեպտեմբերի 21-ին պիտի գար, գուցէ տեղեկութիւնը ճիշդ չէր...
Հ. Վ.- Այո՛, մամուլում կային նման տեղեկութիւններ, բայց յատկապէս հայաստանեան շրջանակների եւ հայկական մամուլի կողմից էր դա արւում, ֆրանսական շրջանակներում այդ մասին չէր խօսւում, նախագահի պաշտօնական կայքում, որտեղ նախապէս տեղեկացւում է այցելութիւնների մասին, չկար այդ մասին յայտարարութիւն: Ըստ այդմ, կարծում եմ, որ պաշտօնական եւ լուրջ հրաւէրի խնդիր չի եղել: Եւ Մաքրոնի` Հայաստան այցի հարցն առաւելաբար հայաստանեան մետիա դաշտի եւ ՔՊ-ական շրջանակների քարոզչութիւն էր, որն ի դերեւ ելաւ, որովհետեւ հիմք չունէր: Եթէ նման բան լինէր, վստահ եղէք, նախապէս նաեւ հայ համայնքը տեղեկացուած կը լինէր եւ պատուիրակութեանն ընկերակցելու հրաւէր ստացած կը լինէր, ինչը չկար: Նման բաները վերջին պահին չեն որոշւում, հետեւաբար այցելութեան մասին այդ «լոլոն» անհեթեթութիւն էր, որը կարդացին ՔՊ-ական շրջանակները` իրենց մետիաներով եւ մունետիկներով:
