Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ
Մարդիկ այժմ աւելի կը հետապնդեն աշխատանք-կեանք հաւասարակշռութիւնը, եւ այս առնչութեամբ արհեստական բանականութիւնը հիմնական դերակատարութիւն ունի: «Պի.Պի.Սի.» այս մասին վերջերս հրապարակած է յօդուած մը:
Ն.
Խուճապ եւ կարելիութիւն. 2023 թուականին ի՞նչ հասկցան աշխատաւորները Արհեստական Բանականութեան մասին
Հաւասարաչափ ազդարարուած եւ յայտարարուած` արհեստական բանականութիւնը (ԱԲ) արդէն փոխած է մեր աշխատելու ձեւը եւ ապագան: Հազիւ տարի մը եղած է, որ «Բաց ԱԲ»-ն գործարկած է իր «Չաթ Ճի. Փի. Թի.»-ն սակայն սարքը արդէն իսկ կարեւոր է աշխատաւորներու մեծ մասին համար: Անիկա դարձած է անոնց առօրեային մէկ մասը: Արհեստական բանականութիւնը վերացական գաղափարի զգացումէն վերածուած է ծանօթ գործիքի, որ կրնայ դիւրացնել աշխատանքային հոսքերը եւ յառաջացնել նոր գաղափարներ: Բայց բոլորը չէ, որ ընդունած են արհեստագիտութիւնը, այլ զայն կը նկատեն սպառնալիք իրենց ասպարէզին համար: Այդ հրել-քաշել է, որ սահմանուած է այս տարի:
2023 թուականի ԱԲ-ի աշխատավայրի ամէնէն մեծ միտումները ցոյց կու տան, թէ ինչպէս արհեստագիտութիւնը ցնցած է աշխատանքը այնպէս, ինչպէս մենք գիտենք: Անոնք նոյնպէս ցոյց կու տան, թէ ինչպէս ԱԲ-ն կրնայ ձեւաւորել 2024 թուականը, քանի որ արհեստագիտութիւնը կը շարունակէ զարգանալ կայծակնային արագութեամբ:
Աշխատաւորները արդէն կախեալ են ԱԲ-էն
Բազմաթիւ աշխատաւորներ սորված են գործածել ԱԲ-ն իրենց առօրեայ աշխատանքին մէջ` ժամանակ խնայող վարչական առաջադրանքներու, մասնաւորապէս տարրական բաներ գրելու եւ հիմնական գաղափարներու համար: Ասիկա յատկապէս կը վերաբերի գիտելիքի աշխատանքային դիրքերուն, ուր ԱԲ-ն ներուժ ցոյց կու տայ աշխատաւորներուն` ստեղծագործական, աւելի բարդ առաջադրանքներ կատարելու համար: Որոշ աշխատաւորներ նոյնիսկ արհեստագիտութիւնը` կը գործածեն ամփոփումներ կատարելու եւ ուղեկցող նամակներ գրելու համար:
Բայց նկատի ունենալով, որ աւելի շատ աշխատաւորներ կը գործածեն ԱԲ-ն, որոշ գործատուներ կ՛արձագանգեն` սահմանափակելով արհեստագիտութեան օգտագործումը աշխատավայրին մէջ: Այս կը ներառէ «Չաթ Ճի. Փի. Թի.»-ի նման գործիքներու մուտքը լռելեայն ճնշելը կամ ուղղակի արգիլելը, կազմակերպութիւնները մտահոգ են հնարաւոր չարաշահումներու կամ տուեալներու արտահոսքի պատճառով: Բայց եւ այնպէս, որոշ աշխատաւորներ սկսած են մեծապէս ապաւինիլ գործիքներուն, ըլլայ այդ արտադրողականութեան բարձրացման, թէ գործընկերներուն հետ կապի համար: Ընկերային ցանցերու մէջ նոյնիսկ առաջարկուած են խորհուրդներ, թէ աշխատավայրին մէջ ինչպէ՛ս կարելի է գաղտնի մուտք գործել արհեստագիտութեան:
ԱԲ-ն կը զարգանայ գրասենեկային որոշ աշխատատեղեր թիրախաւորելու համար
Բազմաթիւ մարդիկ կ՛ենթադրէին, թէ ԱԲ-ն կը փոխարինէ մարդիկը այնպիսի դերերու մէջ, որոնք դիւրութեամբ ինքնագործ եղած են: Յաճախորդներու սպասարկման չաթ-փոտերը եւ ուտեստեղէն ցրուող մարդամեքենաները արդէն աշխատանքի լծուած են:
Բայց քանի որ անիկա զարգացած է անցեալ տարուան ընթացքին, պարզ է, որ կրնայ ազդած ըլլալ աւելի բարդ գիտելիքներու աշխատանքային դիրքերու վրայ, որոնք ժամանակին կը նկատուէին «ապահով»: Որոշ ստեղծագործական աշխատատեղեր արդէն վտանգի ենթարկուած են: Օրինակ, գրութենէ պատկեր ստեղծող ԱԲ ծրագիրները, ինչպիսիք են Midjourney-ը եւ Stable Diffusion-ը, կրնան ակնթարթներու մէջ ստեղծել շլացուցիչ նկարազարդումներ եւ իրական պատկերներ (աշխատանք մը, որ սովորաբար վերապահուած է բարձր որակաւորում ունեցող արուեստի խումբերուն):
Տուեալները ցոյց կու տան, որ աշխատողներուն մտահոգութիւնները հիմնաւոր են: Մարտ 2023-ի զեկոյցին մէջ Goldman Sachs-ը կը գնահատէր, որ բովանդակութեան ստեղծման ունակ ԱԲ-ն կրնայ կատարել մարդոց աշխատանքին մէկ քառորդը, որ հաւասար է 300 միլիոն աշխատատեղերու կորուստի, ամբողջ Եւրոպայի եւ Միացեալ Նահանգներու մէջ: Ասիկա հարց է միջին խաւի գրասենեակի պաշտօնեային համար: Յայտնի չէ, թէ ատիկա ինչպէ՛ս տեղի պիտի ունենայ: Ֆիզիքական ինքնագործ աշխատանքը շատ աւելի կանխատեսելի էր, իսկ ասիկա աւելի նուազ կանխատեսելի է:
Բայց որոշ աշխատանքներ դեռ չեն փոխարինուիր
Հակառակ մտավախութիւններուն, կան բազմաթիւ դերեր եւ առաջադրանքներ, որոնք ԱԲ-ն ի վիճակի չ՛ըլլար կատարել մօտիկ ապագային: Ասիկա յատկապէս կը վերաբերի այն աշխատանքներուն, որոնք կը պահանջեն փափուկ հմտութիւններ, ինչպիսիք են յուզական բանականութիւնը եւ արտաքին մտածողութիւնը:
Աշխատաւորները, որոնց գործը նոր առեւտուրի ռազմավարութիւններ մշակելն է, կրնան համեմատաբար ապահով ըլլալ այս ինքնագործումէն: Անիկա նաեւ կը կանխատեսէ դերերը, որոնք կը պահանջեն անձերու միջեւ բարդ յարաբերութիւններ, օրինակ` հիւանդապահուհիներ եւ առեւտրական խորհրդատուներ, զորս մեքենաները դժուար կը փոխարինեն: Ասոնք գործեր են, որոնք կը պահանջեն մարդկային շատ խոր ըմբռնում: Երկար ժամանակ կը պահանջուի, մինչեւ ԱԲ-ն կարենայ փոխազդել այնպիսի ձեւերով, որոնք իսկապէս յարաբերութիւններ կը կառուցեն:
Բացի ատկէ, առեւտուրի որոշ աշխատատեղերը, ինչպիսիք են ելեկտրագործերը, խողովակ զետեղողները եւ այլն, ինքնագործ դարձնելը ամէնէն դժուարներէն են: Այս աշխատանքները աւելի նուազ կախեալ են լեզուի վրայ հիմնուած առաջադրանքներէն եւ սովորաբար անկանխատեսելի միջավայրերու մէջ, կը պահանջեն խնդիրներ լուծելու աւելի մեծ ունակութիւն, շարժունակութիւն եւ ճարտարութիւն, զորս մեքենաները ներկայիս չեն կրնար ընդօրինակել:
Մենք նոյնպէս կը պատրաստուինք աշխատիլ ԱԲ-ին հետ
Քանի որ ԱԲ-ն կը դառնայ աւելի համատարած, որոշ մասնագէտներ կը կարծեն, թէ արհեստագիտութիւնը իրականութեան մէջ աւելի հաւանական է, որ մեծցնէ, եւ ոչ թէ փոխարինէ մարդկային տաղանդը: Օրինակ` բժշկական ախտորոշումները: Թէեւ մարդամեքենան կրնայ յայտնաբերել քաղցկեղը, սակայն հիւանդներու մեծամասնութիւնը կը նախընտրէ որակեալ բժշկական մասնագէտը, որ յայտնէ նորութիւնները:
Աշխատաւորները արդէն կը գործածեն «Չաթ Ճի. Փի. Թի.»-ն` իբրեւ անձնական օգնական` նամակներ մշակելու, երթուղիներ ծրագրաւորելու եւ ծրագիրի ծախսերն ու ժամկէտները նշելու:
Հակառակ անոր որ ԱԲ-ն կը վերացնէ որոշ աշխատատեղեր, բայց եւ այնպէս անիկա նաեւ կը ստեղծէ նորերը. օրինակ` տուեալներու ճարտարագէտներ, կառավարման մասնագէտներ եւ շարք մը վերապատրաստման դերեր:
Մեծ վախի եւ անորոշութեան կողքին լաւատեսութիւն ալ կայ
ԱԲ-ն կրնայ ըլլալ օրուան արհեստագիտութիւնը, բայց անիկա հեռու է առաջինէն, որ կը խանգարէ աշխատուժը: Տասնամեակներու ընթացքին արհեստագիտութիւնը յառաջընթաց ապրած է` սկսած մեքենաներու ինքնագործութեան բարձրացումէն, մինչեւ գրասենեկային համակարգիչներ եւ անլար համացանց: Սակայն, ճիշդ հմտութիւններու գոյութեան պարագային, անհատները յաճախ կրնան յառաջդիմել այս զարգացումներուն զուգահեռ:
Մասնագէտները խորհուրդ կու տան ոչ թէ մտահոգուիլ ԱԲ-ի ունեցած սպառնալիքով, այլ զայն դիտարկել իբրեւ օգտակար գործիք: Լաւագոյն մարտավարութի՞ւնը: Յարմարիլ, սորվիլ եւ գործածել արհեստագիտութիւնը:
Աշխատանքային բառեր, որոնք ընդունուած են 2023 թուականին
Հիմնականին մէջ հասարակական լրատուամիջոցէն յառաջացած այս տարուան խօսակցական լաւագոյն բառը կը բացատրէ, թէ ի՛նչ կ՛ուզեն աշխատաւորները:
2020 եւ 2021 թուականներու աշխատանքային աննախընթաց դաշտը յառաջացուց այժմ տարածուած «Մեծ հրաժարականը»: Յաջորդ տարի «հանգիստ ձգելը» զայն փոխարինեց: Այս տարի, երբ ընկերային ցանցերու եւ աշխատանքային մշակոյթի միջեւ գիծը լուծարուեցաւ, եւ աշխատաւորները հաստատուեցան համացանցային նոր օրինաչափութիւններու մէջ, նոր ժարկոններ (յատուկ բառամթերք) սկսան սահմանել աշխատանքը 2023 թուականին:
«Ծոյլ աղջկան աշխատանք»
Մայիսի վերջաւորութեան Գաբրիէլ Ճաճ բարձր գնահատեց «ծոյլ աղջկան աշխատանք»-ի արժանիքները` հեռակայ, լաւ վարձատրուող, համեմատաբար ցած ընկճուածային մակարդակով աշխատանքային դեր մը: Հիմնական նախադրեալը` աշխատանք մը, որուն շնորհիւ կ՛ապահովուի առաջնահերթութիւններու առողջ շարք մը եւ աշխատանք-կեանք հաւասարակշռութիւն:
Դեկտեմբերի դրութեամբ #LazyGirlJob-ը ԹիքԹոքի մէջ ունեցած է 40 միլիոն դիտող: Եւ հակառակ անոր որ եզրը յայտնուած է 2023 թուականի «աղջիկներու միտումներու» շարքին, բոլոր շերտերու աշխատաւորները հասկցած են. «ծոյլ աղջկան աշխատանքը» կրնայ աւելի ճիշդ նկարագրուիլ որպէս պարզապէս լաւ եւ դիւրին աշխատանք բոլորին համար:
«Գործադուլներու ամառ»
Փետրուարին Բրիտանիոյ մէջ բժիշկները կազմակերպեցին Առողջապահութեան ազգային ծառայութեան պատմութեան ամէնէն մեծ գործադուլը: Միաժամանակ, Միացեալ Նահանգներու մէջ աւելի քան 300 հազար աշխատաւորներ առողջապահութեան, զուարճանքի, ինքնաշարժներու եւ հիւրընկալութեան ոլորտներուն մէջ լքեցին իրենց աշխատանքը 2023 թուականի միայն առաջին ութ ամիսներու ընթացքին: 31 հոկտեմբերի դրութեամբ Միացեալ Նահանգներու մէջ եղած է 354 գործադուլ, որուն մասնակցած են մօտաւորապէս 492 հազար աշխատաւորներ, եւ այս 2019 թուականէն ի վեր կազմակերպուած աշխատանքային գործունէութեան ամէնէն մեծածաւալն է:
Թէեւ խստիւ չսահմանափակուելով տաք եղանակի ամիսներով, այս շարժումը արագ յայտնի դարձաւ որպէս «գործադուլներու ամառ»:
«Հարազատ»
Նոյեմբերի վերջաւորութեան Merriam-Webster-ը Տարուան պաշտօնական բառ հռչակեց «հարազատ»-ը: Միացեալ Նահանգներու մէջ գործող տեղեկատու գիրքերու հրատարակիչը ըսաւ, որ բառը յաղթած է թեկնածուներուն, ներառեալ` «խոր ֆէյքը» եւ «տիսդոպիան» (առնչութիւն կամ նշանակում երեւակայական պետութեան կամ հասարակութեան, ուր մեծ տառապանք կամ անարդարութիւն կայ): «Տարուան բառ»-ը խստիւ կեդրոնացած չէ աշխատավայրի եզրաբանութեան վրայ: Բայց եւ այնպէս, հարազատութեան փափաքը լայն տեղ գտած է աշխատավայրերու մէջ:
Աշխատաւորները աւելի ու աւելի կ՛արտայայտեն իրենց անհատականութիւնը, գործընկերներու հետ կը փոխանակեն իրենց փորձառութիւնը` լուծելով հոգեկան առողջական խնդիրները եւ նպաստելով աւելի մտերմիկ, իսկական աշխատավայրի միջավայրին ստեղծման:
«Նուազագոյն երկուշաբթիներ»
Անցեալ տարի Թիք Թոքով Մարիսա Ճօ Մայես առաջարկեց «Կիրակնօրեայ սարսափներու»` շաբաթավերջի արձակուրդէն ետք աշխատանքի վերադառնալէ օր մը առաջ զգացումին բուժումը: Ծանր աշխատանքի մէջ սուզուելու փոխարէն, Մայես առաջարկեց, որ աշխատաւորներուն համար հաստատուին «նուազագոյն երկուշաբթիներ»` շաբթուան առաջին օրը նկատելով որպէս աստիճանական վերականգնումի ժամանակ մը:
Եզրի ժողովրդականութիւնը պայթեցաւ աւելի քան երեք միլիոն Թիք Թոք որոնումներով: Թէեւ անիկա կրնայ ընդհանրութիւն մը ունենալ հանգիստ ծխելը դադրեցնելու հետ, բայց եւ այնպէս եզրը նոյնպէս կ՛արտացոլացնէ աշխատանքի նկատմամբ նոր տրամադրուածութիւնը, ուր համացանցային պայմանաւորուածութիւններու պահանջները եւ չորսօրեայ աշխատանքային շաբթուան մը մղումը կ՛արտայայտէ աշխատաւորներուն փափաքը` աւելի լաւ աշխատանք-կեանք հաւասարակշռելու համար:
«Սուրճի նշանակ»
Որովհետեւ գործատուները 2023 թուականին վերատիրացած են իրենց իշխանութեան, բազմաթիւ աշխատաւորներ շաբաթական առնուազն քանի մը օր կ՛աշխատին աշխատատեղիին մէջ` իրենց գրասեղաններուն ետին: Շատեր չեն ուզեր այնտեղ ըլլալ. վերաբերմունք մը, որուն պատճառով յառաջացած է «սուրճի նշանակ»-ը: Տուեալները ցոյց կու տան, որ առցանց աշխատողներու շուրջ 58 առ հարիւրը խոստովանած է, որ մտած է գրասենեակ, առանց նշմարուելու տեղադրած է աշխատանքային թուղթերը, խմած է առաւօտեան սուրճը եւ մեկնած է` տունէն աշխատելու մնացեալ օրը:
Նոյնիսկ այն ատեն, երբ գրասենեակ վերադառնալու քաղաքականութիւնը հետզհետէ աւելի կ՛ընդլայնուի, աշխատաւորները բացայայտած են իրենց նախապատուութիւնը ճկուն աշխատանքի եւ անվճար սուրճի նկատմամբ:
«Հանգիստի պտոյտներ»
Բազմաթիւ աշխատաւորներ, որոնք կարողացած են հեռու մնալ, «հանգիստի պտոյտներ» կ՛ընեն` առաւելագոյնի հասցնելու իրենց աշխատանքային եւ կեանքի հաւասարակշռութիւնը: Այս գաղտնի արձակուրդները կը ներառեն աշխատիլ հեռաւոր վայրէ` առանց ձեր ղեկավարը կամ խումբը տեղեակ պահելու: Gen Z-ի աշխատաւորներուն շուրջ 44 առ հարիւրը կ՛ընեն ասիկա:
Յաջող «հանգիստի պտոյտ»-ի բանալի՞ն. «Կարգաւորելով ձեր Zoom-ի խորապատկերը` թաքցնելու, պահելու որեւէ արմաւենի կամ լողաւազանի աթոռներ», կ՛ըսեն հարցախոյզի մասնակիցները:
«Բարձր մնալը»
Ըստ որոշ տնտեսագէտներու, «Մեծ հրաժարականը», որ սահմանեց աշխատուժի շարժունակութեան վերջին երեք տարիները, աւարտած է: Այժմ տուեալները կը մատնանշեն «Բարձր մնալու» երեւոյթը, ուր աշխատաւորները կը մնան իրենց տեղը` խուսափելու աճող մրցունակ աշխատանքի շուկայէն եւ տնտեսական անկայունութեան վախէն:
Բայց եւ այնպէս, աշխատաւորները, որոնք կը մնան իրենց չհամապատասխանող աշխատանքի վայրերու մէջ, անջատուած կը զգան եւ նուազ արդիւնաւէտ, եւ աւելի հաւանական է, որ պայքարին իրենց մտային եւ ֆիզիքական առողջութեան հետ: Մասնագէտները կ՛ըսեն, որ եթէ ընկերութիւնները կ՛ուզեն դադրեցնել իրենց աշխատաւորներու հանգիստը, ապա պատասխանատուութիւնը կ՛իյնայ ղեկավարութեան վրայ` գործուն ներդրումներ կատարելու աշխատաւորներու գոհունակութեան համար:
«Անհատականութեան վարձք»
Ողջամիտ ընկերութիւններ կրնան առաջնահերթութիւն տալ աշխատանքի այն թեկնածուներուն, որոնք ընկերական դրական վերաբերմունք ունին: Բայց Gen Z-ի աշխատաւորները հարցերը քայլ մը աւելի առաջ կը տանին` Թիք Թոք-ի միջոցով դրուատելու «անձնական աշխատանքի» օգուտները:
«Բազմազանութեան վարձքի» անփոյթ խաղը ընդհանրապէս նուաստացուցիչ եզր մըն է` փոքրամասնութիւններու խորհրդանշական աշխատանքի ընդունումը նկարագրելու համար: Ընկերային ցանցը գործածողները սովորաբար կը սահմանեն «անհատականութեան վարձքը»` իբրեւ մէկը, որ որոշ աշխուժութեամբ կը լրացնէ իրենց մասնագիտական որակաւորումներու պակասը: Այս եզրով տեսանիւթերը ցոյց կու տան, թէ ինչպէս երիտասարդ աշխատաւորները, գործի ամէնէն եռուն պահուն կը ծիծաղին, կը շրջագային աշխատավայրին մէջ եւ կը հարցնեն. «Ի՞նչ պիտի ուտենք»` գիտնալով, որ իրենց աշխատանքը հիմնուած է զգացումներու եւ մթնոլորտի վրայ»: Թէեւ եզրը մեղմ է, բայց անոր մէջ որոշ ճշմարտութիւն մը կայ: Աշխատանքային հեռաւոր միջավայրի մէջ հաւասարակշռուած, խելացի աշխատաւորը կրնայ խթանել հաղորդակցութիւնը, որ կրնայ բարձրացնել խումբերու արտադրողականութիւնը եւ նպաստել հասարակական կապի զգացողութեան:
«Գլտորող անկում»
«Գլտորող անկումը» տեղի կ՛ունենայ, երբ անիկա միաժամանակ կ՛ազդէ տնտեսութեան միայն որոշ հատուածներու վրայ: Օրինակ, թէեւ առաջին կիսամեակի խօսակցութիւններուն մէջ կը գերակշռէին ճարտարարուեստի կրճատումները, բայց եւ այնպէս այլ ոլորտներ, ներառեալ ինքնաշարժներու արտադրութիւնը, սկսած են ցաւը զգալ: Միաժամանակ աշխատանքի այն ոլորտները, ինչպիսիք են կրթութիւնը, հիւանդապահութիւնը եւ հիւրընկալութիւնը, որոնց մէջ աւանդաբար գերակշիռ է կիներու թիւը, կը շարունակեն կրել աշխատատեղերու կորուստներու հիմնական մասը, գրեթէ առանց մեծ աղմուկի:
Մինչ տնտեսագէտներն ու քաղաքականութիւն մշակողները կը ջանան աշխատատեղերու կորուստը կանխել, «գլտորող անկումը» յատկապէս դժուար է բացայայտել, եւ այդ պատճառ կը դառնայ անորոշութեան ընդհանուր վիճակին_:
‘#WorkTok’
Այս եզրերէն շատերը ունին առնուազն ընդհանուր բան մը. #WorkTok-ի մէջ անոնք յառաջացուցած կամ տարածած են աշխատավայրի մշակոյթին յատկացուած Թիք Թոք-ը:
Երկուքուկէս միլիառ անձեր կը դիտեն հեշթեքը` ընդգրկելով ամէն բան` արհեստավարժ հրուշակագործի կեանքէն մինչեւ տնտեսագէտներու փորձեր: Որոշ մասնագէտներ կ՛ըսեն, որ անոր վերելքը անխուսափելի էր: Բազմաթիւ աշխատաւորներ, յատկապէս երիտասարդներ, իրենց գործը կը լքեն այդ հարթակի միջոցով յայտարարութիւն կատարելով: Աւելի շատ չափահասներ իրենց նորութիւնները կը ստանան Թիք Թոք-էն, եւ հարթակը պատրաստ կ՛ըլլայ 2024 թուականին մատուցել աշխատավայրի խօսակցական լեզուի յաջորդ փուլը:
