ՊԱՐՈՅՐ ԱՂՊԱՇԵԱՆ
Նկարչական արուեստը, իր պաստառային թէ շրջանակային տարբերակներով միշտ ալ գրաւած է իւրայատուկ տեղ ու դեր, որովհետեւ որքան ալ թատրոնը, կերպարուեստը, երգարուեստը, շարժապատկերը իրենց զանազան արտայայտութիւններով, գոյներով եւ երանգներով յատկանշելի ըլլան, ան կ’առանձնանայ իր բազմակողմանիութեամբ, բազմաշնորհութեամբ ու բազմագրաւչութեամբ:
Նկարչական արուեստը աշխարհի ժողովուրդներուն համար հանդիսացած է այն կալուածը, ուր ան դարձած է այնպիսի բեմահարթակ մը, որ մարդկութիւնը, բնութիւնը, դիմաքանդակութիւնը, տեսարանապաշտութիւնն ու բազմաթիւ այլ ու քովընտի պատկերներ կը զուգորդէ, կ’ընդգրկէ, կը միացնէ, կը խորհրդանշէ` իր դիպուկ ճառագայթումներով, լուսաւորումներով, շեշտադրումներով եւ անուանարկումներով:
Վստահաբար այս է պատճառը, որ նկարչական արուեստը լայն ժողովրդականութեան արժանացած է, արուեստասէր հասարակութիւններ զայն նկատած են այն պատուանդանը, ուրկէ կարելի է խորաչափել ու գնահատել բազմագոյն երեսներ եւ երեւոյթներ, որոնք իրենց տեսականիով եւ որակով, կրնան խայտաբղէտ համանկարներու հորիզոններ բանալ:
Պատահական չէ, որ հակառակ Լիբանանի մէջ տիրող տագնապներուն` ապահովական, քաղաքական, տնտեսական, եւ այլն, արուեստը կը մնայ գերիշխող ու փնտռուած` իր հարուստ ոլորտներով, ընդ որուն` նկարչականը գտնուելով առաջին գիծի վրայ:
Կը նշանակէ, թէ լիբանանցի արուեստագէտ եւ արուեստասէր հասարակութիւնը որքանո՞վ կառչած է նկարչական արուեստի կախարդականութեան, որքանո՞վ կ’ապրի անոր հմայքներով ու գեղեցկութեամբ, որքանո՞վ անիկա կը հրապուրէ ու կ’ոգեւորէ զինք:
Յիշատակելի է նաեւ, որ լիբանանցի ու լիբանանահայ բազմաթիւ տաղանդաւոր գեղանկարիչներ իրենց ստեղծագործութիւններով ոչ միայն արժեւորած են իրենց շնորհալիութիւնները, այլեւ հարստացուցած` լիբանանեան գեղարուեստի այս մարզը, դառնալով անուանի ու հեղինակաւոր վաստակաւորներ, պատիւ բերելով իրենց հայրենիքին:
Ասով է, որ Լիբանանի մէջ նկարչական արուեստին կը տրուի յատուկ իմաստ` դպրոցներէն եւ արուեստանոցներէն ներս կարեւորելով զայն, հասցնելով արժանաւոր ու խոստմնալի սերունդներ, մինչ գեղարուեստից տուներն ու հիմնարկները գործելով ամէնուրեք, ճոխ ու բազմաշերտ իրենց ցուցադրութիւններով կը լիացնեն ու կը գերեն դիտորդները:
***
Այդպիսի նշանաւոր ցուցասրահ-կեդրոն մըն է «MARFA»-ն, (իմա` նաւահանգիստ հասկացողութեամբ), որ գտնուելով նաւահանգիստին մօտ, արդէն դարձած է արուեստի եւ արուեստագէտներու հաճելի եւ ուսանելի հաւաքավայրի մը:
Արուեստանոցին տնօրէնութիւնը, գլխաւորութեամբ ժրաջան Ժումանա Օսէյլիի, կազմակերպած էր յատուկ ցուցահանդէս մը` Լոնտոնէն հրաւիրելով լիբանանահայ Դալար Եսայի Աղպաշեանը, որպէսզի ան իր նորագոյն գործերը ցուցադրէ արուեստասէր հասարակութեան:
Նշելի է, որ Դալարը 2018-ին արդէն նոյն արուեստի տան մէջ հանդէս եկած է ցուցադրութեամբ` արժանանալով մեծ գնահատանքի եւ արձանագրելով բարձր յաջողութիւն:
Ան 1998-էն ի վեր կը գծէ, եւ իր գործերը ցուցադրուած են Անգլիոյ, Գերմանիոյ, Լիբանանի եւ Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններուն մէջ, ինչպէս` Պէյրութի Սըրսոք պալատին մէջ (2003, 2004, 2007) եւ այլ նշանաւոր ու հանրածանօթ կեդրոններու, Պէյրութ թէ այլուր:
Իսկ 2005-ին Պէյրութի ֆրանսական դեսպանատան մշակութային կեդրոնին, ապա 2015-ին Տուպայի մէջ եւս ցուցադրած է իր գործերը` արժանանալով Անգլիոյ «Ճոն Մուրզ» բարձրարժէք մրցանակին:
Այժմ ան կ’ապրի Լոնտոն ու հոն կը շարունակէ ստեղծագործել` անմիջական ապագային յաջորդաբար նաեւ ցուցադրելով, Անգլիոյ, Գերմանիոյ եւ Իտալիոյ մէջ:
Դիտել տանք, մր Դալարը շրջանաւարտ է ՀԲԸ Միութեան Դարուհի Յակոբեան վարժարանէն, ապա աւարտած` Լիբանանեան համալսարանի գեղարուեստից բաժինը` ստանալով պսակաւոր արուեստից վկայականը, 2003-ին այնուհետեւ մասնագիտանալով Լոնտոնի արուեստի ու գծագրութեան բաժնին մէջ, մագիստրոսի տիտղոսով, 2008-ին ալ շարունակելով ուսումը Լոնտոնի Պըրքպեք համալսարանին մէջ, 2010-ին:
2003-2007-ին դասախօսած է Լիբանանի «Մանար» համալսարանին մէջ (Թրիփոլի), ինչպէս նաեւ` Լոնտոնի NHM եւ VLA թանգարաններուն մէջ (2009-ին եւ 2010-ին):
***
Ցուցադրութեան բացումը տեղի ունեցաւ չորեքշաբթի, 13 դեկտեմբեր 2023-ին, «Մարֆա»-ի ցուցասրահին մէջ, ժամը 6:00ին, ի ներկայութեան արուեստասէր ընտրանի հասարակութեան մը, ինչպէս նաեւ` Ամերիկայի, Քանատայի ու Ֆրանսայի դեսպաններուն, որոնք ճեմելով սրահներուն մէջ, իրենց հիացմունքն ու սքանչացումը յայտնեցին` զմայլելով պաստառներու տպաւորիչ ու գօտեպնդիչ գեղեցկութիւններէն:
Դալարը իր հանդիպումը արուեստասէր ներկաներուն հետ սկսաւ նախ բացատրութիւններ տալով իր արուեստի հնարքներուն, ոճերուն եւ եղանակներուն մասին, ապա ներկայացնելով իւրաքանչիւր նկարի մասին` իր պատկերացումները, շարժառիթներն ու ուղեգիծները, որոնք տուն տուած են այս գեղարուեստական ակունքներուն, իր ներաշխարհի մտածողութեամբ ու զգացականութեամբ բնանկարներ ստեղծելու, դրոշմելու ու կենդանացնելու գծանկարային արուեստին իրականացման յատկանիշներով:
Այս բացատրութիւնները մերթ ընդ մերթ ֆրանսերէն լեզուով կը թարգմանուէին արուեստագիտակ Լեթիսիայի կողմէ, որ աւելի աշխուժ կը դարձնէր զրուցավարութիւնը:
Արուեստագիտուհիին վկայութեամբ`
– Ամէն ինչ ծառ է` ունենալով իր ճիւղերը, տերեւներն ու ծաղիկները, որոնք կը գտնուին ու կը շնչեն կենդանութեան եւ անդէականութեան միջեւ, առանց որ իրարմէ բաժնուին կամ անջատուին:
– Իմ բնապատկերներս դանդաղաշարժ անցումներ են դաշտանկարային նիւթերով, բայց` միշտ անոնց մէջ գտնելով իրապաշտական տեսարաններ, որոնք կը վերապրին կամ կը նշմարուին մեր շրջապատին ու միջավայրին մէջ, զանոնք տեսնելու ու շօշափելու ճշմարտութեամբ:
Բացայայտ է, որ Դալարը փիլիսոփայական խորքով ու լիցքով ողողուած արուեստագիտուհի մըն է, որ ունի իր ուրոյն տեսիլքն ու աշխարհը եւ ատոնց վրայ հիմնուելով կը ստեղծագործէ, միշտ` ինքնատիպ գիծերով ու պատկերներով, հայեացքներով եւ արտայայտամիջոցներով, դառնալով իր կոչումին հարազատ կրողը:
Թէեւ իր պաստառները օղակուած շղթաներով` զիրար կ’ամբողջացնեն ու կը համալրեն, սակայն իւրաքանչիւրը իր մէջ կը պարփակէ ու կը խորացնէ` մարդն ու բնութիւնը, շարժումն ու յատկանիշը, որոնց միջոցով կը ձեւաւորուի ու կը դրոշմուի ճոխաճրագ բնապատկերի մը այս կամ այն նկարագրութիւնն ու թարգմանութիւնը` վերածուելով խօսուն ու էացնող լիարժէքութեան մը:
Թափանցելու համար Դալարի բնապատկերներու շահեկանութեան եւ արդիականութեան մէջ, անհրաժեշտ է ունենալ սուր դիտողականութիւն, փափկանկատ զգացողութիւն ու պայծառ դատողութիւն, որովհետեւ ամէն մէկ անկիւնի ու ծալքին մէջ կայ թաքնուած ու պարզորոշ միտք մը, նորութիւն մը, այժմէականութիւն մը, որոնք ձուլուելով իր ամբողջականութեան մէջ` ծնունդ կու տան իրապաշտական դպրոցի բարիքներուն, ճառագայթական փայլուն ցոլքերով:
Վերջին հաշուով, Դալարին արուեստը ԿԵԱՆՔՆ է` իր լիիրաւ մասնիկներով եւ յենակներով, ա՛յն կեանքը, որ կապուած է ՀՈՂԻՆ հետ եւ մէկը միւսին կու տայ փայլք ու հմայք, ատոր մէջ տեսնելով յաւիտենականութեան երթը` իր զանազան ճիւղաւորումներով ու բաժանումներով:
Կասկած չկայ, որ Դալարը իր ինքնուրոյնութեամբ եւ իւրայատկութեամբ, գեղարուեստական բնագաւառին մէջ ունի իր ինքնադրոշմ տեղը ու կը պարուրուի սլացիկ անհատականութեամբ մը:
Կը շնորհաւորենք մեր սիրելի արուեստագիտուհին, կը գնահատենք անոր արուեստի թռիչքը` մաղթելով անսահման յաջողութիւններ ու բարգաւաճ հեռանկարներ, օր մըն ալ իր գործերը տեսնելով հայրենի ոստաններուն մէջ:
Ծանօթ.- Ցուցահանդէսը կը տեւէ ԵՐԿՈՒ ամիս:
