Հարաւային Կովկասի եւ Վրաստանի ճգնաժամի հարցերով Եւրոպական Միութեան յատուկ ներկայացուցիչ Թոյվօ Քլաարի համաձայն, ամբողջովին տրամաբանական է, որ Հարաւային Կովկասի մէջ հաղորդակցութեան ճամբաներու ապաշրջափակման ծիրին մէջ, որեւէ ճամբայ երկաթուղի, որ Հայաստանի տարածքէն կ՛անցնի, պէտք է վերահսկուի Հայաստանի կողմէ:
Պրիւքսելի մէջ «Արմէնփրես»-ի թղթակիցին տուած բացառիկ հարցազրոյցին մէջ Քլաար անդրադարձած է Հայաստանի իշխանութիւններուն առաջարկած «Խաղաղութեան խաչմերուկ» նախագիծին, Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ խաղաղութեան հաւանական համաձայնագիրին, Արցախի հայերու` իրենց բնակավայրեր երաշխաւորուած անվտանգ վերադարձին:
Խօսելով «Զանգեզուրի միջանցք»-ին մասին Քլաար ըսաւ. «Նախ, կը կարծեմ, որ քանի մը ամիս առաջ Մոսկուայի մէջ նախագահ Ալիեւ պատկերասփիւռէն հրապարակաւ` նախագահ Փութինի ներկայութեամբ վարչապետ Փաշինեանի հետ ունեցած հանդիպումի ժամանակ շատ յստակ ըսաւ, որ ատիկա «միջանցք» կոչելը կ՛ենթադրէ արտատարածքայնութիւն: Նախագահ Ալիեւ այլ պարագաներու եւս` աւելի նեղ միջավայրի մէջ, ըսած է, որ ատիկա արտատարածքայնութիւն չ՛ենթադրեր:
«Այո՛, զայն միջանցք կոչելով, ինչպէս գիտէք, մենք կ՛ըսենք փոխադրամիջոցային միջանցքներ` նկատի ունենալով այն տարբեր միջանցքները, որոնք մենք ունինք Եւրոպայի մէջ, որոնք երբեք չեն ենթադրեր արտատարածքայնութիւն: Այսպիսով, ակնյայտօրէն, մեր տեսանկիւնէն շատ տրամաբանական է, որ որեւէ ճամբայ, որեւէ երկաթուղի, որ կ՛անցնի Հայաստանի տարածքէն, կը վերահսկուի Հայաստանի կողմէ: Կամ որեւէ ճամբայ կամ երկաթուղի, որ կ՛անցնի Ազրպէյճանի տարածքով կամ կ՛անցնի, ինչ գիտնամ, Գերմանիոյ տարածքով, կը վերահսկուի տուեալ երկրին կողմէ:
«Հետեւաբար ատիկա բացարձակապէս միակ տրամաբանական համաձայնութիւնն է: Օրինակ, այս պարագային Ազրպէյճանը կ՛ուզէ երաշխիք ունենալ, որ Հայաստանի տարածքէն անցնող Ազրպէյճանի քաղաքացիները եւ բեռները ապահով պիտի ըլլան: Ատիկա շատ տրամաբանական է եւ բնական: Սակայն թէ ատիկա ինչպէ՛ս պիտի կատարուի, Հայաստանի իշխանութիւններուն պատասխանատուութիւնն է»:
Խօսելով արցախահայութեան տունդարձի իրաւունքին մասին` Եւրոպական Միութեան յատուկ ներկայացուցիչը յայտնեց. «Մենք ամբողջովին կը հաւատանք, որ ասիկա շատ կարեւոր բան է, որ նախ եւ առաջ անոնց վերադարձի իրաւունքը երաշխաւորուած ըլլայ: Եւ երկրորդը, որ ստեղծուած ըլլան այնպիսի պայմաններ, որոնք պիտի ապահովեն անվտանգութեան եւ ապահովութեան բաւարար զգացում, որպէսզի անոնք ցանկան վերադառնալ: Մենք այդ մէկը շատ յստակ ըսած ենք Եւրոպական Միութեան տեսանկիւնէն, որ բոլոր տեղահանուած անձերը պէտք է կարենան ապահով եւ անվտանգ վերադառնալ իրենց նախկին բնակութեան վայրեր, եթէ կ՛ուզեն ատիկա ընել: Եւ այդ առումով ասիկա հարց մըն է, որ մենք յառաջ քշած ենք տարբեր հարթակներու վրայ:
«Կը կարծենք` ասիկա շատ կարեւոր խնդիր է, որ պէտք է լուծուի: Սակայն, ի հարկէ, ոչ ոքի կարելի է ստիպել վերադառնալ, եթէ մարդիկ չուզեն: Սակայն, եթէ վերադառնալ ուզողներ ըլլան, ապա պէտք է առաւելագոյն ջանքեր գործադրել անոնց այնպիսի պայմաններով ապահովելու, որոնք կ՛արտօնեն, որ այդ մարդոց մեծ մասը վերադառնալու որոշում տայ»:
Անդրադառնալով այն իրողութեան, որ Ազրպէյճանը վերջին պահուն նախ Կրանատայի հանդիպումէն, ապա` Պրիւքսելի մէջ հոկտեմբերի վերջաւորութեան նախատեսուած հանդիպումէն հրաժարեցաւ, Քլաար ըսաւ. «Եւրոպական Միութիւնը ստիպուած չէ որեւէ կողմի հետ ըլլալու. մենք, եւ մասնաւորաբար նախագահ Միշելը առաջարկած է իր բարեկամական ծառայութիւնները: Մեզի համար առաջնային շահը Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ համաձայնագիր ունենալն է: Իսկ թէ ի վերջոյ ատիկա ո՛ւր կը ստորագրուի, մեզի համար շատ աւելի քիչ կարեւոր է, քան այն փաստը, որ Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ կայ իրական յարաբերութիւններու կարգաւորում: Ասիկա մէկ կէտ:
«Ինչ կը վերաբերի նախագահ Ալիեւի` Կրանատա չգալու որոշումին, մենք հիասթափուած էինք, կը կարծէինք, որ ատիկա կարեւոր կարելիութիւն եւ բաւական կարեւոր հարթակ է ուժեղ ուղերձներ ուղարկելու համար:
«Նախագահ Միշելը տակաւին պատրաստ է եւ կ՛ուզէ կազմակերպել ղեկավարներու կարելի եղածին չափ շուտ հանդիպում Պրիւքսելի մէջ: Թուականները, ի հարկէ, կարեւոր են: Սակայն կարեւորագոյնը իրականութեան մէջ յառաջ շարժիլն է, եւ ատիկա այն է, որուն վրայ մենք կեդրոնացած ենք` փորձել խրախուսել յառաջընթացը յարաբերութիւններու իրական կարգաւորման ուղղութեամբ»:
Քլաար նաեւ յայտնեց. «Ի սկզբանէ գոյութիւն ունի ըմբռնում, որ Հայաստան-Ազրպէյճան յարաբերութիւններու կարգաւորումը պէտք չէ քննարկուի «3+3» ձեւաչափով»:
