Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
No Result
View All Result
Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ
No Result
View All Result

Տեսութիւն. Ո՞ւր Է Հայաստանի Եւ Հայութեան Տեղը Այժմու Եւ Վաղուան Աշխարհաքաղաքականութեան Մէջ – Ա.

Նոյեմբեր 18, 2023
| Անդրադարձ
0
Share on FacebookShare on Twitter

ՅԱՐՈՒԹ ՉԷՔԻՃԵԱՆ

«Հայաստան-Արցախ-Հայ դատ եւ Ռուսիա-Ուքրանիա-Խրիմ-Տոնպաս զուգահեռները եւ աշխարհաքաղաքականութիւնը» խորագիրով քիչ մը ծաւալուն ուսումնասիրութիւն մը պատրաստած էի 30 նոյեմբեր 2022-ին, «Ազդակ Բացառիկ» 2023-ին համար, որ մի՛այն տպագիր լոյս տեսաւ եւ կայքէջիս մէջ տեղադրուեցաւ: Այսօր, տարի մը ետք, կ՛արժէ կէտ առ կէտ արժեւորել Համաշխարհային Բ. պատերազմէն ետք, շուրջ 75 տարիներու խոշոր` macro զարգացումները, նախատեսութիւնները եւ իրերու ընթացքը: Թէ` ի՛նչ կատարուեցաւ այս մէկ տարուան ընթացքին *շեղակի գիրով եւ աստղանշանով*  պիտի անդրադառնամ` կրկնելով յօդուածին մեծ մասը, քանի որ տակաւին այժմէական է:

1. ԱՊՀ-ի քարտէսը, Թուրքմենստանը ընկերակից, իսկ Մոնկոլիան` դիտորդ: Բաւարար է նկատել Հայաստանի եւ Ռուսիոյ տարածութիւնները` եզրակացութեան յանգելու համար:

«Ա.- Ընդհանուր պատկեր, Արեւելք-Արեւմուտք հակադիր դաշինքներ.

«25 դեկտեմբեր 1991-ին թիւ 142-H որոշումով Խորհրդային Միութիւնը պաշտօնապէս լուծարուեցաւ, նշելով փոխանցումը եւ սկիզբը Անկախ պետութիւններու համագործակցութեան` ԱՊՀ, որուն լիիրաւ անդամ դարձան նախկին Խորհրդային Միութեան 15 երկիրներէն 10-ն: Ուքրանիան, հիմնադիր անդամ ըլլալով հանդերձ, չէր վաւերացուցած կանոնագրութիւնը, իսկ Թուրքմենստանը ընկերակից կարգավիճակով մնաց: Պալթեան երեք երկիրները` Էսթոնիա, Լաթվիա եւ Լիթուանիա, մերժեցին միանալ, մինչ Վրաստան 2009-ին կազմէն դուրս եկաւ, իսկ Ուքրանիան` 2018-ին: Այժմ 9 երկիրներ կը մնան ԱՊՀ-ի լիիրաւ անդամ, ներառեալ` Հայաստանը (1), տե՛ս քարտէս 1-ը, եւ բաղդատել այնտեղ Ռուսիոյ եւ Հայաստանի տարածութիւնները, իբրեւ ենթահող` որոշ եզրակացութեան մը յանգելու համար:

«Վրաստանը եւ Ուքրանիան Արեւմուտքին, այսինքն Ամերիկայի, Անգլիոյ, ՕԹԱՆ-ի եւ սորոսականներու կողմէ սարքուած «գունաւոր յեղափոխութիւններուն» պատճառով դուրս եկան ԱՊՀ-էն եւ Ռուսիոյ հովանաւորութիւնը վայելող այլ միութիւններէն: Սակայն Հայաստանը, որ նաեւ նոյն արեւմտեան «յեղափոխութեան» զոհ դարձաւ, հակառակ Արեւմուտքի ճիգերուն եւ Հայաստանի հակահայ այս իշխանութեան, բարեբախտաբար տակաւին անդամ է եւ կը մնայ շրջանային հզօր ու դաշնակից Ռուսիոյ հովանաւորութիւնը վայելող բոլոր կազմակերպութիւններուն մէջ, տե՛ս նկար 3»:

*Հայաստանի այժմու դաւաճան իշխանութիւնը փոքր քայլերով կը փորձէ դուրս գալ ԱՊՀ-էն եւ մտնել` ո՞ւր, յայտնի չէ. շատ հաւանաբար` Թուրքիոյ եաթաղանին տակ… Հայաստան մերժեց մասնակցիլ 13 հոկտեմբեր 2023-ի ԱՊՀ-ի Պիշքեքի հանդիպումին: Նաեւ` Արմէն Գրիգորեանը չի մասնակցիր ԱՊՀ-ի ապահովութեան խորհուրդներու քարտուղարներու 8 նոյեմբեր 2023-ի հերթական հանդիպումին: Մոլտովան նոյնպէս կը փորձէ հեռանալ*:

2. Անկախ պետութիւններու համագործակցութեան` ԱՊՀ այժմու երկիրները:

«Նախկին Խորհրդային Միութեան երկիրներէն Ռուսիան եւ Պիելոռուսիան միութիւն հռչակեցին 8 դեկտեմբեր 1999-ին` իբրեւ առաւելագոյն մակարդակի յարաբերութիւն ունեցող դաշնակիցներ (գրեթէ միացում), որ վերջերս վերահաստատուեցաւ: Երկրորդ մակարդակի խմբակը Եւրասիական տնտեսական միութիւնն է` ԵԱՏՄ, որուն կ՛անդամակցին նաեւ Ղազախստանը, Հայաստանը եւ Խրխզստանը:

3. Անկախ պետութիւններու համագործակցութեան` ԱՊՀ այժմու երկիրները:

Նախկին Խորհրդային Միութեան անդամ երկիրներուն այժմու զանազան կազմակերպութիւններու անդամակցութեան պատկերը` գունաւոր օղակներու մէջ: Վարը, աջին` չճանչցուած պետութիւններ «Ազգերու իրաւունքի եւ ժողովրդավարութեան համայնք»-ի անդամներ` Արցախ, Աբխազիա, Հարաւային Օսեթիա եւ Թրանսնիստրիա (3), (4): GUAM-ը անգլերէն սկզբնատառերն է Վրաստանի, Ուքրանիոյ, Ազրպէյճանի եւ Մոլտովայի, որ «ժողովրդավարութեան» եւ տնտեսական զարգացման խմբաւորում է:

«Արեւմտեան զինուորական ուխտին` ՕԹԱՆ-ին համապատասխանող ռուսականը Հաւաքական անվտանգութեան պայմանագիրի կազմակերպութիւնը` ՀԱՊԿ-ն է, որուն անդամներն են` Հայաստանը, Պիելոռուսիան, Ղազախստանը, Խրխզստանը, Տաճիկստանը եւ Ռուսիան (2):

*Հայաստանը ցարդ անպաշտօն կերպով 2021-էն ի վեր գրեթէ հեռացած է այս կազմակերպութենէն, այն պատճառով, որ երբ Ազրպէյճան Հայաստան ներխուժած է, ՀԱՊԿ-ն արգելք չէ հանդիսացած:

Իրականութեան մէջ, սակայն, ըստ նախկին պաշտպանութեան նախարար Արշակ Կարապետեանին, Փաշինեան հրահանգած է չկրակել ազերի բանակին վրայ, իսկ ինք չէ հնազանդած եւ հրահանգած է կրակել ներխուժողներուն վրայ, որուն պատճառով պաշտօնազուրկ ըրած է զինք (5): Իսկ մայիս 2023-ին տեղի ունենալիք միացեալ ռազմափորձերը, որոնք Հայաստանի մէջ տեղի պիտի ունենային, Հայաստան յիմարօրէն մերժեց հիւրընկալել ռազմափորձերը` պատճառաբանելով, որ զբաղած է, եւ չմասնակցեցաւ նաեւ Պիելոռուսիա փոխադրուած այս ծրագիրին (6): Սակայն Փաշինեանի այս ամերիկեան օրակարգով հակառուս վարչախումբը արդէն արհամարհած էր ՀԱՊԿ-ն, երբ անոր հայաստանցի ընդհանուր քարտուղարը` զօրավար-գնդապետ Եուրի Խաչատուր(եան)ովը, առանց պատշաճ քայլերու, 26 յուլիս 2018-ին դատական անհիմն հետապնդումի ենթարկեց ու ձերբակալեց զայն` խայտառակելով Հայաստանը ՀԱՊԿ-ն եւ Ռուսիան…  Վերջաւորութեան դատարանը որեւէ յանցանք չգտնելով` 6 ապրիլ 2021-ին անպարտ արձակեց զայն…

Մինչ այդ Ազրպէյճան իր դաշնակիցներուն հետ ռազմափորձեր կը կատարէ: Որեւէ դաշնակից, բո՛ւն երկրին փոխարէն, եւ ինքնաբերաբար չէ, որ պիտի պատերազմի, մանաւանդ եթէ երկրին բանակին կը հրահանգուի չպատերազմիլ:*

«ՕԹԱՆ-ին նպատակը. Հիմնուեցաւ 4 ապրիլ 1949-ին, Բ. Աշխարհամարտէն ետք, Միացեալ Նահանգներուն հովանաւորութեամբ: 12 հիմնադիր անդամներն էին` Ամերիկա, Քանատա, Իսլանտա, Անգլիա, Փորթուգալ, Պելճիքա, Հոլանտա, Դանիա, Նորվեկիա, Ֆրանսա, Իտալիա եւ Լուքսամպուրկ: Այժմ ունի 30 անդամ երկիրներ, Թուրքիան 1952-ին միացաւ: Հիմնական նպատակն էր դաշնակիցներուն ազատութիւնը եւ ապահովութիւնը պահպանել քաղաքական եւ զինուորական միջոցներով` հակադրուելով այն ժամանակ Խորհրդային Միութեան (7): *Ֆինլանտան` Ռուսիոյ հետ սահմանակից,  4 ապրիլ 2023-ին միացաւ ՕԹԱՆ-ին*:

«Վարշաւիոյ ուխտը. Խորհրդային Միութեան հովանաւորութեամբ, 14 մայիս 1955-ին, Խորհրդային Միութիւնը (15 երկիրներ) եւ Արեւելեան Եւրոպայի 7 երկիրներ` Արեւելեան Գերմանիա, Լեհաստան, Չեխոսլովաքիա, Հունգարիա, Ալպանիա, Պուլկարիա եւ Ռումանիա, այս դաշինքը կնքեցին`, իբրեւ ՕԹԱՆ-ին հակադիր ճակատ, երբ որ Արեւմտեան Գերմանիան միացաւ ՕԹԱՆ-ին (8):

Խորհրդային Միութեան վերջնական փլուզումէն առաջ, 1 յուլիս 1991-ին Չեխոսլովաքիոյ նախագահ Վացլաւ Հաւել Վարշաւիոյ ուխտը դադրած յայտարարեց: 31 դեկտեմբեր 1992-ին Չեխոսլովաքիան «Ազգերու ինքնորոշման իրաւունք»-ին հիման վրայ բաժնուեցաւ երկու հանրապետութիւններու` Չեխիա եւ Սլովաքիա:

*Ահաւասիկ` «Ազգերու ինքնորոշման իրաւունք»-ին կիրարկումը, որ կրկնուեցաւ նաեւ Քոսովոյի, Աբխազիոյ, Հարաւային Օսեթիոյ, Խրիմի, Տոնպասի, Տոնեցքի, Լուկանսքի պարագաներուն, մաս մը Արեւմուտքին կողմէ ճանաչում ստանալով, մաս մը` Ռուսիոյ: Սակայն Արցախը մնաց չճանչցուած, նոյնիսկ` Հայաստանի կողմէ: Հայաստան դասեր չքաղեց վերոնշեալներէն եւ անտեսեց ու տակաւին կ՛անտեսէ Արցախի ինքնորոշման իրաւունքը*:

4. Թրանսնիստրիա Մոլտովայէն անջատուած եւ Ուքրանիոյ դրացի` չճանչցուած պետութիւն:
5. Քայքայուած Եուկոսլաւիոյ 6 նոր պետութիւնները, Քոսովոն եւ տակաւին ինքնավար Վոժվոտինան:

Բ. Եուկոսլաւիոյ քայքայումը.

Եուկոսլաւիան, որ Բ. Աշխարհամարտէն ետք վեց երկիրներու` Պոսնիա-Հերցեկովինիայի, Խրուաթիոյ, Մակեդոնիոյ, Մոնթենեկրոյի, Սերպիոյ եւ Սլովենիոյ ու երկու ինքնավար մարզեր` Վոժվոտինայի եւ Քոսովոյի ընկերվարական դաշնակցութիւնն էր, կը պատկանէր «Ոչ յանձնառու երկիրներ»-ու խումբին, հակաարեւմտեան եւ հակաստալինեան թեքում ունէր: Նախագահ Թիթոյի մահը, Խորհրդային Միութեան քայքայումը եւ «Ազգերու ինքնորոշման իրաւունք»-ը, 25 յունիս 1991-ին մղեցին Սերպիան ու Խրուաթիան` դաշնութենէն անկախութիւն հռչակելու: Այնուհետեւ, մինչեւ 17 փետրուար 2008, երբ Քոսովոն ալ անկախութիւն հռչակեց Սերպիայէն, բոլոր ազգային խմբաւորումները անկախութիւն հռչակած էին, ընդհանրապէս` ՕԹԱՆ-ի զինուորական եւ ՄԱԿ-ի ուղղակի միջամտութեամբ (9):

ՕԹԱՆ-ի կողմէ Եուկոսլաւիոյ ռմբակոծումը (10).  28 փետրուար 1994-էն սկսեալ ՕԹԱՆ-ի ուժերը ուղղակի մասնակցեցան Եուկոսլաւիոյ քայքայումի գործին, երբ անոնք Պանճա Լուքայի մօտ վար առին 4 սերպիական հալածիչներ: ՕԹԱՆ-ի պատմութեան մէջ առաջին պատերազմական գործողութիւնն էր այս, որ նախընթացը եղաւ յաջորդող ռազմական միջամտութիւններուն, նախկին Եուկոսլաւիոյ մէջ, մինչեւ 2 դեկտեմբեր 2004: Նախապէս ՕԹԱՆ-ը մի՛այն օդային հսկողութիւն (Իրաքի մէջ, No fly zone) կ՛ընէր (11):

9 նոյեմբեր 2023
Շար. 1/3

haroutchekijian.wordpress.com

 

* Լուսաբանութիւնները հեղինակին կողմէ:

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Commonwealth_of_Independent_States
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Collective_Security_Treaty_Organization
  3. https://en.wikipedia.org/wiki/Transnistria
  4. https://en.wikipedia.org/wiki/Community_for_Democracy_and_Rights_of_Nations
  5. https://iravaban.net/444916.html
  6. https://www.azatutyun.am/a/32521422.html
  7. https://en.wikipedia.org/wiki/NATO
  8. https://en.wikipedia.org/wiki/Warsaw_Pact#Members
  9. https://en.wikipedia.org/wiki/Breakup_of_Yugoslavia
  10. https://en.wikipedia.org/wiki/NATO_bombing_of_Yugoslavia
  11. https://en.wikipedia.org/wiki/NATO_intervention_in_Bosnia_and_Herzegovina

 

Նախորդը

Փուչիկներու Ցուցահանդէս

Յաջորդը

Ինչպէ՞ս Կը Դիմակալենք Մեր Տառապանքը

RelatedPosts

Սթափելու Ժամանակը
Անդրադարձ

Աւարտական Վտանգաւոր Ջղաձգումներ

Յուլիս 9, 2025
Կազմակերպութեամբ ՀՅԴ Լիբանանի Կեդրոնական Կոմիտէի.  Ընդունելութիւն` Քաղաքապետական Եւ Թաղապետական Ընտրութիւններուն Ապահովուած Արդիւնքներուն Առիթով
Անդրադարձ

Մեր Համայնքի Քաղաքական Գործօնի Հանգամանքը Առաջին Հերթին Հիմնուած Է Մեր Հաւաքական Քուէի Ուժին Վրայ*

Յուլիս 9, 2025
Կազմակերպութեամբ ՀՅԴ Լիբանանի Կեդրոնական Կոմիտէի.  Ընդունելութիւն` Քաղաքապետական Եւ Թաղապետական Ընտրութիւններուն Ապահովուած Արդիւնքներուն Առիթով
Անդրադարձ

Պաշտօնները Կու Գան ու Կ՛երթան, Մեր Ժողովուրդին Բարօրութիւնը, Բարգաւաճումը Եւ Հզօրացումը Էականն Են ու Մնայուն*

Յուլիս 9, 2025
  • Home
  • About Us
  • Donate
  • Links
  • Contact Us
Powered by Alienative.net

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Are you sure want to unlock this post?
Unlock left : 0
Are you sure want to cancel subscription?