Կան ողջամիտ հիմեր` հաւատալու, որ 2023 թուականին Լեռնային Ղարաբաղի մէջ ապրող հայերուն դէմ ցեղասպանութիւն կը գործուի: Այս մասին Միացեալ Նահանգներու Քոնկրեսին մէջ հրաւիրուած լսումներու ժամանակ յայտարարած է Միջազգային քրէական դատարանի նախկին դատախազ Լուիս Մորենօ Օքամփօ:
«Պարտադիր չէ, որ շատ մարդիկ մահանան: Կան տարբեր ձեւաչափեր, թէ ինչպէ՛ս կրնայ ցեղասպանութիւն ըլլալ: Մէկ պարագային կրնայ զոհերու թիւը զերօ ըլլալ, այսինքն` կարելի է ստեղծել պայմաններ, որոնք կը տանին մարդոց ոչնչացման», նշած է ան: Ըստ անոր, Բերձորի միջանցքի շրջափակումը ինքնին ոչնչացման համար այդպիսի պայմաններ կը ստեղծէ: «Պէտք է կանխարգիլել Լեռնային Ղարաբաղի մէջ ապրող 120000 մարդոց ցեղասպանութիւնը», ընդգծած է Օքամփօ:
«Լեռնային Ղարաբաղի մէջ հայերը ձեր կարիքը ունին, որ դուք «այլեւս երբեք»-ը իրականութիւն դարձնէք», նշած է ան` նկատի առնելով 1915 թուականի Հայոց ցեղասպանութիւնը: Օքամփօ ընդգծած է, որ մէկ ցեղասպանութիւն եղած է, երկրորդը պէտք է կանխարգիլել:
Փորձագէտը նաեւ նշած է, որ կարելի չէ իրական բանակցութիւններ վարել ցեղասպանողի եւ ցեղասպանուողի միջեւ, ատոր համար նախ պէտք է դադրի ցեղասպանութիւնը. «Չէք կրնար ներգրաւուիլ բանակցութիւններու մէջ, ուր նախագահ Ալիեւը ցեղասպանութիւնը իբրեւ բանակցութիւններու միջոց կ՛օգտագործէ: Եթէ ատոր դիմէք` իմանալով, որ Ալիեւը ցեղասպանութիւնը կ՛օգտագործէ եւ կը փորձէ հերքել զայն, պիտի նշանակէ, որ Միացեալ Նահանգներ կ՛օգնեն ցեղասպանութեան հերքման: Եւ կրնան մեղսակից նկատուիլ»:
Քոնկրեսի մէջ Լանթոսի անուան Մարդու իրաւունքներու յանձնախումբի նախագահ Քրիսթըֆըր Սմիթ իր կարգին յայտնած է. «Ասիկա սարսափելի յանցագործութիւն է, ցեղասպանութիւն է, որ կը գործուի Ազրպէյճանի իշխանութիւններուն, բռնապետ Ալիեւի կողմէ»:
Ան շեշտած է, որ 120 հազար հայեր կը տառապին Ազրպէյճանի կառավարութեան պատճառով: Սմիթ տեղեկացուցած է Լեռնային Ղարաբաղի մէջ մարդու իրաւունքներուն առնչուած նոր օրինագիծի պատրաստութեան մասին եւ յայտնած, որ ատոր ուղղութեամբ կ՛աշխատին:
«Ազրպէյճանը կ՛ուզէ Լեռնային Ղարաբաղը ընդգրկել իր մէջ, այդ նպատակը թերեւս անընդունելի է, ան կը փորձէ այդ նպատակի իրագործման հասնիլ ցեղասպանութեան միջոցով: Ան չի փորձեր լուծումներ առաջարկել Լեռնային Ղարաբաղի բնակչութեան համար», նշած է Սմիթ` շեշտելով, որ 12 դեկտեմբեր 2022-էն Ազրպէյճանը կտրած է Լեռնային Ղարաբաղի կապը արտաքին աշխարհին հետ` փորձելով անոր բնակիչները մատնել սովամահութեան:
Սմիթ ընդգծած է, որ Միացեալ Նահանգներու կողմէ Ազրպէյճանին որեւէ աջակցութիւն իբրեւ յանցակցութիւն պիտի նկատուի:
«Այս նիստը 2 դատարկ աթոռ ունի` Միացեալ Նահանգներու արտաքին գործոց նախարարութեան եւ Միացեալ Նահանգներու Միջազգային զարգացման գործակալութեան («Եու. Էս. Էյտ»): Ես խնդրեցի, որ անոնք երկուքն ալ մասնակցին այս նիստին, բայց ոչ մէկը պատասխանեց: Նոյնիսկ ոչ մէկ արձագանգ: 1995-էն ի վեր նախագահած եմ հարիւրաւոր լսումներ` արտաքին գործոց նախարարութեան կամ «Եու. Էս. Էյտ»-ի ներկայացուցիչներու հետ: Ասիկա բացարձակ անպատասխանատուութեան եզակի դէպք է», ըսաւ Սմիթ:
Քոլոմպիա համալսարանի «Վայրագութիւններ Արցախի մէջ» հետազօտական ծրագիրի ղեկավար փրոֆ. Տէյվիտ Ֆիլիփս, որ 2000 թուականի սկիզբներու Հայ-թրքական հաշտեցման յանձնախումբի համակարգողն էր, յայտնած է, որ Ազրպէյճանը ցեղասպան մտադրութիւններ ունի, անոր քայլերուն նպատակն է ֆիզիքապէս բնաջնջել մարդոց, ջնջել հայերու մշակութային եւ կրօնական ներկայութիւնը Ղարաբաղի մէջ եւ վերջին հաշուով Հայաստանի Հանրապետութեան մէջ:
Խօսքերու ընդհանուր եզրայանգումը եղած է այն, որ Արցախի մէջ կը գործուի ցեղասպանութիւն, որ պէտք է շտապ կերպով կանխարգիլուի: Յանձնախումբը նամակ պիտի ուղարկէ գործադիր մարմինին: