ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ
«Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի հրատարակիչ
Իբրեւ թերթի հրատարակիչ` յաճախ կը ստանամ ենթադրեալ փաստացի «լուրեր», սակայն յստակ ստուգումներէ ետք կը պարզեմ, որ անոնց մեծ մասը բամբասանք է:
Բամբասանքի տարածման վառ օրինակ դարձաւ իսրայէլցի ճամբորդ պլոկըր եւ լրագրող Ալեքսանդր Լափշին, երբ անցեալ շաբաթ եկաւ Լոս Անճելըս: Անոր այցը որոշ հայերու կողմէ բամբասանքներու եւ ատելութեան խօսքի տեղիք տուաւ:
Անոնց համար, որոնք ծանօթ չեն Լափշինին, ըսենք հետեւեալը. ան քանի մը անգամ այցելած է Հայաստան, իսկ 2011-ին եւ 2012-ին մեկնած է Արցախ: Ազրպէյճան զայն ներառած է «սեւ ցուցակ»-ի մէջ` անոր Արցախ այցը նկատելով անօրինական: Այնուհետեւ, 2016-ին նախագահ Ալիեւ խնդրած էր Պիելոռուսիայէն` ձերբակալել եւ արտայանձնել Լափշինը` Ազրպէյճանի: Երկու ամիս Պիելոռուսիոյ բանտը մնալէ ետք, 7 փետրուար 2017-ին նախագահ Ալիեւի անձնական ինքնաթիռով Լափշինը տեղափոխած են Պաքու, ուր ան ենթարկուած է կեղծ դատավարութեան եւ դատապարտուած` երեք տարուան ազատազրկման: 11 սեպտեմբեր 2017-ին Լափշին բանտախուցի մէջ յարձակման ենթարկուած է դիմակաւորուած չորս ազրպէյճանցի գործակալներու կողմէ, որոնք կոտրած են անոր ծնօտը, կողոսկրները եւ ձեռքը` մասամբ անդամալոյծ դարձնելով զայն: Ան երեք օր անցուցած է Պաքուի հիւանդանոցի վերակենդանացման բաժինին մէջ յետոյ Ալիեւ ներում շնորհած է անոր եւ զայն վտարած` Իսրայէլ, ուր ան եւս երկու շաբաթ հիւանդանոց մնացած է: Ազրպէյճանցի պաշտօնեաները կեղծօրէն պնդած են, որ Լափշին փորձած է ինքնասպան ըլլալ, բան մը, որ ան հերքած է կտրականապէս: Քանի մը անկախ բժիշկ-փորձագէտներ հաստատած են, որ Լափշինի դէմ մահափորձ կատարուած է Պաքուի մէջ:
Բանտէն ազատ արձակուելէն ի վեր Լափշին շրջած է տասնեակ երկիրներ` բացայայտելով Ազրպէյճանի բռնապետական վարչակարգը եւ մարդկային իրաւունքներու խախտումները` սեփական քաղաքացիներու եւ Արցախի մէջ հայերու հանդէպ:
Հակառակ անհիմն լուրերու, ըստ որոնց, Լափշին Իսրայէլի գործակալ է, ան մեծ բախում ունեցած է Իսրայէլի իշխանութիւններուն հետ, որոնք բազմիցս նախազգուշացուցած են զայն, որ եթէ հասկնայ, թէ ո՛րն է լաւը իր եւ իր ընտանիքին համար, ուրեմն եւ պէտք է դադրի քննադատելէ Ազրպէյճանը: Իսրայէլի պաշտօնեաները Ազրպէյճանը բնութագրած են իբրեւ «Իսրայէլի դաշնակից» եւ ըսած` իրեն, որ իր գործողութիւնները կը հակադրուին Իսրայէլի շահերուն: Նոյն բացասական պատգամը տրուած է Լափշինի, երբ ան հանդիպում ունեցած է ամերիկեան հրէական կազմակերպութիւններու հետ: Իսրայէլ նաեւ նախազգուշացուցած է Լափշինը այն մասին, որ Իսրայէլի քաղաքացիութիւն պիտի չտրուի իր մոլտովացի կնոջ, քանի դեռ ան չէ դադրեցուցած վատաբանել Ազրպէյճանը:
Լափշին ներկայիս կը շրջագայի Քանատա, Միացեալ Նահանգներ եւ Մեքսիքա, ուր հանդիպումներ կ՛ունենայ իրաւապաշտպան կազմակերպութիւններու եւ պետական պաշտօնեաներու հետ` բացայայտելու համար Ազրպէյճանի մէջ մարդկային իրաւունքներու կոպիտ խախտումները եւ պաշտպանելու արցախահայութեան շահերը:
Այս տեղեկութեան առնչուող իմ աղբիւրը ո՛չ Լափշինն է, ո՛չ ալ անոր քննադատները: Գոյութիւն ունի երկու պաշտօնական փաստաթուղթ` Մարդկային իրաւունքներու եւրոպական դատարանի եւ ՄԱԿ-ի Մարդկային իրաւունքներու կոմիտէի, որոնք անկախ կերպով քննարկած են ինչպէս Լափշինի, նոյնպէս ալ Ազրպէյճանի կառավարութեան կողմէ ներկայացուած տեղեկութիւնը:
2018-ին Լափշին Ազրպէյճանի դէմ բողոք ներկայացուցած է Մարդկային իրաւունքներու եւրոպական դատարան: Դատարանը 2021-ին 32 էջնոց որոշումով մը հաւաստի նկատած է, որ Ազրպէյճան փորձած է սպաննել զայն եւ պարտաւորեցուցած է Ազրպէյճանի` 30 հազար եւրօ փոխհատուցում վճարել Լափշինին, բան մը, որ Ազրպէյճան մերժած է ընել:
2022-ին ՄԱԿ-ի Մարդկային իրաւունքներու կոմիտէն 10 էջնոց զեկոյցի մը մէջ ընդունած է, որ Պիելոռուսիա խախտած է Քաղաքացիական եւ քաղաքական իրաւունքներու մասին միջազգային դաշնագիրի քանի մը յօդուած` ձերբակալելով եւ արտայանձնելով Լափշինը Ազրպէյճանի, այսպիսով վտանգի ենթարկելով անոր կեանքը:
Ահա՛ քանի մը հետաքրքրական փաստ` «Լափշին ընդդէմ Ազրպէյճանի» դատական գործով Մարդկային իրաւունքներու եւրոպական դատարանի վճիռէն:
Ազրպէյճանի կառավարութիւնը Եւրոպական դատարանը խաբելով` ըսած է, որ Լափշին երկու նամակ գրած է Պաքուի հիւանդանոցէն` իբր թէ շնորհակալութիւն յայտնելով նախագահ Ալիեւի` ներում շնորհելուն համար եւ` յայտարարած, որ բանտապահները փրկած են իր կեանքը: Լափշին հերքած է, որ ինք գրած է այս նամակները: Եւրոպական դատարանը եզրակացուցած է, որ Ազրպէյճանի պնդումներուն «յատկապէս դժուար է հաւատալ` հաշուի առնելով այն դժուարութիւնները, զորս դիմողը (Լափշին) ունէր իր թեւին կապուած»: Այսուամենայնիւ, կան որոշ հայեր, որոնք աւելի շատ կը հաւատան Ազրպէյճանի սուտերուն եւ կեղծ նամակներուն, քան` Եւրոպական դատարանի վճիռին, այն իմաստով, որ պատճառ չկայ կասկածելու Լափշինի խօսքին: Դատարանը նաեւ «հաւանական» նկատած է Լափշինի այն պնդումը, որ Պաքուի բանտախուցին մէջ զինք սպաննելու փորձ եղած է:
Ազրպէյճանցի դատաւոր Լաթիֆ Հուսէյնով, որ «Լափշին ընդդէմ Ազրպէյճանի» դատական գործով նշանակուած եօթը դատաւորներու շարքին էր, մերժած է մասնակցիլ: Զայն փոխարինած է ազրպէյճանցի այլ դատաւոր մը` Ճէյհուն Քարաչայեւ, որ մնացած դատաւորներուն հետ միաձայն` կողմ քուէարկած է «2-րդ յօդուածի խախտում յայտնաբերելու օգտին», որ Մարդկային իրաւունքներու եւրոպական համաձայնագիրի «Կեանքի իրաւունքն է»:
Եզրափակելով, անոնք, որոնք առանց որեւէ ապացոյցի կը մեղադրեն Լափշինը լրտեսութեան մէջ, կը վանեն իրենց աջակցած ազգութեամբ ոչ հայը, որ վտանգած է իր կեանքը` պաշտպանելով արցախահայութեան իրաւունքները: Ասիկա կը հակասէ հայերու մշտական բողոքներուն, թէ աշխարհի մէջ ոչ ոք մտահոգուած է Հայաստանի եւ Արցախի ծանր իրավիճակով:
Արեւելահայերէնի թարգմանեց`
ՌՈՒԶԱՆՆԱ ԱՒԱԳԵԱՆ
Արեւմտահայերէնի վերածեց`
ՍԵԴԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ
