Համադրեց` ԲԺԻՇԿ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ
Բժիշկ Անդրանիկ Մանուկեան

Բժիշկ Անդրանիկ Մանուկեան ծնած է 27 յունուար 1910-ին, Խարբերդ, Կիւրին:
Ան զաւակն է Թուրքիոյ մէջ վարկ ու յարգանք վայելած հայ աւետարանական հովիւ ու Հայոց ցեղասպանութեան նահատակներէն կիւրինցի վեր. Սամուէլ Մանուկեանի: Անդրանիկ փոքր տարիքին որբ մնացած ըլլալով` կրած է իր սերունդին բոլոր տառապանքներն ու դառնութիւնները:
1915-ի ջարդերուն Անդրանիկ հասած է Մալաթիա եւ ընդունուած է որբանոց: Երեք տարի ետք, 1918-ին ան հասած է Պէյրութ եւ ընդունուած է Անթիլիասի որբանոցը:
Պէյրութի մէջ եղած է Հայ աւետ. քոլեճի առաջին շրջանաւարտներէն մէկը, 1927-ին:
Աւարտած է Պէյրութի ամերիկեան համալսարանի բժշկական բաժինը, 1935-ին: Ունեցած է մասնաւոր հետաքրքրութիւն մտային հիւանդութիւններու մասին: Տակաւին ուսանող` ան կապ պահած է Լիբանանի Մտային հիւանդութիւններու հաստատութեան հետ եւ բարձր գնահատանքի արժանացած` տնօրէնութեան կողմէ: Հազիւ շրջանաւարտ` ան հրաւէր ստացած է իբրեւ մնայուն բժիշկ ծառայելու նոյն հաստատութեան մէջ: 1937-ին հոն աշխատած է իբրեւ օգնական հոգեբուժ բժիշկ:
Առ ի գնահատանք իր ծառայութեան, բժիշկ Անդրանիկ Մանուկեան ղրկուած է Անգլիա` մասնագիտանալու մտային հիւանդութեանց մէջ: 1939-ին աւարտած է Էտինպարայի համալսարանի հոգեբուժութեան դասընթացքը:
1941-46 ան ծառայած է բրիտանական բանակի Միջին Արեւելքի բաժանմունքին մէջ` հարիւրապետի ու ապա հազարապետի աստիճանով, իբրեւ հոգեբուժ:
1947-1980 բժիշկ Անդրանիկ Մանուկեան եղած է Պէյրութի ամերիկեան համալսարանի հոգեբուժութեան բաժանմունքի դասախօս, իսկ 1980-ի` պատուակալ փրոֆեսէօր: 1956-80 եղած է այդ բաժանմունքին պետը:
1956-82 ան վարած է Պէյրութի մտային եւ ջղային հիւանդութիւններու պետական հիւանդանոցի բժշկապետութիւնը եւ բժշկական տնօրէնութիւնը:
1960-ական տարիներուն ան եղած է Մերձաւոր Արեւելքի երկիրներու ներկայացուցիչը Առողջապահութեան համաշխարհային կազմակերպութեան մէջ:
Բժիշկ Անդրանիկ Մանուկեան անդամակցած է տեղական, արտասահմանեան, միջազգային հոգեբուժական եւ բժշկական պետական ու հասարակական բազմաթիւ կազմակերպութիւններու: Ան դարձած է արաբական շատ մը երկիրներու մտային առողջապահութեան հարցերու խորհրդատու: Լիբանանը ներկայացուցած է միջազգային համաժողովներուն:
1992-ին ան ընտրուած է Լիբանանի հոգեբուժներու միութեան ցմահ պատուաւոր նախագահ:
Բժիշկ Անդրանիկ Մանուկեան եղած է Royal College of Psychiatry-ի հիմնադիր անդամը եւ Լիբանանի Հայկական բժշկական միութեան հիմնադիր անդամներէն մէկը: Եղած է Լիբանանահայ բժշկական միութեան ատենապետ:
Ան ունի հոգեբուժական գիտական բազմաթիւ ուսումնասիրութիւններ:
Բժիշկ Անդրանիկ Մանուկեան ունեցած է բեղուն գործունէութիւն Լիբանանի հայկական կազմակերպութիւններու մէջ: Ծառայած է ՀԲԸՄ-ի մէջ եւ շուրջ 20 տարի եղած է վերին մարմինի անդամ, Լիբանանի յանձնաժողովի փոխատենապետ, աւետարանական համայնքի կարկառուն ղեկավարներէն մէկը, Հայկազեան համալսարանի եւ Մերձաւոր Արեւելքի Աստուածաբանական ճեմարանի հոգաբարձութեան անդամ, Հայ անկարներու կեդրոններու խնամակալութեան ատենապետ:
1965-87 գործած է իբրեւ Հայ աւետարանական համայնքային ժողովի ատենապետը: 1973-ին իր ջանքերով հիմնուած է Պէյրութի Հայ աւետարանական Ա. եկեղեցւոյ երիտասարդական միութիւնը:
Բժիշկ Անդրանիկ Մանուկեան պարգեւատրուած է Լիբանանի պետութեան «Արժանեաց» ոսկի շքանշանով` 1956-ին, Բրիտանիոյ Էլիզապէթ Բ. թագուհիի Բրիտանական «Կայսրութեան կարգի» շքանշանով` 1970-ին, Պէյրութի ամերիկեան համալսարանի «Մետաղեայ պատուագրով»` 1993-ին, եւ «Մեծ գիտնական-ուսուցիչ», «Փենռոզ» շքանշանով` ՄՏԿԿ «Կիլիկեան իշխան» շքանշանով` 2000-ին, Լիբանանի պետութեան «Արզ քոմանտոն» կարգի շքանշանով` 2003-ին (յետմահու):
1972-92 ան եղած է Լիբանանի խորհրդարանի անդամ: Այդ տարիներուն մաս կազմած է Հայ երեսփոխանական պլոքին, ուր ունեցած է բեղուն գործունէութիւն:
Բժիշկ Անդրանիկ Մանուկեան ամուսնացած է Ալիս Խանթամուրի հետ եւ բախտաւորուած է երեք զաւակներով:
Ան մահացած է 10 մարտ 2003-ին, Պէյրութ: Թաղման արարողութիւնը կատարուած է Պէյրութի Հայ աւետարանական Ա. եկեղեցւոյ մէջ, 13 մարտ 2003-ին: Թաղուած է Պէյրութի հայ աւետարանական գերեզմանատան մէջ:
Ուրբաթ, 31 մայիս 2013-ին Լիբանանի «Բժիշկի տուն» բժիշկներու ընկերակցութեան կեդրոնին մէջ կայացած մէկ համագումարի սկզբնաւորութեան Լիբանանի հոգեբուժութեան հսկաներէն բժիշկ Անդրանիկ Մանուկեանի թոռը ստանձնած է իր մեծ հօրը յետմահու շնորհուած յուշատախտակ մը` որպէս երախտագիտութիւն Լիբանանի մէջ հոգեբուժութեան մարզէն ներս անոր կատարած մեծ ծառայութիւններուն:
Մոնրէալ, 18 մարտ 2023
Աղբիւր`
- Պետրոս Մինասեան, «Պատմագիրք Կիւրինի», Պէյրութ, 1974:
- Մինասեան, բժիշկ Յարութիւն, Հայազգի բժիշկ-գործիչներ, Երեւան, 2020:
- Հարպոյեան, Կարպիս, բժիշկ, անձնական ծանօթութիւն որպէս գործակից բժիշկ.
- Տոքթ. Անդրանիկ Մանուկեան Յետմահու Ի Պատուի, «Ազդակ» օրաթերթ, Լիբանան, 1 յունիս 2013:
- Երիտասարդ Հայ, պարբերաթերթ, Հայկական հիւանդանոց-տոքթ. Անդրանիկ Մանուկեան կը խօսի, Պէյրութ, Լիբանան, 30 սեպտեմբեր 1972:
————————————————–
Բժիշկ Յովսէփ Ենիգոմշեան

Բժիշկ Յովսէփ Ենիգոմշեան ծնած է Քիլիս (Կիլիկիա), 1895-ին: Ան զաւակն է Քիլիսի ծանօթ ընտանիքներէն` մահտեսի Աղէկ աղա Ենիգոմշեանի, որ իր մահկանացուն կնքած է Պէյրութ, 1928-ին:
Շրջանաւարտ է Այնթապի Կեդրոնական քոլեճէն, 1914-ին: Նոյն տարին կ՛ընդունուի Պէյրութի ամերիկեան համալսարանի բժշկական դպրոցը, վկայուած է 1918-ին` իբրեւ ներքին հիւանդութիւններու բժիշկ: 1918-էն մինչեւ իր մահը բժիշկ Ենիգոմշեան ծառայած է Պէյրութի ամերիկեան համալսարանի Բժշկական դպրոցի ներքին հիւանդութեանց բաժանմունքին մէջ:
1921-ին համալսարանին կողմէ ղրկուած է Եւրոպա` մասնաւոր ուսումնասիրութիւններու համար. վերադարձին նշանակուած է Adjunct Prof. of Internal Medicine-ի:
1929-ին Լոնտոնի համալսարանի բժշկական ճիւղին մէջ հետեւած է Tropical Medicine դասընթացքին, վերադարձին նշանակուած է Associate Professor:
1933-34 Միացեալ Նահանգներու մէջ մասնաւոր ուսումնասիրութիւններ կատարած է ներքին հիւանդութեանց ճիւղին մէջ:
1948-1949 տարին պաշտօնավարած է Ամերիկայի Նիւ Օրլինզի «Թիւլէյն» համալսարանին մէջ` իբրեւ այցելու փրոֆեսէօր: Վերադառնալով Պէյրութ` իր պաշտօնը վերստանձնած է Պէյրութի ամերիկեան հիւանդանոցին մէջ:
Ըրած է ուրոյն հետազօտութիւններ իր մասնագիտութեան մէջ եւ հրատարակած է բազմաթիւ յօդուածներ` գիտական պարբերաթերթերու մէջ:
Լիբանանի մէջ երկար տարիներ, իբրեւ ուսուցիչ ու բժիշկ, կազմած է բարեկամներու լայն շրջանակ մը` հայերէ, տեղացիներէ եւ օտարներէ. Ան բարեկամութիւնները ի սպաս դրած է իր ազգին: Մասնաւոր կերպով օգտակար եղած է հայ-արաբ իրերահասկացողութեան կարեւոր գործին:
Ամուսնացած է Հելէն Գրաճեանի հետ: Բախտաւորուած են հինգ զաւակներով:
Բժիշկ Յ. Ենիգոմշեան ունեցած է ազգային բեղուն գործունէութիւն: Եղած է հանրածանօթ բժիշկ մը: Ան իր ծառայութիւնը մատուցած է բոլորին` առանց ազգի, կրօնի եւ դաւանանքի խտրութեան:
Կանուխէն անդամակցած է ՀԲԸՄ-ին, եղած է նպաստի յանձնախումբի անդամ եւ ապա` ատենապետ: Եղած է ՀԲԸՄ-ի Շրջանային Ա. յանձնաժողովին պատուակալ ատենապետ, ինչպէս նաեւ` վեթերան անդամ, 1961-ին:
Եղած է Լիբանանի Հայ Ազգային բուժարանի հիմնադիրներէն: 1931-1960 եղած է բուժարանին խնամակալ վարչութեան ատենապետ եւ ապա` պատուակալ նախագահ:

Ան կարեւոր դերակատարութիւն ունեցած է Պէյրութի եւ Այնճարի «Գարակէօզեան մանկանց դարմանատուներու» հիմնադրութեան մէջ: Երկար տարիներ այս հիմնարկութեանց Պէյրութի կեդրոնական յանձնախումբին ատենապետը եղած է:
Ալեքսանտրեթի նահանգէն գաղթական դարձած հայերու Պէյրութ, Այնճար եւ Սուր տեղաւորման շրջանին կարեւոր ծառայութիւններ մատուցած է:
Եղած է ՄՏԿ կաթողիկոսութեան կեդրոնական վարչութեան անդամ: Գործակցած է ՄՏԿԿ հինգ կաթողիկոսներու հետ, սկսեալ` Սահակ Բ. կաթողիկոսէն:
Բժիշկ Յովսէփ Ենիգոմշեան մահացած է 1994-ին, Ուաշինկթըն:
1987-ին Գարեգին Բ. կաթողիկոս զայն յետմահու պարգեւատրած է Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան «Կիլիկեան իշխան»-ի շքանշանով, Նիւ Եորքի մէջ, ձեռամբ Մեսրոպ արք. Աշճեանի:
Մոնրէալ, 3 յունուար 2023
Աղբիւրներ
- Ուիքիփետիա` տոքթ. Յովսէփ Ենիգոմշեան:
- «Հայ բժիշկներու, ատամնաբուժներու եւ դեղագործներու ոդիսականը Հայկական ցեղասպանութեան ընթացքին», «Բժիշկին Զ. խօսքը», բժիշկ Կարպիս Հարպոյեան, Մոնրէալ, 2022:
- Վարժապետեան, Սիսակ, «Հայերը Լիբանանի մէջ», Հանրագիտարան լիբանանահայ գաղութի, Պէյրութ, Լիբանան: