Հայոց Ցեղասպանութենէն Վերապրած Բժիշկ Արթուր Պիւլպիւլեան

Համադրեց` ԲԺԻՇԿ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ

Բժիշկ Արթուր Պիւլպիւլեան ծնած է 20 դեկտեմբեր 1900-ին, Կեսարիոյ գիւղերէն մէկուն մէջ:

Հօր անունը` Յակոբ Պիւլպիւլեան, մօրը անունը` Նաոմի Լինէճեան-Պիւլպիւլեան:

Բարեբախտաբար ճողոպրած է Հայոց  ցեղասպանութենէն եւ 1920-ին գաղթած է Միացեալ Նահանգներ:

Ուսանած է Միտըլպըրի քոլեճին մէջ, ուր ստացած է պսակաւոր գիտութեանց եւ մագիստրոսի վկայականները: Շարունակած է իր գիտական ուսումը Պրաուն համալսարանի եւ Իոուա համալսարանին մէջ:

1928-ին ընդունուած է Մինըսութայի համալսարանի դեղագործութեան դպրոցը եւ 1931-ին ստացած է ատամնաբուժութեան տոքթորայի վկայականը: Շուտով նշանակուած է նոյն հիմնարկին մէջ իբրեւ ատամնուղղութեան (orthodontics) օգնական:

1933-ին Շիքակոյի մէջ կայացած  «Ուըրլտ էֆեր» ցուցահանդէսին ներկայացուցած է իր  պատրաստած Մայօ կեդրոնի ցուցանմուշները:

1933-1965 աշխատած է Մինըսութայի Ռոչեսթըր Մայօ հիմնարկին մէջ:

1935-1965 վարած է  Մայօ հիմնարկի առողջապահութեան եւ ընդհանուր բժշկութեան բաժինին տնօրէնութիւնը:

1965-1996 եղած է պատուակալ (emeritus) անդամ Մայօ բուժարանին,  ինչպէս նաեւ` Մինըսութայի Մայօ համալսարանի ատամնաբուժական դպրոցի ծնօտադիմային (maxillofacial) յարադրական  (prosthetics) բաժանմունքի փրոֆեսէօր:

1966-1967 դարձած է յատուկ խորհրդատու (consultan) Մինըսութա համալսարանի հիւանդանոցներուն:

Բժիշկ Արթուր Պիւլպիւլեան Միացեալ Նահանգներրու մէջ եղած է ռահվիրան դիմայարադրութեան (facial prosthetics):

Ան եղած է Մայօ քլինիքի բժշկական թանգարանի առաջին տնօրէնը:

1967-ին նախագահած է Միջազգային առաջին դիմային յարադրութեան (facial prosthetics) համաժողովը, որ կայացած է Հոլանտայի մէջ:

Աշխատած  է Մայօ կեդրոնի օդաբժշկութեան բաժնին մէջ. Միացեալ Նահանգներու օդային ուժերու կործանիչներու օդաչուներու համար պատրաստած է A-14 թթուածնային դիմակը, որ եղած է ցրտադիմացկուն, ունեցած է ռատիոհաղորդակցութեան բարձրախօս (microphone): Այս դիմակը  օդաչուին հնարաւորութիւն տուած է  խօսելու եւ ուտելու` առանց դիմակը վերցնելու:

Բժիշկ Արթուր Պիւլպիւլեասն յայտնաբերած է B-8 սաղաւարտը:

Պիւլպիւլեանի յայտնագործած երկու դիմակներն ալ գործածուած են Բ. Աշխարհամարտի օրերուն:

Այս դիմակները պատրաստուած են բժշկական նպատակներու համար, սակայն յետոյ անոնք գործածուած են ռազմական նպատակներու համար, յատկապէս` շատ բարձր թռիչքներու ընթացքին:

Բժիշկ Արթուր Պիւլպիւլեան եղած է բժշկակենսաբանութեան գիտնական մասնագէտ եւ բժշկական գծանկարիչ:

Ան հեղինակած է հետեւեալ գիրքերը.

1945-ին` Textbook Facial Prosthesis.

1948-ին` Atlas on Congenital Anomalies of the Heart and Great Vessels (Dry, Edwards-ի հետ):

1973-ին` Facial Prosthetics Textbook.

Անդամակցած է ամերիկեան բժշկական շատ մը կազմակերպութիւններու:

Ամուսնացած է Ուիլհելմին Մ. Ուիլսընի հետ, 9 սեպտեմբեր 1944-ին: Բախտաւորուած է երեք զաւակներով` Նոյեմի, Ժոզէֆին եւ Ռաքել:

Ան մահացած է 23 յունիս 1995-ին, 95 տարեկան հասակին:

Մոնրէալ, 14 ապրիլ 2023     

——————–

Աղբիւրներ`

1. «Who Was Who in America» v. 12, 1998 pg 30.
2. «New Oxygen Mask Proves Success», Boston Herald, March 11, 1939 Pg 1.
3. «Unique Museum has Masterpieces of Medical Artist», St. Paul Pioneer Press, Feb. 5, 1967.
4. «Pathfinders: Arthur H. Bulbulian», Mayo Magazine, Winter, 1994, pg 20 – 23.
5. «Sculpturing Facial Prostheses», Medical World News, July 17, 1964 pg 101.
6. Achalian, Varoujan, Dr., Arthur H. Bulbulian: Pioneer in Facial Reconstruction, Indiana University, Nor gyank, Vol XII, No. 14, March 22, 1990:
7. Վիքիփետիա, Dr. Arthur Bulbulian.
8. Prabook, Arthur H. Bulbulian.
9. Art-A-Tsolum, Arthur H. Bulbulian – Creator of The Universal Oxygen Mask.