ՆՈՐԱ ԲԱՐՍԵՂԵԱՆ
Կեանքին ու էութեանս մէջ տոքթոր Ճոյին ձգած դրոշմը արտայայտելու ունակ դարձայ վէրքերուս փակուելէն եւ կարերու քակուելէն օրեր ետք, երբ իրեն յղեցի հետեւեալ նամակը.
«Սիրելի՛ տոքթ. Ճօ,
Քու ունեցած դրական ոգիդ Աստուծոյ կողմէ նուէր է իսկական: Երբ առաջին անգամ եկայ քեզ տեսնելու, իսկապէս կ՛ամչնայի, երկմտանքի մէջ էի, սակայն զիս ընդունած ձեւդ, անմիջականութիւնդ, եղբօր նման մտերիմ մօտեցումդ ինծի տուին զօրութիւն եւ յոյս: Դուն չէիր սրբագրեր թերութիւններ ու սխալներ, որոնք արձանագրուեցան այս սեւ օրը, դուն չէիր բուժեր ու վերականգներ անբուժելի վիճակի մէջ ձգուած վէրքերը, այլ կը բուժէիր ու կը վերականգնէիր կեանքերը մարդոց, որոնք տեսան, թէ ինչպէ՛ս մահը կը շտապէ իրենց կողմը` զիրենք խլելու կեանքի ճիրաններէն, դուն գործ ունէիր այնպիսի մարդոց հետ, որոնք շատ բան կորսնցուցած էին եւ կը կարծէին, թէ այլեւս ոչ մէկ լաւ բան կրնայ պատահիլ իրենց: Եւ ահա դո՛ւն յայտնուեցար նմաններու կեանքին մէջ… Ցուցաբերեցիր գուրգուրոտ մօտեցում, անշահախնդիր նեցուկ, յոյսի ծիլեր սերմանեցիր անոնց արիւնող սրտերուն մէջ: Շատ դժուար է նման բան ընելը, բայց անպայման հերոսական է: Դուն հերոս ես, Աստուծոյ կողմէ ղրկուած նուէր մեծ թիւով մարդոց համար, որոնց օգնեցիր… Դուն ծանր մթութիւնը ճեղքեցիր եւ սպիտակ դրոշմ ձգեցիր:
Շնորհակալ եմ սրտիս խորերէն, քեզի կը ղրկեմ ժպիտ մը, որ կ՛ուրուագծուի այն դէմքիս վրայ, որ քու մատնահետքերդ կը կրէ…»:
ՆՈՐԱ
Մեր յառաջիկայ հանդիպումները մտերիմ ու հարազատ ընկերներու տեսակցութիւններ ըլլային կարծես, նաեւ առիթ` իր այս մարդկային նախաձեռնութեան մասին խօսելու, աւելի ճիշդ` իմ կողմէս ուղղուած հարցումներուն պատասխաններ ստանալու: Կ՛ուզէի գիտնալ, թէ ինչպէ՛ս կրցաւ 400 վիրաւորներ ընդունիլ իր մօտ եւ անոնց անհրաժեշտ խնամքը տրամադրել` միշտ չմոռնալով, որ մէկ այցելութեամբ ոչ մէկ բան կ՛աւարտի, այլ տոքթոր Ճոն մօտէն կը շարունակէ հետեւիլ իւրաքանչիւր պարագայի:
«Առաջին քանի մը շաբաթներուն մեծաթիւ անձեր եկան օգնութիւն խնդրելով, հարիւրաւորներ, կարելի է ըսել` անթիւ, տակաւին կան անոնք, որոնց փորձեցի օգնել թելադրանքներով, առցանց ցուցմունքներով եւ ուղղութիւններով, բացատրեցի, թէ ինչպէ՛ս պէտք է լաւագոյնս դարմանեն վէրքերը, անոնք, որոնք կարիք ունէին տեղւոյն վրայ միջամտութեան, հրաւիրեցի, որ գան, ստուգեցի բոլոր վէրքերը, որոնց մէկ մասը կրկին կարեցի` մաքրելէ եւ հարկ եղածը ընելէ ետք, ուրիշներու բուժման հետեւեցայ առցանց: Պայթումին պատճառած վէրքերը տարբեր աստիճանի էին, ապակիներուն կոտրիլն ու ցիրուցան ըլլալը բաւական աւեր գործած էին, ընդունեցի տարբեր աստիճանի, տարողութեան վէրքեր ունեցողներ, կարգ մը անձերու դէմքին վէրքերը այնքան խոր էին ու մեծ, որ ներքին օրկանները
կ՛երեւէին, ոմանք պայթումէն շաբաթներ ետք եկան միայն` բորբոքած եւ բաւական վատ վէրքերով. լաւապէս կը յիշեմ պարագան կնոջ մը, որուն մատին վէրքը այնքան բորբոքած էր, որ խորքին մէջ իմ մասնագիտութիւնս չէր զայն վիրաբուժութեան ենթարկելը, սակայն որոշեցի ընել եւ փրկել մատը: Խնդրեցի, որ գայ բաւական ուշ ժամու, երբ միւս հիւանդները մեկնած ըլլան, որպէսզի կարենանք անհրաժեշտ ժամանակը տրամադրել իրեն. եկաւ երեկոյեան ժամը 10:00-ին, ըրի գործողութիւնը եւ փրկեցի մատը, այլապէս բորբոքումը պիտի հասնէր ոսկորին, եւ մատը պիտի հատուէր:
«Դժբախտաբար կային պարագաներ, որոնց կարելի չեղաւ օժանդակել, որովհետեւ անդարմանելի վէրքեր կամ անդառնալի վնասներ ունէին: Ուրիշներ կը գտնուէին հիւանդանոցը եւ չէին կրնար գալ: Սակայն փորձեցի կարելի եղածին չափ օժանդակել անոնց հոգեպէս, զօրակցիլ` ընկերային ցանցերու միջոցով անոնց հետ կապ հաստատելով:
«Առաջին երկու-երեք ամիսներուն առաւօտեան ժամը 10:00-էն մինչեւ երեկոյեան ժամը 10:00 անդադար աշխատեցայ պայթումէն վիրաւորուած առնուազն 15 հոգի ընդունելով ամէն օր, իսկ երեկոյեան ժամը 10:00-էն մինչեւ առաւօտեան ժամը 2:00 կը ստուգէի ինծի
հասած նամակները եւ կը պատասխանէի անոնց, ուղարկուած վէրքերու նկարներուն հիման վրայ երբեմն ցուցմունքներ կու տայի, անթիւ նամակներ ստացայ, անոնց մէջ կային նաեւ շնորհաւորողներ: Առաւելագոյնս ըրի, որ ոչ մէկ նամակ անպատասխան ձգեմ, օրական հարիւրաւոր ե-նամակներու, ձայնային նամակներու, հարցումներու կը պատասխանէի, նաեւ կային ուղղակի հեռաձայն ընողներ, որոնց հետ ալ կը զրուցէի, մտիկ կ՛ընէի անոնց պատմութիւնները, կը փորձէի կարելի եղածին չափ օգնել: Ոմանք պարզապէս զիրենք լսողի կարիք ունէին…
«Այս բոլորը կ՛ըսեմ, որպէսզի փորձեմ պատասխանել քու հարցումիդ, թէ քանի՛ անձի օժանդակեցի, որովհետեւ 400-ը թիւն է անոնց, որոնք եկան բժշկական կեդրոնս, սակայն հարիւրաւորներու փորձեցի օժանդակել տարբեր ձեւերով:
«Անկարելի է բացատրել, թէ ի՛նչ կը զգայի իւրաքանչիւր տխուր պատմութեան հետ, որովհետեւ անոնք պատմութիւններ են անձերու, որոնք իրենց ընտանիքը կորսնցուցին, տունն ու ընկերները կորսնցուցին, զաւակները կորսնցուցին հիւանդանոցներու մէջ, չկրցան զանոնք գտնել երկար ատեն, անբնական կերպով բաց վէրքեր ունեցողներու եւ անհրաժեշտ խնամք ստանալէ զրկուածներու
պատմութիւններն են: Պատմութիւններն են մարդոց, որոնք երկար ատեն փլատակներու տակ մնացին, ուրիշներ օրեր շարունակ անկարող եղան տեսնել կամ լսել` իրենց ապրած ցնցումին պատճառով, ոմանք իրենց հարազատները փնտռեցին բարձրայարկ շէնքերու իւրաքանչիւր յարկաբաժինի սեղաններուն տակ, ապակիներուն մէջ եւ փլատակներու կոյտերը փորելով: Անկարելի է գտնել բառեր, որոնք կ՛արտայայտեն զգացումներս, զորս ունեցայ` լսելով քովս եկած վիրաւորներուն պատմութիւնները եւ տեսնելով, թէ ի՛նչ վիճակի մէջ էին: Խորքին մէջ ըրած վիրաբուժութիւններս չէին, որ յոգնութիւն կը պատճառէին, այլ օրական գոնէ 25-30 պատմութիւն լսելը, բոլորն ալ` տխուր եւ դառն:
«Բայց այս զօրաւոր ու ցնցող զգացումները կարեւոր էին ինծի համար, որովհետեւ իւրաքանչիւր պատմութիւն յաւելեալ լիցքաւորում, յաւելեալ ներուժ, յաւելեալ բարկութիւն, յաւելեալ թախիծ, յաւելեալ մղում տուաւ ինծի` շարունակելու սկսած գործս, չյոգնելու եւ չընկրկելու, որովհետեւ իսկապէս շա՜տ շա՛տ զգացական էի այս բոլորին ի տես, իսկ այդ զգացումները վերանորոգ ուժ, կորով եւ վճռակամութիւն կու տային ինծի` գոյատեւելու, օրէ օր աւելցող վիրաւորներուն հասնելու եւ տուած որոշումս լիուլի յարգելու:
«Ես` իբրեւ գեղագիտական վիրաբուժ, պարտականութիւն ունիմ մեծ ու փոքր վիրաբուժութիւններ ընելու, որպէսզի մարդիկ աւելի գեղեցիկ ըլլան, սրբագրեն իրենց թերիները, իսկ զիս այս մասնագիտութեան տարաւ վերականգնողական վիրաբուժութիւնը, որուն կարիք ունէին գրեթէ բոլոր պայթումէն վիրաւորուածները», յուզուած ձայնով կը պատմէ տոքթոր Ճոն:
– Երբ ոճրագործներ միայն չարիք ու աւեր սփռեցին, դուն գեղեցիկն ու բարին փորձեցիր տարածել, իսկ ի՞նչ է ասոր հատուցումը, դուն տուիր քու անձէդ, նիւթականէդ, ներուժէդ, մասնագիտութենէդ, այս բոլորէն անդին ալ հոգիդ ցնցուեցաւ այդ բազում տխուր պատմութիւններով,- կը հարցնեմ:
«Վիրաւորուածներուն կողմէ ինծի նկատմամբ ցուցաբերուած երախտագիտութիւնը արդէն ամէն յոգնութիւն կը մոռցնէ, իսկական գոհացում կը պատճառէ, իրական հատուցում են արդէն իսկ բուժուած անձերուն կողմէ ինծի նկատմամբ ցուցաբերուած այդ բիւրեղ զգացումները, որոնց մէջ միայն անկեղծութիւն կայ: Շատ գոհունակ ու հպարտ եմ, որ այս քայլին դիմեցի եւ այս աշխատանքը կրցայ գլուխ հանել, իսկ այդ փուլին իմ ունեցած ներուժս եւ կարողականութիւնս կը պարտիմ բազում աղօթքներու, ինծի նկատմամբ ցուցաբերուած հաւատքին: Իսկապէս հսկայ գործ կատարելու ուժը ունեցայ, ինչ որ բացառիկ զգացում կ՛առթէ ինծի, չեմ կարծեր, թէ կեանքիս մէջ նման բան մը ընելու առիթ պիտի ունենամ կրկին: Անիկա մեծ տարբերութիւն ըրաւ ու դրոշմ ձգեց թէ՛ իմ կեանքիս մէջ եւ թէ կեանքին մէջ այն անձերուն, որոնք դիմեցին ինծի, որոնց կրցայ աւելի լաւ վիճակի մէջ դնել: Այս բոլորին համար իսկապէս շատ երախտապարտ եմ եւ ուրախ, որ կրցայ օգնել ինծի վստահողներուն:
«Շնորհակալ եմ ըսելը մեծագոյն եւ ամէնէն խորքային հատուցումն էր ինծի համար, որովհետեւ մարդիկ բառերով չէ, որ շնորհակալութիւն կը յայտնէին, այլ ես կը զգայի երախտագիտութիւնը անոնց աչքերուն մէջ, ժպիտներուն տակ թաքնուած, սրտերուն խորերը: Ինծի յայտնուած շնորհակալութիւնները ոչինչով կարելի է փոխարինել, երախտագիտութեան զգացումները մեծագոյն գոհացում են ինծի համար, կան մարդիկ, որոնք կարողութիւնը չունին թերեւս այդ զգացումը արտայայտելու, սակայն տեսնելով, որ անոնք աւելի լաւ են, աւելի ուրախ ու գոհ են, հաշտ են իրենք իրենց անձին հետ, արդէն ես իրապէս լիովին վարձատրուած կը զգամ:
«Երբ պայթումը պատահեցաւ, եւ ես անդրադարձայ անոր գործած աւերին ահաւորութեան, մտածեցի, որ որեւէ տեսակի կարողութիւն ունեցող անձ պէտք է, իր մասնագիտութեան կամ կարելիութեան համաձայն, հասնի տուժածներուն, որովհետեւ ընկերային ծառայութեան հսկայական կարիք կար: Այդպէս ալ եղաւ, անոնք, որոնք կրնային սնունդ հայթայթել, շինարարական աշխատանք կատարել, փլատակները վերցնել, գործի լծուեցան, ոչ կառավարական կազմակերպութիւնները հասան ժողովուրդին: Կը հաւատամ, որ այդ ամէնէն դժուար փուլին լիբանանցիները ձեռք ձեռքի տուին, որպէսզի Պէյրութը կրկին կարենայ ոտքի կանգնիլ` թօթափելով աւերը: Ուստի, շնորհակալ ըլլալէն անդին, գոհացուցիչ է տեսնել, որ մարդիկ հակառակ իրենց ստացած ահաւոր հարուածին` կրցան շարունակել երթը, եւ կը յուսամ, որ մեր կատարածը կ՛օժանդակէ, որ Լիբանան վերագտնէ իր երբեմնի ինքնութիւնը»:
Բարի ու դրական մաղթանքով, լաւատեսութեան խօսքերով ու իրեն յատուկ ժպտուն նայուածքով կը փակէ մեր զրոյցը ինքն իրեն դժուար առաքելութիւն տուած ու ատիկա յաջողութեամբ իրականացուցած բժիշկը, որուն Աստուած պարգեւեց ուժ, կորով, համբերութիւն եւ խիզախութիւն` փոխելու կեանքը մարդոց, որոնք կը կարծէին, թէ այլանդակուած են, թէ` բնական ապրիլ պիտի չկարենան այլեւս, թէ` Պէյրութի պայթումին պատճառած ցաւը, վնասն ու վէրքերը պիտի ընկերակցին իրենց առյաւէտ: Երբ աւեր էր ամէնուրեք, ցաւ էր համատարած, անորոշութիւնն ու տխրութիւնը տիրական էին, հարիւրաւոր մարդոց կեանքին մէջ լոյսի նման փայլեցաւ հերոս բժիշկը` տոքթոր Ճօ Պարուտը` գործով ըսելու, որ պէտք չէ կորսնցնել հաւատքը, քաջութիւնը, յոյսը, լաւատեսութիւնը. իր ճկուն մատներով ան հաստատեց, որ վէրքերը բուժելու զուգահեռ, ինք օժտուած է մարդկային վեհ յատկութեամբ` նաեւ բուժելու ներաշխարհը բազում անձերու, որոնց հետ ան վերապրեցաւ եւ բաժնեկցեցաւ ամէնէն տխուր ու ցնցիչ վայրկեանները: Շատ բան կորսնցուցածներուն հետ զրոյցի ատեն ան միշտ կրկնեց, որ «Ամէն ինչ լաւ պիտի ըլլայ» եւ իրեն դիմած վիրաւորներուն նուիրեց յանդգնութիւնը` հայելիին մէջ նայելու կրկին եւ շարունակելու հաւատալ, որ արժէ ապրիլ այս կեանքը, որովհետեւ հոն կան տոքթոր Ճոյին նման նուիրեալ հերոս անձեր…
(Շար. 2 եւ վերջ)