Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
No Result
View All Result
Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ
No Result
View All Result

Գիւղը, Ուր Տղամարդոց Մուտքը Արգիլուած Է

Մարտ 24, 2023
| Մշակութային եւ Այլազան
0
Share on FacebookShare on Twitter

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ 

Երբ այս օրերուն արեւմտեան պետութիւններ գործ ու բան ձգած միլիառաւոր տոլարներ կը յատկացնեն Ուքրանիոյ` իբր թէ զայն փրկելու համար, անշուշտ միտումնաւոր կը մոռցուին նոյն այդ պետութիւններու բանակներուն գործած վայրագութիւնները իրենց սահմաններէն շատ հեռու վայրերու մէջ: Զոհերը անշուշտ միշտ կ՛անիրաւուին մարդկային իրաւունքներու մասին ճառողներու կողմէ: «Կարտիըն» կայքը գրած է Քենիոյ մէջ գիւղի մը մասին: Եզրակացութի՞ւնը…

Ն.

Ումոճայի մէջ միայն կիներուն արտօնուած է բնակիլ: Քենիոյ Սամպուրոյի շրջանի այս գիւղը ապաստան դարձած է սեռական բռնութենէ վերապրածներուն համար:

Կեդրոնը` 19-ամեայ Ճուտիան փախած էր տունէն` խուսափելու ամուսնանալէն: Ումոճա հիմնադրուած է 1990 թուականին` 15 կիներու կողմէ, որոնք բռնաբարուած են բրիտանացի զինուորներու կողմէ:

Ճէյն կ՛ըսէ, որ զինք բռնաբարած են համազգեստ հագած երեք տղամարդիկ: Ան կ՛արածէր ամուսինին այծերն ու ոչխարները եւ վառելու փայտ կը տանէր, երբ անոր վրայ յարձակեցան:

«Ես այնքան ամչցայ եւ չէի կրնար այդ մասին խօսիլ այլ մարդոց հետ: Անոնք սարսափելի բաներ ըրին  ինծի», կ՛ըսէ Ճէյն, որուն աչքերը ցաւէն դուրս ցցուած են:

Ան 38 տարեկան է, բայց աւելի տարեց կ՛երեւի: Ան ցոյց կու տայ իր ոտքի վրայ խոր սպին, որ յառաջացած է, երբ զինք հրած են գետին: Հանդարտ ձայնով ան կը պատմէ. «Ես ի վերջոյ ամուսինիս մօրը ըսի, որ հիւանդ եմ, որովհետեւ պէտք է բացատրէի վնասուածքներս եւ իմ ճնշուած ըլլալս: Ինծի աւանդական բժշկութիւն տուին, բայց այդ չօգնեց: Երբ ան պատմեց ամուսինիս բռնաբարութեան մասին, ան զիս  ձեռնափայտով ծեծեց: Այսպիսով, ես փախայ եւ իմ երեխաներուս հետ այս գիւղը եկայ»:

Ճէյն այժմ կը բնակի  Քենիոյ հիւսիսային Ումոճա գիւղին մէջ, որ շրջապատուած է փշաթելերով:

«Գիւղ կը հասնիմ օրուան ամէնէն տաք ժամուն, երբ երեխաները քնացած են: Այծերն ու հաւերը կը թափառին` խուսափելով բամպակէ գորգերէն, որոնց վրայ կիները նստած` զարդեր կը պատրաստեն զբօսաշրջիկներուն վաճառելու համար, անոնց մատները արագ կ՛աշխատին, եւ անոնք կը խօսին ու կը ծիծաղին իրարու հետ»:

Գոմերու չորցած աղբերով, եղէգներով եւ ճիւղերով կառուցուած խրճիթներու  վրայ, կէսօրուան արեւուն տակ կը չորնան նոր լուացուած հագուստներ: Լռութիւնը կը խախտէ թռչուններու երգը` զրնգուն, յանկարծակի ու հաճելի: Այս տիպար սամպուրու գիւղ է, բացառութեամբ մը`  այստեղ տղամարդիկ չեն բնակիր:

Կիները կը կրեն աւանդական սամպուրու զգեստ` նախշաւոր կիսաշրջազգեստներով, վառ գոյներով վերնաշապիկներ եւ ուսերուն կապած կանգա (գունաւոր վզնոցները) իրենց պարանոցին շուրջը կը ստեղծեն ապշեցուցիչ շրջանաձեւ նախշեր: Գունաւոր հագուստը կը հակադրուի չոր օդին, դաշտին եւ դաժան արեւուն, որ կը մաքրէ օդը լեցնող փոշին:

«Ես լսած եմ կիներու գիւղին մասին իմ նախկին աւանիս մէջ բամբասանքներէն». Սեյտա Լենկիմա, 68 տարեկան:

Գիւղը հիմնադրուած է 1990 թուականին` 15 կիներէ բաղկացած խումբի մը կողմէ, որոնք փրկուած են շրջանին մէջ գտնուող  բրիտանացի զինուորներու բռնաբարութենէն: Ումոճայի բնակչութիւնը այժմ ընդլայնուած է` ներառելով բոլոր այն կիները, որոնք կը փախչին կանուխ ամուսնութենէն, կիներու ծննդական գործարաններու հաշմանդամ դարձնելէն, ընտանեկան բռնութենէն եւ բռնաբարութենէն, որոնք բոլորը մշակութային կանոններ են Սամբուրոյի շրջանին մէջ:

Ռեբեքա Լոլոսոլի  Ումոճայի հիմնադիրն է եւ գիւղի մայրիշխանը (matriarch): Ան հիւանդանոցն էր եւ կ՛ապաքինէր: Խումբ մը տղամարդիկ զայն ծեծած էին, ապա ան  համարձակած էր իր գիւղի կիներուն հետ խօսիլ իրենց իրաւունքներուն մասին: Սամբուրուները սերտօրէն կապուած են մաասայի ցեղի հետ եւ նոյն լեզուն կը խօսին:

Անոնք սովորաբար կ՛ապրին հինգէն 10 ընտանիքէ բաղկացած խումբերով եւ կիսաքոչուոր հովիւներ են: Անոնց մշակոյթը խորապէս նահապետական է: Գիւղի ժողովներուն տղամարդիկ կը նստին ներքին շրջանակի մը մէջ` քննարկելու համար գիւղի կարեւոր հարցերը, իսկ կիները կը նստին դուրսը` միայն երբեմն արտօնութիւն ստանալով կարծիք յայտնելու:

Ումոճայի առաջին անդամները բոլորը եկած էին Ռիֆթի հովիտը գտնուող մեկուսացած Սամպուրու շրջանի գիւղերէն: Այդ ժամանակէն ի վեր կիներ եւ աղջիկները, որոնք կը լսեն ապաստանին մասին, կու գան եւ կը սորվին առեւտուր ընել, մեծցնել իրենց երեխաները եւ ապրիլ` առանց տղամարդոց  բռնութեան եւ խտրականութեան վախի:

Ներկայիս Ումոճայի մէջ 47 կին եւ 200 երեխայ կայ: Թէեւ բնակիչները կ՛ապրին չափազանց խնայողաբար, այս նախաձեռնող կիները եւ աղջիկները կը ստանան կանոնաւոր եկամուտ, որ բոլորին համար կ՛ապահովէ սնունդ, հագուստ եւ ապաստան: Գիւղի ղեկավարները գետէն շուրջ քիլոմեթր մը  հեռաւորութեան վրայ գտնուող ճամբար մը ունին, ուր  կը մնան սաֆարի զբօսաշրջիկներու խումբերը: Այս զբօսաշրջիկներէն շատերը, որոնք կ՛անցնին մօտակայ բնական արգելոցներէն, նոյնպէս կ՛այցելեն Ումոճա: Կիները անոնցմէ կը գանձեն մուտքի համեստ գումար մը` այն յոյսով, որ գիւղ մտնելէ ետք այցելուները կը գնեն իրենց պատրաստած զարդերը:

Լոլոսոլին բարձրահասակ է եւ ուժեղ կազմուածքով: Անոր ածիլուած գլուխը զարդարուած է աւանդական սամպուրու ուլունքներով, զարդանախշերով: Լոլոսոլին գիւղը հիմնադրելէն  ի վեր ենթարկուած է շրջանի տղամարդոց բազմաթիւ սպառնալիքներուն եւ յարձակումներուն, բայց ան անդրդուելի մնացած է: Լոլոսոլի երբեմն կ՛այցելէ Գերմանիա, ուր կը բնակին իր երկու դուստրերը: Ան հպարտ է, որ միւս կիները գիւղին մէջ նուաճումներ արձանագրած են:

Չինա Լապրոտաթին իր փոքրիկին հետ կը վաճառէ իր զարդերը:

Ումոճա գիւղի իւրայատկութիւններէն մէկը այն է, որ աւելի փորձառու բնակիչներէն ոմանք կը վերապատրաստուին եւ կը կրթեն Սամպուրու շրջակայ գիւղերու կիներ եւ աղջիկներ` այնպիսի հարցերու շուրջը, ինչպիսիք են կանուխ ամուսնութիւնը եւ կիներու ծննդական գործարաններու հաշմանդամ դարձնելը: Ուլունքներով զարդերը Սամպուրուի մշակոյթի կարեւոր տարրերն են: «Առաջին վզնոց» արարողութեան ժամանակ հայրը աղջկան համար կ՛ընտրէ աւելի մեծ «ռազմիկ» տղամարդ մը, որուն հետ դուստրը այս պահուն ժամանակաւոր ամուսնութեան մէջ պիտի մտնէ: Յղութիւնը արգիլուած է, բայց հակաբեղմնաւորիչները (contraceptive) անմատչելի են: Եթէ աղջիկը յղիանայ, անոր կը ստիպեն վիժումի դիմել: Այլ կիներ կ՛օգնեն:

«Եթէ աղջիկը փոքր տարիքին  ամուսնանայ, այդ աղջիկը իրաւասու ծնող չ՛ըլլար: Ծննդաբերելու ատեն անոնք կը բախին բազմաթիւ դժուարութիւններու, որովհետեւ շատ փոքր են: Նոյնիսկ պարտականութիւնները, տնային գործերը կատարելը անոնց համար դժուար է: Զանոնք կը նետեն անասունները խնամելու», կ՛ըսէ Միլքան` տնօրէնը դպրոցին, ուր  նոյնպէս կը յաճախեն շրջակայ գիւղերու երեխաներ:

«Խօսքի ծառ»-ին տակ կիներ կը հաւաքուին որոշումներ տալու համար:

«Ես սորված եմ այս գիւղին մէջ ընել այնպիսի բաներ, որոնք սովորաբար կիներուն արգիլուած է ընել: Ինծի թոյլ կու տան առանձին դրամ շահիլ: Երբ զբօսաշրջիկը կը գնէ իմ ուլունքներէս քանի մը հատը, ես շատ հպարտ կ՛ըլլամ», կ՛ըսէ 50-ամեայ Նակուսի, որ հինգ երեխաներու մայր է:

Մեմուսին պաշտօնական դիմաւորողն է: Ուլունքները կը զարդարեն անոր գլուխն ու վիզը: Ան ամուսինէն փախած է ամուսնութենէն միայն օր մը ետք,  1998-ին:

«Հայրս 11 տարեկանիս զիս կովերու հետ առեւտուր ըրաւ,- կը պատմէ  ան: – Ամուսինս 57 տարեկան էր»:

Մանկական խաղ, մանկապարտէզի երեխաներ

Ճուտիա խօսուն, ինքնավստահ, 19-ամեայ երիտասարդուհի մըն է, որ 13 տարեկանին եկած է Ումոճա: Ան ամուսնանալէ խուսափելու համար տունէն փախած է:

«Ամէն օր ես ժպտուն կ՛արթննամ, որովհետեւ զիս կը շրջապատեն օգնութիւնն ու զօրակցութիւնը», կ՛ըսէ ան, որուն մազի երկար հիւսքերը զսպուած են գունագեղ ուլունքներով:

«Դուրսը կիներ կը ղեկավարուին տղամարդոց կողմէ, որպէսզի չկարողանան իրենց ուզած փոփոխութիւնը ստանալ», կ՛ըսէ Սէյտա Լենկիման` տարեց կին մը: Ումոճայի մէջ կիներ  ազատութիւն ունին»:

Հետաքրքրական է, որ միայն կիներով բնակուած այս գիւղին մէջ բազմաթիւ երեխաներ կան: Ինչպէ՞ս այդ կը պատահի:

«Ահ,- կը ծիծաղի երիտասարդ կին մը,- մենք դեռ կը սիրենք տղամարդիկը: Անոնց մուտքը այստեղ արգիլուած է, բայց մենք կ՛ուզենք երեխաներ ըլլան, կիները երեխաներ ունենան, նոյնիսկ եթէ ամուսնացած չեն»:

Գիւղին մէջ տղամարդիկ չէք տեսներ, սակայն երեխաներ կը տեսնէք: Այս կը  նշանակէ, որ կիներ կ՛երթան տղամարդոց:

Շրջակայքը գտնուողները այս գիւղին նկատմամբ տակաւին կասկածներ ունին: Դրացի գիւղին ղեկավարը  կը պատմէ, որ` «Տղամարդոց մեծամասնութիւնը երեքէն չորս կին ունի այս գիւղին մէջ:

«Այս առանձին ապրող, չամուսնացած կիներու գիւղն է: Անոնցմէ ոմանք բռնաբարութեան զոհ են, ոմանք` մանկահասակ ամուսնութիւններու: Անոնք կը կարծեն, թէ կ՛ապրին առանց տղամարդոց, բայց այդ  կարելի չէ: Անոնցմէ շատեր զաւակներ կ՛ունենան, որովհետեւ քաղաքներու մէջ կը հանդիպին մարդոց, որոնց կը ծանօթանան, եւ այդ մարդիկը գիշերով կու գան ու կը մտնեն անոնց խրճիթները: Ուրիշ ոչ ոք կը տեսնէ զանոնք», կ՛ըսէ դրացի գիւղէն անձ մը:


 «Ամէն օր ես կ՛արթննամ եւ կը ժպտիմ»

Ումոճայի մէջ երիտասարդ կին մը կ՛ըսէ, որ հինգ երեխայ ունի, իւրաքանչիւրը` տարբեր հօրմէ: «Մեր մշակոյթին մէջ չամուսնացած ըլլալը եւ երեխաներ ունենալը լաւ չէ: Բայց աւելի վատ է չունենալը: Առանց երեխաներու` մենք ոչինչ ենք», կ՛ըսէ ան:

Ումոճա գիւղի բնակիչները բազմացած են, մինչ անոր հիմնական պատճառներէն մէկուն` բրիտանացի զինուորներու եւ այլ տղամարդոց կողմէ իրականացուած բռնաբարութեան մասին յիշողութիւնները չեն մարիր:

1928 թուականին ծնած Սէյթա իր գրեթէ դատարկ խրճիթին մէջ նստած է խսիրի մը վրայ, ուր նոյնպէս կը քնանայ: Ան տոպրակի մը մէջ ունի չոր սեւ լուբիա, որ պիտի եփէ կէսօրուան ճաշի համար, երբ երեխաները դպրոցէն վերադառնան:

«Ես իմ հին գիւղիս մէջ բամբասանքներէ լսած եմ կիներու գիւղի մը մասին: Հոս գալուս առաջին իսկ պահէն ուրախ եղած եմ: Ինծի այծ տուած են: Ջուր տուած են: Ես սկսայ ապահով զգալ»:

Սէյթա կը խնամէ իր թոռնուհին, ամէն օր զայն  դպրոց կը տանի նախքան ջուր եւ վառելու փայտ հաւաքելու երթալը: Օրուան մնացեալ մասը կը զբաղի զարդերու պատրաստութեամբ: Զայն բռնաբարած են բրիտանացի զինուորները:

«Ումոճա եկայ, որովհետեւ չէի ամուսնացած: Բրիտանացիներուն ըրածէն ետք ես երբեք չեմ կրնար ամուսնանալ», կ՛ըսէ ան:

Ինչպէս` բազմաթիւ տարեց սամպուրու կիներ, Սէյթան եւս ո՛չ կարդալ գիտէ, ո՛չ գրել:

Նթիպայոն ծերութենէն եւ քրտնաջան աշխատանքէն ծռած է, կողոսկրները կ՛երեւին անոր գոյնզգոյն հագուստին տակէն: Ան Ումոճա եկած է աւելի քան 15 տարի առաջ:

«Ես եկած եմ հոս ամուսինիս հետ ունեցած խնդիրներու պատճառով: Բրիտանացի երեք զինուորներ բռնեցին զիս, երբ ես փայտ կը հաւաքէի: Անոնք զիս հրեցին գետին: Երբ կը յիշեմ, միշտ կուրծքս կը ցաւի», կը պատմէ ան:

2003-ին Ումոճայի խումբ մը կիներ հանդիպեցան բրիտանական բանակի ցանած ականներէն վիրաւորուած կիներ բուժող Leigh Day-ի փաստաբաններու հետ: Կիները բացայայտեցին 30 տարի տեւած բռնաբարութեան մեղադրանքները: Անոնց մեծ մասը յայտնեց զինուորներու կողմէ խմբային բռնաբարութեան դէպքերու մասին: Զինուորները յարձակած են կիներու վրայ, երբ անոնք փայտ հաւաքելու կամ մաքուր ջուր բերելու համար դուրս կ՛ելլէին:

24-ամեայ Կապրիէլլա փայտ կը հաւաքէ

Leigh Day-ի գործընկերը` Մարտին Տէյ, փաստաբաններէն մէկն էր, որոնց դիմած էին կիները: Տէյ եւ անոր խումբը հաւաքեցին շարք մը փաստաթուղթեր` ոստիկանութեան եւ բժշկական զեկոյցներ: Տէյ իր բացայայտումներուն մասին յայտնած է Բրիտանիոյ ռազմական ոստիկանութեան, որ քննութիւններէ ետք ըսած է, որ այդ արձանագրութիւնները կեղծ են:

Երբ Տէյ խնդրած է վերադարձնել փաստաթուղթերը, անոր ըսած են, որ անոնք անհետացած են: Փաստաթուղթերը երբեք չեն յայտնաբերուած:

«Հարցը փակուած չէ, բայց չափազանց դժուար կ՛ըլլայ  հետապնդելը առանց փաստաթուղթերու: Մենք կ՛ուզէինք պահանջել փոխհատուցում` զինուորներու ձեռքէն տուժած կիներուն եւ աղջիկներուն համար: Անոնց կեանքը, բառիս բուն իմաստով, քայքայուած էր», կը նշէ փաստաբանը:

Ճէյն, որ Ումոճա եկած էր բռնաբարուելէ ետք` փախչելով իր դաժան ամուսինէն, չի պատրաստուիր կրկին ամուսնանալ, բայց կ՛ուզէ մնալ գիւղին մէջ, որպէսզի օժանդակութիւն ստանայ, իսկ երեխաները կարողանան դպրոց երթալ:

«Ես կ՛ուզեմ, որ իմ երեխաներս ազատ ըլլան ամուսնանալու անոնց հետ, որոնք իրենք կ՛ընտրեն», կ՛ըսէ ան:

Կիներէն շատեր կ՛ըսեն, որ Ումոճայի մէջ բնակելէ ետք այլեւս չեն կրնար պատկերացնել կրկին ապրիլ տղամարդու հետ:

34-ամեայ Մերին, զոր վաճառած են 80-ամեայ տղամարդու մը, երբ միայն 16  տարեկան էր, կ՛ըսէ. «Ես բնաւ չեմ ուզեր հեռանալ կիներուն աջակցող այս գիւղէն»:

Մերին ինծի ցոյց կու տայ ափ մը չորցուած լուբիա, որ ան շուտով պիտի պատրաստէ ընթրիքի համար:

«Մենք շատ բան չունինք, բայց Ումոճայի մէջ ես ունիմ այն, որ ինծի անհրաժեշտ է», կ՛ըսէ Մերի:

Նախորդը

Յակոբ Չոլաքեանի Ծննդեան 75-Ամեակին Առիթով – 1 – Դիւցազներգութեան Աշխարհէն Եկած Ժպտադէմ Տիտանը

Յաջորդը

Հայոց Ցեղասպանութենէն Վերապրած Դեղագործ Արմէն Պուճիքանեան

RelatedPosts

Կասպից  Ծովուն Կեդրոնը Յայտնուած Է  Անսպասելի Կղզի, Որուն Մասին Ոչ Ոք Գիտէր
Մշակութային եւ Այլազան

Կասպից Ծովուն Կեդրոնը Յայտնուած Է Անսպասելի Կղզի, Որուն Մասին Ոչ Ոք Գիտէր

Յուլիս 4, 2025
Արդեօք Երբեւէ Պէ՞տք Է Խզել Կապերը Ծնողներու Հետ
Մշակութային եւ Այլազան

Արդեօք Երբեւէ Պէ՞տք Է Խզել Կապերը Ծնողներու Հետ

Յունիս 13, 2025
Հաղորդակցութեան Նոր Արհեստագիտութիւնները Մինչեւ Ո՞ւր
Մշակութային եւ Այլազան

Հաղորդակցութեան Նոր Արհեստագիտութիւնները Մինչեւ Ո՞ւր

Յունիս 6, 2025
  • Home
  • About Us
  • Donate
  • Links
  • Contact Us
Powered by Alienative.net

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Are you sure want to unlock this post?
Unlock left : 0
Are you sure want to cancel subscription?