Համադրեց` ԲԺԻՇԿ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ
Դեղագործ Արմէն Պուճիքանեան ծնած է Խարբերդ, 1907-ին: Երէց զաւակը` Եփրատ քոլեճի նահատակ փրոֆեսէօր Յովհաննէս եւ Մարիձա (ծնեալ` Թիւֆենքճեան) Պուճիքանեաններուն: Մինչեւ 1915-ի Ցեղասպանութեան տարիները` աշակերտած է Եփրատ քոլեճի նախակրթարանին, ապա` Մեզիրէի ամերիկեան եւ գերմանական վարժարաններուն:
1 ապրիլ 1915-ին` Եփրատ քոլեճի արձակուրդի օրը, ընտանեօք կառքով Մեզիրէ երթալու պատրաստութեան պահուն, 4 բանակայիններով շրջապատուած Թլկատինցին տան վարէն կը կանչէ. «Փրոֆեսէօ՛ր, իջէ՛ք, ոստիկանատուն պիտի երթանք պարզ ստուգումներու համար»: Յովհաննէս Պուճիքանեան վար կ՛իջնէ եւ կը միանայ Թլկատինցիին: Երկու մտաւորականները կը տարուին բանտ ու կը միանան միւս հայ նահատակներուն: Կը նահատակուին նաեւ Պուճիքանեան գերդաստանէն չորս այլ անդամներ:
1922-ին, Արմէնին հօրեղբօր` գերմանական քոլէճի փրոֆեսէօր Մարտիրոս Պուճիքանեանի հովանաւորութեամբ, Պուճիքանեան գերդաստանը կը փոխադրուի Լիբանան ու կը հաստատուի Անթիլիաս: Արմէնին մայրը` Մարիձա, կը յաջողի հետը տանիլ Եփրատ քոլեճի մէջ ամուսնոյն դասաւանդած (Humanities) ամբողջական գրութիւնները, որոնք 1974-ին կը հրատարակուին Պէյրութի մէջ: Մարիձա կը մահանայ Լիբանանի մէջ, 1943-ին: Պատանի Արմէնը կը ստիպուի գործի ասպարէզը նետուիլ` մասամբ թեթեւցնելու համար մօրը ուսին ծանրացած բեռը, սակայն նաեւ ինքնազարգացումով կը հետեւի գիտական անձնական դասերու:
1924-1927 Արմէն կ՛աշխատի Ալթունեան դեղարանին մէջ, ապա կը յաջողի մտնել Պէյրութի ամերիկեան համալսարանի դեղարանը` իբրեւ օգնական դեղագործ, նոյն ատեն դեղագործական ուսանողներու գործնական դեղաշինութեան առաջնորդը կ՛ըլլայ: 1934-1948 կ՛աշխատի Լեռնալիբանանի զանազան դեղարաններու մէջ` իբրեւ դեղագործ:
1941-ին կ՛ամուսնանայ Դամասկոս հաստատուած խարբերդցի վկայեալ մանկավարժ եւ օգնական հիւանդապահուհի Աստղիկ Գարաճեանի հետ: Անոնք կը բախտաւորուին երկու զաւակներով` Անի եւ Ատոմ:
1949-ին Արմէն ընտանեօք կը հաստատուի Պէյրութ, որպէսզի զաւակները յաճախեն ազգային վարժարան:
Այդ տարիներուն Արմէն եւ կրտսեր եղբայրը` Պէյրութի Faculté française de pharmacie-էն վկայեալ դեղագործ Գարեգին, կը բանան իրենց սեփական դեղարանը (Pharmacie Centrale, Immeuble Lazarieh), որ կը դառնայ լիբանանեան առողջապահութեան նախարարութենէն պաշտօնական արտօնագիր ստացած դեղաշինական հաստատութիւն մը:
Դեղարանը նաեւ ունեցաւ իր բժշկական ակնոցավաճառը` յանձինս Ժոզեֆ Իշխանեանի, որ նաեւ Պէյրութի բեմերուն վրայ անուանի կիթառիստ եղած է:
Այս հաստատութիւնը կը գործէ մինչեւ 25 դեկտեմբեր 1975, երբ կը կողոպտուի եւ հրոյ ճարակ կը դառնայ Լիբանանի մէջ քանի մը ամիս առաջ պայթած քաղաքացիական պատերազմին պատճառով:
Դեղարան Պուճիքանեանը եղած է ազգային, մշակութային եւ երաժշտական հարցերով մտահոգ հայորդիներու մէկ հաւաքավայրը: Ամէն իրիկուն, իրենց «տան ճամբուն վրայ» բարեկամներ, պաշտօնակիցներ եւ երաժշտասէրներ հոն կանգ առնելով` արծարծած են ազգային, մշակութային, գաղափարական ու քաղաքական հարցեր:
Դեղարան Պուճիքանեանը «հաւաքատեղի» մըն էր: Ասոր հետ մէկտեղ, առանց դաւանանքի, համոզումի ու գաղափարի խտրութեան, հայ գաղութի մշակութային ձեռնարկներուն որմազդները կարելի էր տեսնել դեղարանին ծաւալուն ցուցափեղկին վրայ:
1974-ին Արմէն կը կորսնցնէ սիրելի գործընկեր եղբայրը` Գարեգինը: Հոգեկան ամուր կորովով տոգորուած` դեղաշինութեամբ կը զբաղի իր բնակարանին մէջ` մինչեւ 89 տարիքը:
Արմէն տան մէջ իյնալով` կը վիրաւորէ ողնաշարը եւ կը դառնայ մասնակի անդամալոյծ: Տարիներ շարունակ վայելած է հոգածութիւնը իր դեղագործուհի եւ ընկերային ծառայող աղջկան` Անիին:
Արմէն ունեցած է եկեղեցական, կրթական եւ ազգային բեղուն գործունէութիւն: Եղած է Պէյրութի աւետարանական Ա. եկեղեցւոյ խնամակալութեան եւ Կրթասիրացի, ՀԲԸՄ-ի վեթերան եւ Խարբերդի եւ Չնքուշի հայրենակցական միութեան անդամ: Եղած է ազգասէր անձնաւորութիւն մը եւ վայելած է իր շրջապատին յարգանքը:
Արմէն Պուճիքանեան իր հօրը ձերբակալութեան եւ նահատակութեան ողբերգութիւնը գրի առած ու հրատարակած է` «Անոր ռումբը իր գլխուն մէջն է» խորագրին տակ, 1974-ին` իր հօր ծննդեան 100-ամեակին տարին:
Մահացած է 2001-ին:
Մոնրէալ, 25 փետրուար 2023
Աղբիւրներ
1.- «Հայ բժիշկներու, ատամնաբուժներու եւ դեղագործներու ոդիսականը Հայոց Ցեղասպանութեան ընթացքին» (Յաւելուած), «Բժիշկին Զ. խօսքը», բժիշկ Կարպիս Հարպոյեան, Մոնրէալ, 2022:
2.- Պուճիքանեան Ատոմ, «Անձնական տեղեկութիւններ», Մոնրէալ, 2018:
