Պիելոռուսիոյ նախագահ Ալեքսանտր Լուքաշենքօ երէկ ՀԱՊԿ-ի ընդհանուր քարտուղար Սթանիսլաւ Զասի հետ հանդիպումի ընթացքին քննարկած է հայ-ազրպէյճանական սահմանին վրայ տիրող կացութիւնը: ՊԵԼԹԱ լրատու գործակալութիւնը կը հաղորդէ, որ երկրի ղեկավարը կարելի եղածին չափ բաց եւ անկեղծ խօսած է այս եւ ՀԱՊԿ-ի մէջ տիրող կացութեան առնչուած հարցերուն մասին:
«Այս տագնապը (Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ, «Ա.») պէտք է աւարտել: Եւ Աստուած մի արասցէ մենք տակաւին տագնապը հրահրենք տաճկախըրխըզական սահմանին վրայ: Ասիկա նոյնպէս անընդունելի է: Մենք պէտք է վերջ տանք ատոր: Չ՛ըլլար, որ ՀԱՊԿ-ի շրջանակին մէջ մենք չենք կրնար կանգնեցնել այդ տագնապները: Մենք պէտք է լրջօրէն քննարկենք այդ հարցերը ՀԱՊԿ-ի յաջորդ նստաշրջանին մէջ», ըսած է Պիելոռուսիոյ ղեկավարը:
Նոյեմբերի երկրորդ կիսուն նախատեսուած ՀԱՊԿ-ի հերթական վեհաժողովի նախաշեմին Լուքաշենքոն ուշադրութեան հրաւիրած է հայ-ազրպէյճանական սահմանին վրայ տիրող կացութեան վրայ:
«Այնուամենայնիւ, դուք անձամբ այնտեղ էիք, տեսաք, թէ ի՛նչ կը կատարուի, միացեալ սպայակոյտի պետն ալ աշխատեցաւ, ամէն պարագայի ասոնք մասնագէտներ են: Օրինակ, երբ կ՛առաջարկուէր այնտեղ ՀԱՊԿ-ի առաքելութիւն ուղարկել, ես մտածեցի` մենք այստեղ` Պիելոռուսիոյ մէջ, Զասէն աւելի ուժեղ մարդ ունի՞նք», ըսած է երկրի ղեկավարը:
Լուքաշենքօ նաեւ նշած է, որ Ռուսիան արդէն միջնորդ է Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ կացութեան կարգաւորման հարցին մէջ, եւ ատիկա բաւական է. «Պատերազմը աւարտեցաւ: Յստակ է, թէ ինչպէս աւարտեցաւ: Կողմերը որոշած են, որ իրենց միջնորդ պէտք է: Ասիկա դասական արժեչափ է: Բնականաբար, անիկա Ռուսիան է: Դիմեցին Ռուսիոյ: Ռուսիան այնտեղ հարիւրաւոր մարդիկ տեղակայեց: Մենք կը յիշենք, թէ օդանաւերը ինչպէ՛ս թռիչք կ՛առնէին: Ռուս սահմանապահները, ինչպէս Փութին ըսած է, կը գտնուին սահմանի բոլոր հատուածներուն մէջ: Թէ՛ Թուրքիոյ հետ, Իրանի հետ այնտեղ, թէ՛ Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ եւ այլն: Ալ ի՞նչ պէտք է: Թող այս ուղղութեամբ աշխատին: Ի զուր չըսի, որ որոշակի խաղ կ՛ընթանայ: Ես կը հասկնամ, թէ ի՛նչ խաղ է, ինչո՛ւ Եւրոպական Միութիւնը ներքաշուած է անոր մէջ, ինչո՛ւ այնտեղ քարշ կու տան ԵԱՀԿ-ին: Ինչո՞ւ: Տէ, հասկնալի է, թէ ինչո՛ւ: Ի՞նչ պիտի ընեն այնտեղ, եթէ այնտեղ արդէն միջնորդ կայ: Եւ ՀԱՊԿ-ին ալ պէտք է ներքաշել ատոր մէջ: Կարծես ուրիշ ընելիք չկայ», ըսած է Լուքաշենքը:
«Ժամանակին, երբ մենք, կը կարծեմ, հերթական անգամ կը նախագահէինք ՀԱՊԿ-ի մէջ, ես կը զբաղէի այդ հարցով, գացի Իլհամի մօտ, խօսեցայ անոր հետ, ընկերաբար խօսեցայ: Եւ ես անոր այսպիսի հարցում ուղղեցի, կատակով. «Իլհամ Հայտարովիչ, լա՛ւ, պէտք է օգնել Հայաստանին, եթէ համաձայնութեան գաք»: Իսկ խօսքը հինգուկէս կամ վեց շրջանի մասին էր` ազրպէյճանական շրջաններու, որոնք, ինչպէս իրենք կը յայտարարէին, գրաւած էին հայերը: Հայերը խոստովանած են, որ «ասիկա մեր հողը չէ, ասիկա ազրպէյճանական է»: Բացի Ղարաբաղէն: Ուրեմն վերադարձուցէ՛ք զայն: Եւ եթէ, երբ ես առաջարկեցի ատիկա ընել, այդ տարածքները վերադարձուէին, պատերազմ չէր ըլլար: Իլհամը այս պատերազմը սկսելու դրդապատճառ չէր ունենար: Տէ, դուք շրջաններ կ՛ուզէիք, տուին: Կը մնար Ղարաբաղի կարգավիճակը: Հանգիստ դրութեամբ պիտի որոշէին: Սակայն այն ժամանակ ո՛չ Սերժ Սարգսեանը, ո՛չ ալ Նիկոլ Փաշինեանը չհամաձայնեցան: Ես երկու անգամ բարձրացուցած եմ այս հարցը», մանրամասնած է Պիելոռուսիոյ ղեկավարը:
«Ես այն ժամանակ Իլհամին հարցուցի. «Լսէ՛, լա՛ւ, ըսենք` համաձայնեցանք, պէտք է որոշ ձեւով օգնել Հայաստանին, որպէսզի ժողովուրդը տեսնէ, որ հաշտուած էք եւ այլն (Հարուստ մարդ էր, այն ժամանակ իսկապէս քարիւղը շատ սուղ էր եւ այլն): Թէ, ինչքա՞ն կրնաս ներդրում կատարել Հայաստանի մէջ»: Կ՛ըսէ` առնուազն հինգ միլիառ, եւ կը ծիծաղի, սակայն գլխաւորը` խողովակաշարերու կառուցումը: Չէ՞ որ անոնք կը շրջանցէին Հայաստանը: Իսկ Իլհամը կ՛առաջարկէր այս կազատարները եւ քարիւղամուղները Հայաստանէն անցընել: Կ՛ըսէ` ինչո՞ւ պտտիմ Վրաստանի շուրջ, Հայաստանով կ՛երթամ, ատիկա մեզի ձեռնտու է: Եւ Թուրքիա եւ ատկէ դուրս: Ձեռնտո՞ւ էր: Ձեռնտու էր: Սակայն ո՛չ: Ազրպէյճանի նախագահը անկիւն մղեցին: Անոր ոչինչ կը մնար, քան ուժ կիրարկել: Ձգձգելը անկարելի էր: Աւելի քան մէկ միլիոն գաղթականներ լարուածութիւն ստեղծած էին: Ահա` որն է էութիւնը: Իսկ ես արդէն, իբրեւ քաղաքականութեան մէջ փորձառու մարդ, անցած եմ այս բոլորին մէջէն…
«Լաւ, հիմա խաղալու իմաստը ի՞նչ է: Հիմա վերջապէս պէտք է, եթէ համաձայնած են հաշտուիլ, պէտք է հաշտութիւն կնքեն: Եւ այստեղ որեւէ բան հնարելու կարիք չկայ… Դուն (Զասը, «Ա.») այնտեղ ալ եղած ես: Սահմանը կը բաժնեն, ինչպէս ինծի ըսած են, Լեռներուն վրայ տեղ մը: Լսեցէ՛ք, ի՞նչ սարեր: Համաձայնութեան եկէ՛ք: Նախիջեւան իբրեւ ազատ անցում ըլլայ: Այսօր, կարծես թէ, Լեռնային Ղարաբաղը որոշուած է: Առայժմ: Այդ հոլովոյթը այնտեղ կ՛ապահովէ Ռուսիան: Ինչո՞ւ հիմա իրար կը սպաննէք: Գրեթէ 300 մարդ զոհուած է, եւ անոնք բաներու մասին կը խօսին: Պէտք է հանդարտիլ եւ համաձայնիլ: Ահա թէ ուրկէ կու գայ իմ դիրքորոշումս: Այնտեղէն` հին ժամանակներէն: Աւելի քան տասը տարի առաջ: Այդ իսկ պատճառով ես հիմա այդքան կոշտ կ՛արձագանգեմ ասոր», եզրափակած է Լուքաշենքօ:
Յիշեցնենք, որ Պիելռուսիոյ նախագահ Ալեքսանտր Լուքաշենքոն ՀԱՊԿ-ի Հաւաքական անվտանգութեան խորհուրդի արտակարգ եւ առցանց նիստի ժամանակ մեկնաբանած էր Ազրպէյճանի եւ Հայաստանի միջեւ սահմանային տագնապը: Այս մասին հաղորդած էր «Պելառուս» կայքը:
Լուքաշենքոն պատասխանած էր Նիկոլ Փաշինեանի երկու հարցերուն.«Դուրք երկու հարց կը դնէք նախ կարդացի. «Կացութիւններու գնահատականը եւ ՀՊԱԿ-ի դիրքորոշումը»: Դուք պահանջեցիք, որ մենք որոշենք մեր դիրքորոշումը: Դուք չէ՞ք գիտեր մեր դիրքորոշումը: Մենք կ՛ուզենք, որ դրացի պետութիւններու միջեւ հակամարտութիւնը լուծուի խաղաղ ճամբով», ընդգծած է Լուքաշենքոն:
Ան նաեւ պատասխանած էր երկրորդ հարցին, որ կը վերաբերէր Հայաստանի ամբողջական վերականգնման ճամբու քարտէսին:
«Երկրորդ հարցը` «Տուէ՛ք Հայաստանի տարածքային ամբողջականութեան վերականգնման ճամբու քատէս»: Ի՞նչ ճամբու քարտէս: Ես ձեզ անմիջապէս պիտի պատասխանեմ` նստեցէ՛ք Իլհամ Ալիեւի հետ, եթէ պէտք է հարցուցէ՛ք Ռուսիոյ նախագահին եւ որոշում տուէ՛ևք», ըսած էր Պիելոռուսիոյ նախագահը:
Լուքաշենքօ ուշադրութեան հրաւիրած է այն փաստի վրայ, որ եթէ որոշումը այսօր չտրուի, աւելի վատ պիտի ըլլայ:
«Դուք անձամբ ատիկա կը հասկնաք: Մեզի այս տագնապը պէտք չէ: Այստեղ դուք երկու հարց դրած էք: Նիկոլ Վովայեւիչ, անոնք աւելի քան տարօրինակ են», նշած է Լուքաշենքօ:
